Nâng cao hiệu quả thông tin đối ngoại và bảo vệ quyền con người ở vùng dân tộc thiểu số tỉnh Lào Cai

Kết quả nổi bật trong thực hiện Đề án số 17-ĐA/TU là minh chứng cho vai trò quan trọng của công tác thông tin đối ngoại trong xây dựng biên giới hòa bình, ổn định và thịnh vượng.

Chuyển biến toàn diện trong nhận thức pháp luật và đời sống xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Ngay từ khi Đề án được triển khai, cấp ủy và chính quyền các cấp đã đặt tuyên truyền pháp luật và thông tin đối ngoại lên vị trí nhiệm vụ trọng tâm, xem đó là chìa khóa để ngăn chặn tận gốc các vi phạm về hôn nhân và xuất cảnh trái phép. Các giải pháp được điều chỉnh theo hướng linh hoạt, gần dân và phù hợp đặc điểm từng dân tộc.

Điều quan trọng nhất là nhận thức cộng đồng đã có bước tiến dài. Nếu như trước đây nhiều gia đình ở vùng cao vẫn coi tảo hôn là điều bình thường thì nay tư duy ấy đã thay đổi cơ bản. Tác động đến từng cá nhân, từng hộ gia đình thể hiện rõ qua con số: giai đoạn 2023 đến 2025, Lào Cai chỉ ghi nhận 60 trường hợp tảo hôn, giảm tới 121 trường hợp so với giai đoạn 2021 - 2022, tương ứng mức giảm 67%. So với giai đoạn 2015 - 2020, con số này còn giảm đến 2.031 trường hợp. Đặc biệt, tỉnh Lào Cai không còn ghi nhận trường hợp hôn nhân cận huyết thống nào, một kết quả có ý nghĩa lớn đối với chất lượng dân số.

Cùng với đó, tình trạng xuất cảnh trái phép đã được kiểm soát rõ rệt. Từ năm 2023 đến giữa tháng 3/2025, Công an tỉnh đã tiếp xúc, lấy lời khai và lập hồ sơ quản lý 223 trường hợp xuất cảnh trái phép trở về địa phương. Đến nay, số phát hiện xuất cảnh trái phép trong giai đoạn 2021 đến nay là 474 trường hợp, giảm tới 1.036 trường hợp, tương ứng mức giảm 73% so với giai đoạn 2015 - 2020. Sự giảm mạnh này phản ánh hiệu quả đồng bộ giữa tuyên truyền phòng ngừa, hỗ trợ sinh kế và đấu tranh xử lý vi phạm.

Để có được kết quả toàn diện ấy, tỉnh đã triển khai hàng loạt hoạt động thông tin đa dạng. Gần 100 hội nghị phổ biến giáo dục pháp luật, 8.553 buổi truyền thông với trên 1 triệu lượt người tham gia đã được tổ chức đến từng huyện, thị xã, thôn bản.

Hơn 3.000 buổi tuyên truyền tại trường học đã giúp học sinh nắm vững kiến thức sức khỏe sinh sản và pháp luật liên quan. Đồng thời, 337 buổi sinh hoạt đoàn, hội thu hút 11.235 đoàn viên thanh niên đã tạo nên lực lượng tiên phong trong thay đổi nhận thức cộng đồng.

Bên cạnh đó, các chương trình truyền hình, phát thanh, phóng sự được tăng cường, với 1.586 tin, bài, tư liệu được phát sóng về công tác phòng chống vi phạm xuất nhập cảnh. Đặc biệt, các nội dung tuyên truyền được biên dịch sang tiếng Mông, Thái, Dao và phát sóng trên nhiều kênh, trong đó có VTV5, giúp đồng bào tiếp cận thông tin bằng ngôn ngữ của chính mình.

Hơn nữa, phương pháp tuyên truyền trực quan như 12 phiên tòa giả định về tảo hôn và hôn nhân cận huyết đã thu hút trên 6.000 lượt người tham dự, khiến người dân nhìn thấy rõ hậu quả pháp lý lẫn hệ lụy sức khỏe của hành vi vi phạm.

Không chỉ dừng lại ở tuyên truyền, Lào Cai còn tập trung mạnh vào phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện điều kiện sống để giải quyết nguyên nhân gốc rễ của vi phạm.

Trong năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 5,68%, vượt 105% kế hoạch. Tỷ lệ hộ cận nghèo giảm xuống 2,99%, vượt 116,3% kế hoạch. Riêng tại Trạm Tấu và Mù Cang Chải, hai địa bàn khó khăn nhất tỉnh, hộ nghèo giảm bình quân 8,86%. Các chương trình xóa nhà tạm cũng ghi nhận kết quả khi năm 2024 hỗ trợ làm mới nhà cho 1.424 hộ và năm 2025 đang triển khai hỗ trợ tiếp 2.208 hộ.

Cùng lúc đó, phong trào văn hóa được phát huy, trên 90% gia đình đạt danh hiệu gia đình văn hóa trong năm 2023 và 2024, trên 600 câu lạc bộ “Gia đình hạnh phúc” và 1046 tổ tự quản của phụ nữ đang hoạt động hiệu quả, góp phần xây dựng môi trường sống lành mạnh không dung dưỡng hủ tục.

Những con số đó cho thấy công tác tuyên truyền đã tác động mạnh mẽ và thực chất đến mọi khía cạnh đời sống, từ pháp luật đến kinh tế, y tế, giáo dục, văn hóa. Người dân không chỉ thay đổi nhận thức mà còn từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống.

Tiếp tục tăng cường thông tin đối ngoại, phòng ngừa thách thức mới và phát triển lâu dài

Mặc dù đạt kết quả quan trọng, thực tế cho thấy nguy cơ tái xuất hiện vi phạm vẫn tiềm ẩn nếu công tác tuyên truyền và hỗ trợ sinh kế không được duy trì bền bỉ.

Một số địa bàn vùng sâu dân trí còn hạn chế; còn hiện tượng nể nang trong xử lý tảo hôn tại cơ sở; vẫn còn tình trạng mang thai sớm, sinh con khi chưa đủ tuổi nhưng chưa đăng ký kết hôn, gây khó khăn trong quản lý.

Đáng lo ngại hơn, sự bùng nổ của mạng xã hội đang khiến thông tin xấu độc dễ dàng xâm nhập vào vùng cao. Nhiều nội dung xuyên tạc về dân tộc, tôn giáo, xuất nhập cảnh lợi dụng tâm lý cả tin của một số người để kích động, lôi kéo xuất cảnh trái phép hoặc làm suy giảm lòng tin đối với chính quyền. Điều này đòi hỏi kỹ năng truyền thông và phản biện xã hội của người dân phải được nâng lên tương xứng với bối cảnh mới.

Bởi vậy, trong giai đoạn tới, thông tin đối ngoại cần được triển khai theo hướng hiện đại, chủ động hơn, chú trọng truyền thông trên không gian mạng, kết hợp chặt chẽ với báo chí chính thống và đội ngũ truyền thông cơ sở. Khi mỗi người dân trở thành chủ thể truyền tải thông tin đúng đắn, sức đề kháng cộng đồng trước các luận điệu sai trái sẽ ngày càng được củng cố.

Cùng với đó, các mô hình phát huy vai trò người có uy tín, già làng, trưởng họ và chức sắc tôn giáo cần tiếp tục được nhân rộng. Họ là cầu nối quan trọng giữa chính quyền và cộng đồng, là tiếng nói định hướng dư luận trong những vấn đề nhạy cảm.

Việc tiếp tục lồng ghép truyền thông với chương trình phát triển kinh tế, hạ tầng xã hội, đào tạo nghề và giới thiệu việc làm cho thanh niên vùng cao sẽ là giải pháp gốc rễ và bền vững nhất. Khi người dân có việc làm hợp pháp, có cơ hội vươn lên bằng lao động chính đáng, sức hút của những lời mời gọi xuất cảnh trái phép sẽ không còn chỗ bám rễ.

Cuối cùng, cần tiếp tục tăng cường giám sát, điều tra, xử lý nghiêm các hành vi môi giới, tổ chức đưa người xuất cảnh trái phép và các trường hợp tảo hôn tại cơ sở. Kỷ luật nghiêm minh sẽ củng cố tính răn đe của pháp luật và giữ vững niềm tin của Nhân dân.

Tất cả những định hướng trên cho thấy mục tiêu lâu dài của Lào Cai không chỉ là ngăn chặn vi phạm mà còn là xây dựng cộng đồng dân tộc thiểu số phát triển, tiến bộ và hội nhập. Khi người dân nắm được pháp luật, được bảo đảm quyền tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản và được sống trong môi trường an ninh, họ sẽ là lực lượng quan trọng góp phần xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển.

Từ thực tiễn triển khai Đề án 17-ĐA/TU có thể khẳng định rằng công tác thông tin đối ngoại và giáo dục pháp luật ở Lào Cai đã và đang đi đúng hướng. Thành quả đã đạt được là nền tảng quan trọng để địa phương tiếp tục nâng cao năng lực truyền thông, củng cố đoàn kết các dân tộc, bảo vệ quyền con người và thúc đẩy phát triển bền vững. Đó là con đường xuất phát từ người dân và phải quay trở lại phục vụ người dân, để mỗi người dân vùng cao Lào Cai luôn tự tin, chủ động và đồng hành cùng chính quyền trong sự nghiệp xây dựng quê hương.