Tháng 6 vừa qua, Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) đã trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án đầu tư xây dựng mở rộng đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn Cam Lộ - La Sơn.

Dự án mở rộng cao tốc Cam Lộ - La Sơn được thực hiện trên tổng chiều dài hơn 98km với sơ bộ tổng mức đầu tư dự án khoảng 7.000 tỷ đồng.

Dù mới được đưa vào khai thác từ ngày 31/12/2022 nhưng nhiều bất cập đã bộc lộ, liên tiếp các vụ tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng xảy ra trên Cam Lộ - La Sơn đã gây thiệt hại lớn về người và của.

Ngày 29/8/2023, Thanh tra Chính phủ đã có Thông báo số 1948/TB-TCCP thông báo kết luận thanh tra việc cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường tại các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế cung cấp cho dự án thành phần đầu tư xây dựng đoạn Cam Lộ - La Sơn.

Thực tế cung cấp vật liệu đất đắp nền đường, theo báo cáo của Ban quản lý dự án đường Hồ Chí Minh, quá trình thi công có 6 mỏ đất được xác định trong hồ sơ thiết kế cung cấp cho dự án nhưng thực tế không cung cấp với tổng nhu cầu khối lượng theo thiết kế kỹ thuật là 0,78 triệu m3 gồm các mỏ số 4 xã Cam Hiếu, Việt Long, Duy Thái, Gích Dương, Khe Băng, Trốc Voi.

Ngoài ra có 3 mỏ đất được xác định trong hồ sơ thiết kế thực tế cung cấp ít hơn khối lượng theo nhu cầu xác định tại bước thiết kế kỹ thuật gồm mỏ Vũng Nhựa, Hiền Sỹ, Vũng Chòi.

Do thiếu vật liệu đất đắp nền đường, Bộ GTVT và Ban quản lý dự án đường Hồ Chí Minh đã có văn bản đề nghị, báo cáo cấp có thẩm quyền và phối hợp với UBND tỉnh Quảng Trị, Thừa Thiên Huế xin cấp phép khai thác một số mỏ mới và mở rộng một số mỏ đang khai thác để có đủ nguồn vật liệu đất đắp cung cấp cho dự án.

Riêng đối với vật liệu đá, cát xây dựng, theo Ban quản lý dự án đường Hồ Chí Minh trong quá trình triển khai thi công, khối lượng cung cấp cơ bản đảm bảo đáp ứng theo nhu cầu của dự án. Tuy nhiên về nguồn vật liệu theo thiết kế không đủ nên đá phải lấy thêm tại tỉnh Quảng Bình và tỉnh Hà Nam; cát phải lấy thêm tại tỉnh Quảng Nam.

“Qua kiểm tra số liệu báo cáo tổng hợp của Ban quản lý dự án đường Hồ Chí Minh thấy: chất lượng hồ sơ khảo sát được phê duyệt chưa đáp ứng dẫn đến thiết kế kỹ thuật xác định nhu cầu khối lượng đất đắp nền đường phải mua tại các mỏ trong khu vực không chính xác; thực tế thi công nhiều gói thầu khối lượng đất mua tại mỏ giảm đi, thậm chí không sử dụng đất mua tại mỏ dẫn đến địa phương thụ động, lúng túng trong việc phối hợp thực hiện thủ tục cấp phép mỏ theo thiết kế kỹ thuật; việc xác định nguồn cung cấp vật liệu cho dự án còn hạn chế, nhiều vị trí mỏ đất đắp có trong thiết kế nhưng thực tế khi tiến hành thi công không lấy được nên phải tìm nguồn vật liệu xây dựng từ các mỏ khác hoặc đề nghị cấp mỏ mới để cung cấp cho dự án; một số mỏ đá, cát thực tế không cung cấp hoặc cung cấp ít hơn khối lượng thiết kế dẫn đến mất thời gian tìm kiếm nguồn vật liệu và tăng chi phí vận chuyển do điểm mỏ cung cấp vật liệu xa hơn, ảnh hưởng đến thời gian thi công của một số gói thầu”, thông báo nêu rõ.

Đáng chú ý kiểm tra hồ sơ cho thấy, việc cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu san lấp tại mỏ đất xã Hải Lệ cho Công ty CP xây dựng tổng hợp Quảng Trị được thực hiện theo Bản xác nhận số 4222/NX-UBND ngày 13/9/2021 của UBND tỉnh Quảng Trị cung cấp cho cao tốc Cam Lộ - La Sơn không có trong quy hoạch, không làm các thủ tục cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản, không có báo cáo đánh giá tác động môi trường là không đúng theo quy định tại Khoản 2 Điều 53 và Khoản 1 Điều 59 Luật Khoáng sản.

Bên cạnh đó, kiểm tra hồ sơ một số mỏ hoạt động theo quy định của Luật Khoáng sản có cung cấp vật liệu xây dựng thông thường cho dự án cao tốc Cam Lộ - La Sơn cho thấy có một số thiếu sót, sai phạm như:

Cho phép 3 hộ gia đình cải tạo, hạ độ cao đất nông nghiệp và sử dụng đất làm vật liệu san lấp công trình không đúng với quy định tại Điều 64 Luật Khoáng sản; chưa tính và thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản theo quy định tại Điều 77 Luật Khoáng sản.

Chưa nộp hồ sơ đóng cửa mỏ theo quy định của Luật Khoáng sản và yêu cầu tại Văn bản số 2212/STNMT-KSN ngày 7/7/2022 là chưa đúng quy định tại Khoản 4 Điều 58 Luật Khoáng sản. Riêng tại mỏ đá vôi khối B-Tân Lâm, xã Cam Tuyền của Công ty CP Thiên Tân khai thác vượt công suất 19,2% đã bị xử phạt 170 triệu đồng.

Giấy phép khai thác đã hết hạn nhưng chưa lập, nộp hồ sơ và làm thủ tục đóng cửa mỏ như mỏ cát sông Nhùng; mỏ cát, sỏi lòng sông Thạch Hãn. Chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính, phí bảo vệ môi trường như mỏ cát, sỏi lòng sông Đắkrông...

Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ GTVT kiểm điểm trách nhiệm, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc lập, thẩm định, phê duyệt hồ sơ thiết kế chưa bảo đảm chính xác về nguồn cung vật liệu phục vụ dự án dẫn đến thiếu vật liệu đất đắp nền đường trong quá trình thi công.

Chấn chỉnh, nâng cao chất lượng công tác điều tra, phê duyệt thiết kế kỹ thuật liên quan đến việc xác định các mỏ vật liệu xây dựng thông thường phục vụ dự án, đảm bảo chính xác về trữ lượng, khối lượng, chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật, phương án vận chuyển, dự phòng về nguồn vật liệu, đảm bảo tính khả thi theo yêu cầu của dự án.

Xử lý nghiêm các Ban quản lý dự án, đơn vị tư vấn đã để xảy ra sai sót trong công tác điều tra, khảo sát nguồn cung vật liệu xây dựng cho các dự án giao thông quan trọng quốc gia.