Mưa 'mây nổ' là gì và tại sao ngày càng dữ dội?
(CLO) Những trận mưa cực lớn bất ngờ và dữ dội (Cloudburst - nghĩa đen tiếng Việt là "mây nổ") đang gây ra thảm họa khắp các vùng núi Nam Á. Nó gây ra các trận lũ quét, lở đất quy mô lớn đã cuốn trôi cả khu dân cư, biến những cộng đồng đông đúc thành bùn đất và gạch vụn.
Tại Tây Bắc Pakistan, lũ lụt dữ dội do mưa Cloudburst quét qua nhiều ngôi làng, khiến ít nhất 321 người thiệt mạng chỉ trong vòng 48 giờ, theo thông tin từ chính quyền địa phương hôm thứ Bảy tuần trước.
Cùng lúc đó, tại vùng Kashmir do Ấn Độ quản lý, ít nhất 60 người thiệt mạng và hơn 200 người mất tích sau khi tường bùn và nước lũ tràn qua thị trấn Chashoti trên dãy Himalaya vào thứ Sáu. Trước đó, đầu tháng này, một trận lũ khác tại bang Uttarakhand cũng đã khiến ít nhất bốn người thiệt mạng.
Các cơ quan chức năng ở Pakistan và Ấn Độ đều cho biết nguyên nhân chính của những thảm họa này xuất phát từ các trận mưa "mây nổ" đột ngột – hiện tượng ngày càng thường xuyên hơn trong bối cảnh khủng hoảng khí hậu.
Mưa Cloudburst là gì?
Mưa Cloudburst là những trận mưa lớn, bất ngờ, thường xảy ra cục bộ. Chúng có thể trút xuống một lượng nước mưa khổng lồ trong thời gian rất ngắn, gây ra lũ quét, lở bùn và sạt lở đất.
Hiện tượng này đặc biệt phổ biến ở các vùng núi trong mùa gió mùa khi không khí ẩm bốc lên dãy Himalaya, nhanh chóng nguội lại và ngưng tụ thành mây dày, tạo ra mưa xối xả. Cục Khí tượng Ấn Độ định nghĩa mưa Cloudburst là lượng mưa trên 100 mm mỗi giờ.
Theo nhà khoa học khí hậu, dãy Himalaya, Karakoram và Hindu Kush đặc biệt dễ tổn thương vì địa hình dốc lớn, cấu trúc địa chất yếu và thung lũng hẹp khiến dòng nước mưa nhanh chóng biến thành lũ dữ dội.
Người dân ở Salarzai, một trong những khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất tại Pakistan, kể rằng dòng lũ bùn kèm đá lớn khiến mặt đất rung chuyển như động đất.
Mưa "mây nổ" cực đoan thường khó dự báo chính xác vì phạm vi hẹp và diễn ra quá nhanh. Ngoài ra, khu vực Himalaya và lân cận còn thiếu dữ liệu quan trắc khiến việc nghiên cứu và cảnh báo càng khó khăn.
Chuyên gia khí hậu nhấn mạnh rằng sự thiếu quản trị hiệu quả và hệ thống cảnh báo sớm đã làm trầm trọng thêm thảm họa. Cùng với nạn phá rừng tràn lan và phát triển thiếu quy hoạch, nguy cơ thiên tai càng tăng cao. Do mất rừng, bất kỳ trận mưa lớn nào cũng có thể gây ra lở đất, lũ bùn, cuốn theo đá tảng và gỗ.
Mưa "mây nổ" ngày càng dữ dội do Trái đất nóng lên
Không khí ấm hơn có khả năng giữ nhiều hơi nước hơn, giống như một miếng bọt biển khổng lồ. Khi khối không khí ẩm này bị đẩy lên các sườn núi, nó nhanh chóng ngưng tụ và tạo ra những cơn mưa cực đoan.
Trong mùa gió mùa tây nam, mưa hàng năm rơi xuống Ấn Độ, Pakistan và Bangladesh nhờ gió từ Ấn Độ Dương và Biển Ả Rập. Tuy nhiên, những vùng biển này đã nóng lên nhanh chóng trong thập kỷ qua làm gia tăng nguy cơ mưa rào cực đoan.
Trước khi lũ lụt năm nay xảy ra, Nam Á đã trải qua những đợt nắng nóng khắc nghiệt. Theo chuyên gia khí hậu: “Cứ mỗi 1°C nhiệt độ tăng, độ ẩm trong không khí lại tăng thêm 7%. Nếu xảy ra nắng nóng mạnh hơn, chúng ta có thể dự đoán mưa sẽ lớn hơn.”
Ngoài ra, sự tan chảy nhanh chóng của các sông băng Himalaya và Karakoram cũng làm trầm trọng thêm tình hình. Mặc dù băng tan không trực tiếp tạo mưa, nhưng nó hình thành các hồ nước không ổn định và làm địa hình dễ tổn thương, gia tăng nguy cơ lũ quét và lở đất.
Theo dữ liệu Liên minh châu Âu, Pakistan chỉ phát thải chưa đến 1% khí nhà kính toàn cầu, nhưng lại được xếp là một trong những quốc gia dễ tổn thương nhất trước khủng hoảng khí hậu.
Pakistan là minh chứng rõ ràng khi năm 2022, nước này hứng chịu mùa mưa tồi tệ nhất lịch sử, gần 2.000 người thiệt mạng, hàng triệu người mất nhà và thiệt hại kinh tế lên tới 40 tỷ USD. Kể từ đó, lũ lụt nghiêm trọng xảy ra hàng năm. Một nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng lượng mưa tháng 6–7/2025 tại Pakistan đã tăng mạnh do tác động khí hậu.