Nâng cao chất lượng đào tạo báo chí trong bối cảnh AI bùng nổ

Cần rà soát và cập nhật chương trình đào tạo

Trong báo chí hiện đại, AI và các công nghệ liên quan góp phần hình thành các xu hướng mạnh mẽ. Trước hết, AI giúp tạo ra nội dung một cách dễ dàng hơn. Chẳng hạn, nó có thể tự động viết tin tức từ dữ liệu số có cấu trúc (ví dụ cập nhật thể thao, tài chính, dự báo thời tiết). AI còn giúp nhà báo và khán giả tiếp cận thông tin đa ngôn ngữ dễ dàng hơn. AI như ChatGPT có khả năng xử lý nhiều ngôn ngữ, giúp chuyển đổi nội dung gốc sang các ngôn ngữ khác thuận tiện hơn công cụ dịch trước đây điều này mở rộng khả năng tương tác của báo chí toàn cầu, bất kể biên giới ngôn ngữ.

Nhiều tòa soạn và tờ báo điện tử đã ứng dụng công nghệ dữ liệu lớn và AI vào phân tích xu hướng, cá nhân hóa nội dung cho độc giả. Nhà báo Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam một trong những người tiên phong số hoá báo chí Việt Nam, nhận định công nghệ số ngày càng quan trọng đến mức “xóa nhòa biên giới giữa báo chí và công nghệ” và yêu cầu báo chí đặt công nghệ ở trung tâm chiến lược phát triển.

Trước xu thế công nghệ mới, các cơ sở đào tạo báo chí truyền thông tại Việt Nam đã có những sự chuẩn bị và thay đổi tích cực. Một số trường đã bắt đầu điều chỉnh chương trình đào tạo, bổ sung các học phần liên quan đến truyền thông số, báo chí dữ liệu và ứng dụng các công nghệ mới trong sản xuất nội dung.

Tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền mới đây đã mở lớp bồi dưỡng chuyên đề “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong báo chí - truyền thông” dành cho lãnh đạo, phóng viên và giảng viên. Khóa học này trang bị kiến thức và kỹ năng thực tiễn về cách sử dụng AI trong sản xuất và phân phối nội dung báo chí, bao gồm phát hiện tin giả, cá nhân hoá nội dung và tối ưu hoá quy trình tác nghiệp. Đây là một bước đi thiết thực để đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ hiện hành, đồng thời làm cầu nối để công nghệ AI sớm được ứng dụng giảng dạy trong trường.

Thạc sỹ Lương Đông Sơn - Giảng viên Học viện báo chí & tuyên truyền cho rằng: Sự xuất hiện của AI cũng là một động lực mạnh mẽ để các cơ sở đào tạo rà soát và cập nhật chương trình đào tạo theo hướng hiện đại, liên ngành, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường lao động trong kỷ nguyên số.

Tuy nhiên để nâng cao hiệu quả công tác này, từ giảng viên đến sinh viên, Thạc sỹ Lương Đông Sơn nhấn mạnh: Điều đầu tiên phải tổ chức bồi dưỡng thường xuyên về công nghệ số và trí tuệ nhân tạo cho giảng viên. Các khóa bồi dưỡng này cần tập trung vào cả lý thuyết và thực hành, giúp giảng viên không chỉ hiểu về nguyên lý hoạt động của AI mà còn thành thạo trong việc sử dụng chúng vào giảng dạy và nghiên cứu. Đặc biệt, cần đào tạo giảng viên kỹ năng đánh giá chất lượng nội dung do AI tạo ra và phương pháp phát hiện nội dung AI trong bài làm của sinh viên.

Các cơ sở đào tạo cần có chính sách hỗ trợ đầu tư cho những nghiên cứu chuyên sâu về tác động của AI đến báo chí - truyền thông, đặc biệt là các nghiên cứu ứng dụng có thể áp dụng ngay vào thực tiễn giảng dạy. Tạo điều kiện cho giảng viên tham gia thực tập tại các tòa soạn số tiên tiến. Kinh nghiệm thực tế về cách các tòa soạn ứng dụng AI sẽ giúp giảng viên cập nhật xu hướng mới nhất của ngành và điều chỉnh nội dung giảng dạy cho phù hợp với yêu cầu thực tiễn.

Khi giảng viên có kiến thức, kinh nghiệm thực hành về lĩnh vực này, giảng viên cần truyền đạt tới sinh viên sử dụng thành thạo thông qua các dự án báo chí thực tế. Trong đó họ phải ứng dụng AI vào từng giai đoạn của quy trình sản xuất nội dung, từ nghiên cứu, thu thập thông tin, viết bài, biên tập đến phát hành. Phương pháp này giúp sinh viên phát triển kỹ năng thực hành và tư duy giải quyết vấn đề.

Ngoài ra để sinh viên có kỹ năng làm báo ngay từ trên ghế nhà trường thì mỗi cơ sở đào tạo nên phát triển phương pháp "đào tạo kèm cặp" giữa sinh viên và nhà báo kỹ thuật số. Mỗi sinh viên hoặc nhóm sinh viên được gắn kết với một nhà báo đang làm việc tại các tòa soạn số. Nhà báo này sẽ hướng dẫn, tư vấn và chia sẻ kinh nghiệm thực tế về cách ứng dụng AI trong công việc hàng ngày điều này sẽ giúp sinh viên không còn bỡ gỡ khi bước ra khỏi cánh cổng trường đại học.

Đa dạng và linh hoạt, phù hợp với từng đối tượng, trình độ

Đồng quan điểm về nội dung TS. Nguyễn Thị Thanh Thủy - Giảng viên Khoa Văn hóa học, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội chia sẻ: Một trong những giải pháp then chốt là phát triển các chương trình đào tạo đa dạng và linh hoạt, phù hợp với từng đối tượng, trình độ và nhu cầu khác nhau của nhà báo.

Trong bối cảnh AI ngày càng phổ biến, nhà báo cần được trang bị các kỹ năng mới như sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để khai thác dữ liệu, phân tích thông tin, viết bài tự động hoặc hỗ trợ sáng tạo nội dung.

Đồng thời, các chương trình đào tạo cũng cần tích hợp các kỹ năng mềm, tư duy phản biện, khả năng thích nghi nhanh, kỹ năng giao tiếp và hợp tác trong môi trường số. Các hình thức đào tạo có thể đa dạng từ các lớp học trực tuyến, hội thảo, khóa học ngắn hạn đến các chương trình đào tạo thực hành, giúp nhà báo dễ dàng tiếp cận và áp dụng kiến thức mới vào công việc hàng ngày.

Nhấn mạnh đến vai trò của nhân tố con người, TS. Nguyễn Thị Thanh Thủy cho rằng: Trong kỷ nguyên AI, việc đảm bảo đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội của nhà báo càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Các chương trình đào tạo cần nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm chứng nguồn tin, tránh lan truyền thông tin sai lệch hoặc gây hoang mang dư luận.

Nhà báo cần hiểu rõ hậu quả của việc phát hành nội dung thiếu chính xác hoặc thiếu đạo đức, đồng thời được hướng dẫn cách xử lý các tình huống nhạy cảm, đảm bảo tôn trọng quyền riêng tư và bảo vệ lợi ích cộng đồng. Bên cạnh đó, nâng cao nhận thức về trách nhiệm xã hội giúp nhà báo không chỉ là người truyền tải thông tin mà còn là người góp phần xây dựng xã hội công bằng, dân chủ và văn minh.

Có thể nói, trong bối cảnh tất cả các ngành, các lĩnh vực đều thực hiện ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số, thì công tác đào tạo báo chí truyền thông ứng dụng AI cũng không nằm ngoài xu hương chung này. Điều quan trọng để đạt được hiệu quả đó là việc đầu tư đào tạo AI một cách có chiến lược và bài bản từ công tác nghiên cứu đến đào tạo đại trà phải được coi trọng hơn bao giờ hết.

Chiến lược đó không chỉ trang bị cho học viên kiến thức chung, kiến thức sâu về AI mà còn tạo nên kinh nghiệm và trải nghiệm để phóng viên trẻ họ giữ vững bản lĩnh trên con đường chuyển đổi số báo chí đang kkhông ngừng diễn ra.