3 tuần sau khi nhậm chức, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã nói chuyện với người đồng cấp Trung Quốc Tập Cận Bình. Họ đã nói chuyện vào thứ Năm, trước khi Bắc Kinh bước vào kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán kéo dài.

Hai người đã dành nhiều giờ gặp gỡ và đi du lịch khi cả hai còn là phó tổng thống. Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn phát sóng hôm Chủ nhật, Biden nói rằng nhà lãnh đạo Trung Quốc “rất tươi sáng” và “rất cứng rắn” nhưng “không có một chút dân chủ nào trong suy nghĩ của mình.”

Kể từ khi ông Biden thắng cử, Trung Quốc đã khám phá mọi con đường để tìm kiếm bước đột phá trong mối quan hệ bế tắc với Mỹ. Nhưng đây có vẻ là một chặng đường khó khăn.

Để làm tan băng mối quan hệ đã đóng băng, sẽ cần đến những thỏa hiệp. Nhưng các nhà lãnh đạo ở Bắc Kinh sẽ khó nhượng bộ trừ khi họ chắc chắn rằng chính quyền ông Biden sẽ không làm họ khó xử. Trung Quốc không thể để cho ông Tập mất mặt.

Ngoài ra, điều đáng lo ngại đối với Bắc Kinh là mối quan hệ nhanh chóng xấu đi với Vương quốc Anh.

Các chuyên gia chính sách đối ngoại Trung Quốc lưu ý rằng chính sách châu Á hậu Brexit của London có thể cản trở chiến lược châu Á - Thái Bình Dương của Bắc Kinh.

Một số người lo lắng về cái mà họ gọi là “liên minh phần lớn” mới giữa Vương quốc Anh và Nhật Bản, trong mắt họ, liên minh này giống như Liên minh Anh-Nhật 1902-23 đã thay đổi động lực của châu Á.

“Bạn không nên quên rằng Liên minh Anh-Nhật cũ không chỉ nhằm chống lại Nga mà còn có một chương trình nghị sự ẩn chứa sự hạn chế trẻ hóa quốc gia của Trung Quốc”, một chuyên gia nói. “Bằng cách hợp lực trở lại với Nhật Bản và thành lập một liên minh, Vương quốc Anh hiện đang cố gắng ngăn cản Trung Quốc tạo ra bước tiến nhảy vọt.”

Việc Anh rời Liên minh châu Âu và xoay trục sang châu Á được so sánh với một phong trào ngược lại xảy ra ở Nhật Bản thời Minh Trị. “Ra khỏi châu Á và tiến vào châu Âu” là khẩu hiệu đã làm say đắm người Nhật vào cuối thế kỷ 19. Giờ đây, London dường như đang “ra khỏi châu Âu và sang châu Á.”

Một chuyên gia về chính sách đối ngoại cho biết việc Anh xin gia nhập Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương là một đòn giáng mạnh vào Bắc Kinh. Hiện được chính thức gọi là Hiệp định Toàn diện và Tiến bộ cho Đối tác Xuyên Thái Bình Dương, hiệp ước thương mại này là thứ mà Trung Quốc đang xem xét nghiêm túc tham gia.

Nhật Bản đã hoan nghênh đơn xin của Anh với vòng tay rộng mở. Nếu được thừa nhận, Vương quốc Anh sẽ là thành viên TPP mới đầu tiên kể từ khi thỏa thuận thương mại có hiệu lực vào năm 2018 với 11 thành viên tham gia.

Mỹ đã rời khỏi hiệp ước vào năm 2017 dưới thời Tổng thống Donald Trump. Chính quyền Biden không thể dễ dàng quay trở lại TPP do sự phản đối trong nước, điều này có lợi cho chiến lược châu Á - Thái Bình Dương của Trung Quốc. Nhưng nếu tư cách thành viên của Vương quốc Anh được chấp thuận trước Trung Quốc, Bắc Kinh có thể thấy cánh cửa đang dần đóng chặt

Thủ tướng Anh Boris Johnson đang thúc đẩy ý tưởng về một “nước Anh toàn cầu”, tìm kiếm cơ hội trên toàn thế giới sau khi được giải phóng khỏi những ràng buộc của EU. Châu Á là một mục tiêu tự nhiên và quan trọng của sáng kiến ​​này, do tăng trưởng kinh tế của khu vực và khối lượng thương mại gia tăng với Anh. Nhưng lập trường của ông Johnson đối với Trung Quốc luôn là khắc nghiệt.

