Mỹ và châu Âu bất đồng về cách trừng phạt Nga

Liên minh châu Âu (EU) đang đối mặt với áp lực từ Tổng thống Mỹ Donald Trump trong việc tăng cường các biện pháp trừng phạt Nga, nhưng chính ông Trump lại đặt ra thách thức yêu cầu châu Âu ngừng nhập khẩu dầu từ Nga và áp thuế lên Ấn Độ cùng Trung Quốc.

Điều này khiến các nhà lãnh đạo châu Âu gặp khó khăn trong việc tìm ra hướng đi phù hợp, theo các nguồn tin ngoại giao tại Berlin.

Trong tuần này, EU đã tạm hoãn kế hoạch áp đặt một gói trừng phạt mới nhằm vào Nga để xem xét cách tăng cường mức độ nghiêm khắc của các biện pháp.

Sau cuộc trao đổi với Tổng thống Trump vào thứ Ba, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen cho biết gói trừng phạt mới sẽ tập trung vào việc hạn chế thêm hoạt động của ngành ngân hàng, thị trường tiền mã hóa và lĩnh vực năng lượng của Nga.

Đồng thời, Tổng thống Trump kêu gọi EU sử dụng các tài sản Nga bị phong tỏa tại Bỉ kể từ khi Moscow mở chiến dịch quân sự tại Ukraine, theo những người nắm rõ nội dung các cuộc điện đàm giữa ông và các lãnh đạo EU.

Các quan chức Mỹ đã công khai thúc đẩy việc sử dụng nguồn tài sản này, trong khi châu Âu vốn do dự vì lo ngại ảnh hưởng đến danh tiếng của khối như một điểm đến đầu tư toàn cầu.

Những nỗ lực của châu Âu nhằm đáp ứng yêu cầu từ Tổng thống Trump cho thấy thách thức mà liên minh 27 quốc gia này đang đối mặt khi phải phối hợp phản ứng trước một nước Nga quyết đoán, đặc biệt sau khi Mỹ dừng viện trợ quân sự trực tiếp cho Ukraine.

EU cũng gặp khó khăn do thiếu các công cụ hiệu quả để gây áp lực lên Moscow. Nhiều vòng trừng phạt của EU chưa thể làm suy yếu cỗ máy chiến tranh của Nga, trong khi cam kết mua vũ khí Mỹ để hỗ trợ Kyiv phòng thủ vẫn bị trì hoãn.

Một số quốc gia trong khối, như Hungary và Slovakia, vẫn phụ thuộc nhiều vào dầu và khí đốt từ Nga, trong khi các nền kinh tế lớn như Đức, Pháp và Ý cũng tiếp tục nhập khẩu năng lượng Nga.

Một số nhà ngoại giao châu Âu cho rằng Tổng thống Trump đưa ra các yêu cầu này với nhận định rằng EU khó có thể đáp ứng, qua đó tạo lý do để ông tránh gia tăng áp lực kinh tế lên Nga.

Việc đáp ứng yêu cầu của ông Trump, bao gồm áp đặt trừng phạt nghiêm khắc hơn với Trung Quốc và Ấn Độ, đồng thời chấm dứt hoàn toàn nhập khẩu dầu Nga, là một bài toán khó đối với châu Âu.

Bà von der Leyen khẳng định EU sẽ đẩy nhanh kế hoạch ngừng nhập khẩu dầu và khí đốt Nga vào năm 2027, nhưng các quốc gia như Hungary và Slovakia, vốn phụ thuộc lớn vào nguồn cung này, có thể phản đối.

Tuy nhiên, mối quan hệ thân thiết giữa Thủ tướng Hungary Viktor Orban và Tổng thống Trump có thể khiến Budapest dễ dàng chấp thuận áp lực từ Washington hơn.

EU đã bác bỏ ý tưởng sử dụng thuế quan để gây áp lực lên Trung Quốc và Ấn Độ, thay vào đó tập trung vào việc trừng phạt các cá nhân và doanh nghiệp vi phạm lệnh hạn chế.

Gói trừng phạt mới dự kiến sẽ nhắm vào một số công ty Trung Quốc, nhưng việc áp thêm biện pháp với các doanh nghiệp Ấn Độ là khó xảy ra, do EU đang theo đuổi một hiệp định thương mại tự do với New Delhi. Mùa hè năm nay, EU đã áp trừng phạt lên một nhà máy lọc dầu lớn của Ấn Độ.

Trong khi châu Âu liên tục kêu gọi Tổng thống Trump áp đặt các biện pháp mạnh hơn với Nga và các quốc gia ủng hộ Moscow, EU vẫn tiếp tục mua năng lượng Nga và cho phép một số ngân hàng Nga tiếp cận hệ thống giao dịch tài chính toàn cầu Swift tại Bỉ.

Dù đã áp dụng nhiều biện pháp trừng phạt tài chính, năng lượng và kinh tế, việc thực thi các biện pháp này còn thiếu hiệu quả. Năm 2024, các nước EU đã chi khoảng 27 tỷ USD để nhập khẩu năng lượng từ Nga, với lượng khí đốt hóa lỏng tăng mạnh so với năm trước.

Trong bối cảnh này, EU đang xem xét sử dụng một phần trong số 300 tỷ USD tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga bị phong tỏa, hiện do Euroclear, một kho chứng khoán châu Âu tại Bỉ, quản lý.

Hiện tại, các nước châu Âu chỉ sử dụng tiền lãi từ các tài sản này để hỗ trợ quốc phòng Ukraine, nhưng áp lực chi phí chiến tranh ngày càng lớn khiến EU cân nhắc mở rộng việc sử dụng nguồn tài sản chính. Một đề xuất đang được xem xét là EU sẽ dùng tài sản này làm tài sản đảm bảo để phát hành trái phiếu hỗ trợ Kyiv.

Nếu Nga không bồi thường thiệt hại cho Ukraine sau chiến tranh, EU sẽ phải quyết định giữa việc tự chi trả trái phiếu hoặc tịch thu tài sản để hoàn trả cho Euroclear, phương án được cho là khả thi nhất. Một quan chức tham gia đàm phán mô tả quỹ này như một nguồn tài trợ không giới hạn cho vũ khí.

Nga đã cảnh báo sẽ trả đũa nếu tài sản của mình bị tịch thu, bao gồm khả năng tịch thu tài sản của các công ty châu Âu còn hoạt động tại Nga.

Sự bất đồng giữa Mỹ và EU trong cách tiếp cận trừng phạt Nga không chỉ làm phức tạp nỗ lực hỗ trợ Ukraine mà còn phơi bày những hạn chế trong sự phối hợp của liên minh phương Tây trước các thách thức địa chính trị.