Nâng cao quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục gắn với bảo đảm chất lượng, hiệu lực, hiệu quả

Trình bày Tờ trình về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, việc ban hành Luật nhằm thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chủ trương, đường lối mới của Đảng, các nghị quyết, kết luận, chỉ thị có liên quan đến phát triển giáo dục trong bối cảnh mới; cụ thể hóa quy định của Hiến pháp (sửa đổi, bổ sung năm 2025) và bảo đảm thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật liên quan.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, việc ban hành Luật cũng khắc phục bất cập, điểm nghẽn của Luật Giáo dục hiện hành; tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý cho việc xây dựng nền giáo dục Việt Nam mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; hội nhập quốc tế; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc; nâng cao hiệu quả quản trị hệ thống giáo dục, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tăng tính tự chủ và trách nhiệm giải trình của cơ sở giáo dục.

Đáng lưu ý, việc ban hành Luật nhằm bảo đảm bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện đầu tư kinh doanh không cần thiết, 30% chi phí tuân thủ thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho người dân, tổ chức, cơ sở giáo dục; đồng thời bảo đảm công bằng, bình đẳng trong tiếp cận giáo dục giữa các nhóm đối tượng và các loại hình cơ sở giáo dục trong tiếp cận và thực hiện các thủ tục hành chính lĩnh vực giáo dục; đồng thời, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số, hội nhập quốc tế và phát triển bền vững đất nước.

Dự thảo Luật không quy định chi tiết các thủ tục hành chính; thay vào đó, các quy định chủ yếu mang tính khung, định hướng chính sách, xác lập cơ sở pháp lý để giao Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định chi tiết theo thẩm quyền. Tuy nhiên, các quy định sửa đổi, bổ sung tại dự thảo Luật vẫn có tác động trực tiếp đến việc sửa đổi, bổ sung, thay thế nhiều thủ tục hành chính hiện hành đang được thực thi theo Luật Giáo dục năm 2019.

Theo kết quả rà soát, đánh giá, trong tổng số 126 thủ tục hành chính hiện hành chịu tác động của Luật Giáo dục năm 2019, có 69 thủ tục hành chính dự kiến bị tác động bởi các nội dung sửa đổi, bổ sung tại dự thảo Luật, chủ yếu theo nhóm lĩnh vực: Văn bằng, chứng chỉ; thành lập/cho phép thành lập, cho phép hoạt động giáo dục, chia, tách, sáp nhập, giải thể cơ sở giáo dục; kiểm định chất lượng giáo dục; tuyển sinh, thi, thẩm định sách giáo khoa...

Đối với dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, việc ban hành Luật nhằm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về đột phá chiến lược và hiện đại hóa giáo dục đại học; phát triển giáo dục đại học trở thành động lực quan trọng trong hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, trung tâm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, tiên phong trong hoạt động khoa học, công nghệ và hội nhập quốc tế.

Đồng thời, tháo gỡ các điểm nghẽn, bất cập trong quá trình thi hành Luật hiện hành; bổ sung, hoàn thiện hệ thống quy định pháp luật về giáo dục đại học theo hướng đầy đủ, đồng bộ và thống nhất; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; xây dựng và hoàn thiện mô hình quản trị đại học tiên tiến, phù hợp với điều kiện chính trị, văn hóa và con người Việt Nam. Đào tạo tinh hoa, đào tạo chất lượng cao để nâng tầm trí tuệ Việt Nam; đào tạo đại trà nhằm nâng cao dân trí, đáp ứng nhu cầu nhân lực và phát huy sức mạnh nội sinh; thiết lập hệ thống tổ chức khoa học và công nghệ trong các cơ sở giáo dục đại học để thực hiện sứ mệnh phát triển nguồn nhân lực trình độ cao gắn với nghiên cứu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo...

Dự thảo Luật gồm 9 chương, 46 điều; có các điểm đột phá so với Luật hiện hành gồm: Định vị vai trò tiên phong của giáo dục đại học, kiến tạo chính sách cho các cơ sở giáo dục đại học đột phá, đi đầu trong đổi mới sáng tạo; đào tạo tinh hoa, đào tạo chất lượng cao và cung cấp nguồn nhân lực trình độ cao phục vụ phát triển đất nước, nhân loại; khẳng định quyền tự chủ là quyền pháp định, tăng tính chủ động gắn với trách nhiệm giải trình của cơ sở giáo dục đại học.

Đồng thời, tạo đột phá về quản trị và phương thức quản lý nhà nước, hoàn thiện mô hình quản trị ở từng cơ sở giáo dục đại học theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp; quản lý nhà nước chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, ứng dụng công nghệ số và tiêu chuẩn chất lượng để quản lý toàn hệ thống; mở rộng, đa dạng hóa nguồn lực và bảo đảm công bằng giữa các chủ thể tham gia hoạt động giáo dục đại học; tạo cơ chế chính sách đột phá huy động mọi nguồn lực, kiến tạo môi trường phát triển, sân chơi cạnh tranh bình đẳng giữa công lập và tư thục.

Về Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi), Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nêu rõ, việc xây dựng Luật nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý, bảo đảm hình thành hệ thống pháp luật về giáo dục nghề nghiệp đồng bộ, thống nhất, phù hợp với bối cảnh phát triển mới của đất nước và yêu cầu hội nhập quốc tế, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp, góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực có kỹ năng nghề cao, thực hiện tốt ba đột phá chiến lược mà Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã đặt ra.

Cụ thể, việc quy phạm hóa chính sách của Luật đã được Chính phủ thông qua nhằm thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về giáo dục nghề nghiệp; tạo ra sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật để tạo chuyển biến mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả của giáo dục nghề nghiệp đáp ứng nhu cầu của người học, thị trường lao động; yêu cầu về trình độ, kỹ năng nghề nghiệp trong khu vực ASEAN và hội nhập quốc tế; đủ khả năng đáp ứng yêu cầu nhân lực cho phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Khắc phục những tồn tại, hạn chế của pháp luật và quá trình thi hành pháp luật hiện hành về giáo dục nghề nghiệp; kịp thời tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn, giải quyết được “nút thắt” trong thực tiễn nhằm đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp.

Đồng thời, bảo đảm bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện đầu tư kinh doanh không cần thiết, 30% chi phí tuân thủ thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho người dân, tổ chức, cơ sở giáo dục trong tiếp cận và thực hiện các thủ tục hành chính lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, nâng cao hiệu quả quản trị hệ thống giáo dục...

Theo Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, 3 dự án Luật có mối quan hệ chặt chẽ, được xây dựng đồng bộ nhằm thể chế hóa kịp thời các chủ trương, định hướng lớn của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo và các nghị quyết trụ cột về khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, hợp tác quốc tế, phát triển kinh tế tư nhân, đổi mới công tác xây dựng – thi hành pháp luật.

"Đây là bước đi cần thiết để tháo gỡ “điểm nghẽn” trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo; nâng cao quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục gắn với bảo đảm chất lượng, hiệu lực, hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu mới về phân quyền, phân cấp, cải cách thủ tục hành chính, tinh gọn tổ chức bộ máy và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp", Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh.