Nâng cao năng lực ứng phó thiên tai khi vận hành chính quyền hai cấp

Theo Văn phòng Giảm nhẹ rủi ro thiên tai Liên hợp quốc, trong 20 năm qua, thiên tai trên toàn cầu đã tăng 75%, khiến hơn 1 triệu người thiệt mạng, ảnh hưởng tới 4 tỷ người và gây thiệt hại gần 3.000 tỷ USD.

Việt Nam là một trong năm quốc gia chịu tác động nặng nề nhất, mỗi năm phải đối mặt từ 10 - 15 cơn bão, áp thấp nhiệt đới và nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan, làm khoảng 240 người chết và mất tích, thiệt hại kinh tế gần 30.000 tỷ đồng.

Từ ngày 1/7/2025, hệ thống chính quyền địa phương chuyển từ 3 cấp xuống 2 cấp (tỉnh và xã/phường). Theo ông Nguyễn Xuân Tùng, Phó trưởng phòng Phòng Ứng phó và Khắc khục hậu quả thiên tai, Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai, hoạt động phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả được triển khai đồng bộ từ Trung ương tới địa phương.

Trong đó, UBND cấp xã được trao thêm nhiều thẩm quyền như xây dựng, tu bổ công trình phòng, chống thiên tai; tiếp nhận, phân bổ nguồn lực cứu trợ; thẩm định hỗ trợ khắc phục sản xuất nông nghiệp. Cấp xã cũng được bổ sung nhiệm vụ mới gồm tổ chức cưỡng chế sơ tán, bố trí chỗ ở cho hộ dân di dời và quản lý quỹ phòng, chống thiên tai.

Bên cạnh đó, cơ cấu tổ chức chỉ đạo cũng thay đổi. Ban Chỉ huy phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn được hợp nhất thành Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự các cấp, do Thủ tướng Chính phủ làm Trưởng ban. Ở cấp xã, nhiệm vụ tham mưu được giao cho Phòng Kinh tế hoặc Phòng Kinh tế - Hạ tầng đô thị, giúp nâng cao năng lực điều hành và ứng phó. Những thay đổi này nhằm tăng tính chủ động, rút ngắn thời gian phản ứng và nâng cao hiệu quả ứng phó trước thiên tai ngày càng cực đoan, bất thường.

Ngày 19/6/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành Thông tư số 18/2025/TT-BNNMT quy định chi tiết phân quyền, phân cấp và thẩm quyền quản lý Nhà nước trong lĩnh vực đê điều và lực phòng, chống thiên tai. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để vận hành hiệu quả mô hình chính quyền hai cấp, song vẫn cần thêm hướng dẫn, chia sẻ kinh nghiệm từ thực tiễn địa phương.

Ông Cao Đức Phát - Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai cho biết những tháng tới là cao điểm mùa mưa bão, đòi hỏi nâng cao năng lực ứng phó của toàn hệ thống chính trị. Trong đó công tác dự phòng về tổ chức, nhân lực, phương tiện, nguồn lực và cơ chế, chính sách là then chốt.

Các địa phương cần rà soát hệ thống chỉ đạo, phân định rõ thẩm quyền và trách nhiệm; xây dựng kế hoạch ứng phó phù hợp với cơ cấu chính quyền mới; xác định lực lượng chủ chốt ở cấp xã; bố trí phương tiện, vật tư hợp lý; đồng thời hoàn thiện cơ chế, chính sách và quy định pháp luật để tăng hiệu quả phòng chống thiên tai.