Mỹ nhắm vào mối liên hệ dầu mỏ giữa Trung Quốc và Iran

Chính phủ Mỹ vừa tăng cường chiến dịch nhằm hạn chế nguồn thu từ năng lượng của Iran, thông qua việc công bố loạt biện pháp trừng phạt mới đối với hơn 50 cá nhân, công ty và tàu vận tải có liên quan đến hoạt động xuất khẩu dầu thô và khí hóa lỏng (LPG) của Iran.

Động thái này được Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài (OFAC) thuộc Bộ Tài chính Mỹ công bố, với mục tiêu phá vỡ mạng lưới mà giới chức Washington mô tả là hệ thống quy mô lớn, giúp Iran thu về hàng tỷ USD từ các giao dịch dầu mỏ bất hợp pháp.

Hệ thống này được cho là phụ thuộc nhiều vào các trung gian tại Trung Quốc và khu vực. “Bộ Tài chính đang làm suy yếu dòng tiền của Iran bằng cách tháo gỡ các mắt xích quan trọng trong cỗ máy xuất khẩu năng lượng của nước này,” Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent tuyên bố.

Các biện pháp mới tập trung vào nhiều doanh nghiệp tại châu Á, bao gồm các đơn vị vận tải biển, cảng trung chuyển ngoài khơi và một cơ sở nhập khẩu dầu thô quy mô lớn tại Trung Quốc, vốn từ lâu đã đóng vai trò là điểm đến chủ chốt của dầu Iran.

Trung tâm của lệnh trừng phạt: vai trò của Trung Quốc trong xuất khẩu dầu Iran

Một trong những trọng tâm của lệnh trừng phạt lần này là cảng dầu thô Rizhao Shihua, nằm trên bờ biển phía đông Trung Quốc. Cơ sở này có khả năng tiếp nhận tới 56 triệu tấn dầu thô mỗi năm, tương đương hơn một triệu thùng mỗi ngày. Theo giới chức Mỹ, đây là điểm tiếp nhận chính của dầu Iran trước khi được chuyển đến các nhà máy lọc dầu tại Trung Quốc.

Cảng dầu Rizhao Shihua, nằm trên bờ biển phía đông Trung Quốc, là một trong những mục tiêu chính trong đợt trừng phạt mới của Mỹ. Cảng này do công ty Sinomart KTS Development sở hữu, đây là công ty con của Sinopec Kantons Holdings. Sinopec Kantons Holdings lại thuộc quyền kiểm soát phần lớn của Sinopec Kantons International Limited, một đơn vị trực thuộc tập đoàn dầu khí nhà nước Trung Quốc Unipec.

Việc đưa cảng Rizhao vào danh sách trừng phạt cho thấy Washington sẵn sàng đối đầu với cả những thực thể bán nhà nước của Trung Quốc nếu họ bị cho là hỗ trợ hoạt động xuất khẩu dầu mỏ của Iran. Động thái này được xem là phép thử đối với quan hệ kinh tế Mỹ - Trung trong bối cảnh nhạy cảm hiện nay.

Việc Mỹ nhắm vào cảng Rizhao Shihua cũng phản ánh sự thất vọng của Washington trước thực tế rằng các nhà máy lọc dầu Trung Quốc, bao gồm cả doanh nghiệp nhà nước và tư nhân, vẫn tiếp tục nhập khẩu dầu từ Iran.

Nhiều lô hàng trong số này được ngụy trang thông qua hình thức chuyển tải giữa các tàu trên biển hoặc được dán nhãn là có xuất xứ từ các quốc gia khác.

Hệ quả địa chính trị rộng lớn và con đường gỡ bỏ trừng phạt

Các biện pháp trừng phạt mới được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng, khi Washington vừa tìm cách kiềm chế ảnh hưởng khu vực của Iran, vừa phải đối mặt với mối quan hệ ngày càng căng thẳng với Bắc Kinh.

Trung Quốc hiện vẫn là quốc gia nhập khẩu dầu thô lớn nhất từ Iran, với các giao dịch thường được thực hiện thông qua các trung gian mờ ám và mức giá chiết khấu sâu.

Khả năng được gỡ bỏ trừng phạt

Dù khẳng định đây là một phần trong chiến lược rộng lớn nhằm “thay đổi hành vi”, Bộ Tài chính Mỹ cũng nhấn mạnh rằng các thực thể bị trừng phạt có thể kiến nghị được gỡ bỏ nếu chấm dứt các hoạt động bị cấm.

Cơ quan này một lần nữa khẳng định mục tiêu cuối cùng của các lệnh trừng phạt không phải là trừng phạt đơn thuần, mà là thúc đẩy sự tuân thủ các chuẩn mực quốc tế liên quan đến chương trình hạt nhân và hành vi khu vực của Iran.

Tuy nhiên, trong bối cảnh xuất khẩu năng lượng của Iran vẫn tiếp tục len lỏi vào các thị trường châu Á, và Trung Quốc cho thấy ít dấu hiệu sẵn sàng thực thi nghiêm túc, các biện pháp trừng phạt mới của Washington cho thấy cuộc chiến nhằm bóp nghẹt nguồn thu từ dầu mỏ của Tehran cùng với những hệ quả địa chính trị đi kèm vẫn còn kéo dài.