Trên Internet Trung Quốc, quan hệ với Vương quốc Anh được mô tả là “rơi tự do”.

Các cơ quan quản lý truyền thông của Anh gần đây đã thu hồi giấy phép của CGTN, kênh chị em bằng tiếng Anh của Đài truyền hình trung ương Trung Quốc, hoạt động tại Vương quốc Anh dưới sự kiểm soát của Trung Quốc.

Vào ngày 3 tháng 2, một cuộc họp “hai cộng hai” của các bộ trưởng ngoại giao và quốc phòng Nhật Bản và Anh đã được tổ chức.

Bắc Kinh đang theo dõi chặt chẽ, lưu ý rằng cuộc gặp có bản chất khác với cuộc họp trước đó của họ vào năm 2017.

Lần này, các bộ trưởng của cả hai bên đã chia sẻ “những quan ngại nghiêm trọng” về Trung Quốc. Họ cũng bày tỏ quan ngại mạnh mẽ về Luật Cảnh sát biển mới của Bắc Kinh, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 2, trong đó đặt Cảnh sát biển Trung Quốc như một tổ chức bán quân sự và cho phép lực lượng này bắn vào các tàu nước ngoài.

Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Nobuo Kishi hoan nghênh kế hoạch của London điều một nhóm tấn công do tàu sân bay tối tân HMS Queen Elizabeth dẫn đầu tới Đông Á vào cuối năm nay.

Tuy nhiên, Trung Quốc cũng sẽ không ngồi yên trong giai đoạn này, một khúc dạo đầu cho cuộc chiến tranh giành trật tự quốc tế hậu coronavirus mới.

Một quan chức thương mại Trung Quốc cho biết: “Chúng tôi đang thực hiện một động thái chiến lược cho phù hợp. Người nắm giữ chìa khóa là New Zealand.”

Trung Quốc và New Zealand, một nước thành viên TPP, đã ký một thỏa thuận vào cuối tháng Giêng để nâng cấp hiệp định thương mại tự do song phương của họ.

New Zealand là một thành viên của liên minh chia sẻ thông tin tình báo Five Eyes do Mỹ dẫn đầu, Wellington cũng giữ cách tiếp cận đối với Trung Quốc gần giống với Úc, ngay cả khi nước láng giềng vẫn đang đối đầu gay gắt với Bắc Kinh.

Nhưng Trung Quốc đã bắt đầu nỗ lực hàn gắn với New Zealand bất kể các mối quan hệ đối tác khác của quốc gia này. Bất kỳ đơn xin gia nhập TPP nào của Trung Quốc trong tương lai sẽ cần sự trợ giúp từ Wellington.

New Zealand là một trong bốn thành viên ban đầu của TPP, khi Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược Xuyên Thái Bình Dương được ký kết bởi Brunei, Chile, Singapore và New Zealand vào năm 2005. Nhóm này sau đó phát triển thành TPP.

Trung Quốc cho rằng họ có thể tin tưởng vào New Zealand làm trung gian hòa giải trong cuộc đối đầu với Mỹ.

Khi Trung Quốc thực hiện một ván bài bất ngờ ngay trước lễ nhậm chức của ông Biden để đạt được một thỏa thuận cơ bản với EU về một hiệp ước đầu tư, nó được ca ngợi là một chiến thắng ngoại giao lớn. Thỏa thuận đã thúc đẩy một mối quan hệ giữa Mỹ và châu Âu trước chính quyền Biden sắp tới.

Nhưng Trung Quốc đã bỏ qua một điều: Anh đã rời EU và đang hướng đến châu Á, nơi nhiều khi được coi sân sau của chính Trung Quốc.

Huy Hoàng