Miễn học phí, phụ phí bủa vây: Mùa tựu trường vẫn lắm âu lo

Gánh nặng từ những khoản “tự nguyện”

Chị Hoàng Thị Lan, một phụ huynh ở Hà Nội chia sẻ câu chuyện tưởng như chỉ riêng gia đình mình mới gặp phải, nhưng hóa ra lại là “chuyện chung” của không ít người.

Bé thứ hai của chị vừa tròn 3 tuổi, chị quyết định chuyển từ trường tư (học phí khoảng 5 triệu đồng/tháng) sang trường công vì nghe nói được miễn học phí. Thế nhưng, khi cầm bảng thông báo thu đầu năm, chị bất ngờ: học phí 60.000 đồng/ngày, trông thứ Bảy 300.000 đồng/tháng, bán trú 235.000 đồng, tiền nước 16.000 đồng, tiền điều hòa 30.000 đồng. Tổng cộng hơn 2,5 triệu đồng, chưa kể các môn năng khiếu: tiếng Anh 450.000 đồng/tháng, các môn khác dao động từ 120.000 - 180.000 đồng.

“Nếu học đủ, tổng chi gần 4 triệu, chênh lệch với trường tư chẳng đáng là bao”, chị Lan nói.

Không chỉ ở thành phố lớn, tại Bắc Ninh, chị Nguyễn Bình có con học lớp 3 và một con sắp vào lớp 6 cho biết, dù nhà trường khẳng định mọi khoản thu đồng phục hay sách giáo khoa đều trên tinh thần tự nguyện, nhưng thực tế, phụ huynh vẫn gần như “mặc định” mua đủ: từ sơ mi dài tay, ngắn tay, quần, áo khoác, đến bộ thể dục. Với sách giáo khoa, chị đã xin lại sách cũ để tiết kiệm chi phí.

Điều khiến nhiều phụ huynh băn khoăn nhất lại là các khoản thu “tự nguyện” do Ban đại diện cha mẹ học sinh đứng ra vận động, nhằm “xã hội hóa giáo dục”. Có lúc để sửa nhà vệ sinh, khi lại để nâng cấp thư viện, trồng cây xanh…

“Xét cho cùng, những khoản này cũng phục vụ học sinh, nhưng cần minh bạch để tránh hiểu lầm”, chị Bình chia sẻ.

Nhằm chấn chỉnh tình trạng thu – chi, Sở GD&ĐT Hà Nội nhấn mạnh: ban đại diện cha mẹ học sinh chỉ được thu các khoản phục vụ trực tiếp cho hoạt động của ban. Thông tư 55/2011/TT-BGDĐT quy định rõ 7 khoản tuyệt đối không được thu, như: bảo vệ cơ sở vật chất, vệ sinh trường lớp, khen thưởng giáo viên, mua sắm thiết bị dạy học, hỗ trợ công tác quản lý, sửa chữa – nâng cấp công trình…

Việc thu – chi phải công khai, dân chủ; sau khi chi tiêu, phải báo cáo minh bạch trước toàn thể phụ huynh. Đặc biệt, không được áp mức ủng hộ bình quân cho tất cả cha mẹ học sinh.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc “lách” quy định không phải hiếm. Một khoản thu chính thức bị loại bỏ có thể nhanh chóng được thay thế bằng khoản “tự nguyện” khác. Danh nghĩa “tự nguyện” đôi khi trở thành “tấm áo” để hợp thức hóa những khoản đóng góp mà phụ huynh khó lòng từ chối.

Nỗi lo từ nghị trường

Tại nghị trường, Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) bày tỏ lo ngại: áp lực tài chính đè nặng có thể làm giảm chi cho hoạt động chuyên môn, cơ sở vật chất, thậm chí ảnh hưởng chế độ đãi ngộ giáo viên. Sự thiếu hụt đầu tư hạ tầng cũng tạo khoảng cách chất lượng giữa các vùng miền, đặc biệt là giữa thành thị và nông thôn.

“Nguy cơ phát sinh các khoản thu tự nguyện không đúng quy định là rất rõ. Khi một khoản thu chính thức bị loại bỏ, nhà trường hoặc Ban đại diện có thể tìm cách bù đắp bằng hình thức khác. Nếu không kiểm soát, điều này sẽ làm xói mòn niềm tin của phụ huynh và xã hội”, bà Tú Anh cảnh báo.

Bà nhấn mạnh: “Cần có quy định rõ ràng, minh bạch về mọi khoản thu ngoài học phí; kiểm soát chặt chẽ các khoản thu tự nguyện; nghiêm cấm lạm thu dưới bất kỳ danh nghĩa nào; đồng thời áp dụng nguyên tắc công khai, minh bạch để phụ huynh và xã hội giám sát”.

Mỗi mùa khai giảng, niềm vui của học sinh lẽ ra phải trọn vẹn. Nhưng nếu gánh nặng “tiền trường” vẫn len lỏi qua những khoản thu “tự nguyện” hay phụ phí không minh bạch, thì nụ cười ngày tựu trường sẽ bớt hồn nhiên. Chấn chỉnh lạm thu không chỉ là trách nhiệm của nhà trường và cơ quan quản lý, mà còn cần sự đồng lòng giám sát của phụ huynh và cộng đồng, để môi trường giáo dục thực sự trong sạch, công bằng… nơi mọi đứa trẻ được học tập với tâm thế vui tươi và bình đẳng ngay từ vạch xuất phát.