Gần 3 năm sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine, nền kinh tế nước này đang bước vào một giai đoạn đầy thử thách khi lạm phát gia tăng, thiếu hụt hàng hóa, và nguồn dự trữ tiền mặt dần cạn kiệt, đe dọa đến nỗ lực chiến tranh của chính quyền Moscow, theo nhận định của một chuyên gia về Nga.

Nền kinh tế Nga hiện đang đối mặt với một "khoảnh khắc của sự thật", trong bối cảnh lạm phát leo thang, khu vực tư nhân suy yếu và sự thiếu hụt nghiêm trọng nhiều nguồn lực quan trọng. Những yếu tố này được dự đoán sẽ gây ra hạn chế lớn cho cuộc chiến tại Ukraine do Tổng thống Vladimir Putin phát động, theo nhà kinh tế học và tác giả Anders Åslund.

Trong bài viết trên Project Syndicate ngày 14/1, ông Åslund cảnh báo Nga đang trên đường rơi vào tình trạng "đình lạm" - kết hợp giữa lạm phát cao và tăng trưởng tối thiểu.

Theo thống kê chính thức, lạm phát của Nga đã tăng lên mức 9,5% trong tháng 12, so với 8,9% hồi tháng 11. Tuy nhiên, các phép đo lường độc lập lại cho thấy con số thực tế còn cao hơn đáng kể. Chẳng hạn, công ty nghiên cứu độc lập ROMIR tính toán rằng giá của một số mặt hàng tiêu dùng thiết yếu đã tăng tới 22% trong tháng 9.

"Cuộc chiến tại Ukraine đã khiến giá cả leo thang và tình trạng thiếu lao động trầm trọng hơn, do nhiều người lao động đã bị điều động ra chiến trường hoặc tử vong, trong khi một số khác chọn cách rời khỏi đất nước", ông Åslund - tác giả cuốn Chủ nghĩa tư bản thân hữu của Nga: Con đường từ Kinh tế thị trường đến Tham nhũng cho biết.

Trong khi đó, chi tiêu quốc phòng tiếp tục tăng cao, nhưng khả năng huy động tài chính thông qua tăng thuế hoặc phát hành trái phiếu của chính phủ lại rất hạn chế.

Để bù đắp thiếu hụt, Nga tiếp tục khai thác Quỹ Tài sản Quốc gia - nguồn dự trữ thường được sử dụng trong các tình huống khẩn cấp. Tuy nhiên, tài sản lỏng của quỹ này đã giảm mạnh từ 117 tỷ USD trước chiến tranh xuống còn 31 tỷ USD. Ông Åslund ước tính số tiền còn lại chỉ đủ để tài trợ ba phần tư thâm hụt ngân sách của Nga trong năm nay.

Thêm vào đó, đồng rúp mất giá gần đây đã làm tăng áp lực lạm phát, trong khi xuất khẩu lại không thể bù đắp vì các lệnh trừng phạt từ phương Tây khiến Nga không thể tiếp cận công nghệ hiện đại, gây tổn thất lớn cho doanh nghiệp.

"Với những áp lực chồng chất, nền kinh tế Nga đang tiến gần đến thời điểm sự thật", ông Åslund nhận định. "Lạm phát sẽ tiếp tục tăng trong năm 2025, và người dân sẽ ngày càng tức giận vì giá lương thực leo thang. Các doanh nghiệp lớn đối mặt nguy cơ phá sản, trong khi nhà nước Nga không có đủ khả năng thực hiện các gói cứu trợ quy mô lớn. Tình trạng thiếu lao động và binh lính đang trở thành khủng hoảng".

Đáng lo ngại hơn, nguồn dự trữ tiền mặt của ngân sách đang trên đà cạn kiệt vào mùa thu năm nay, buộc chính quyền phải cắt giảm chi tiêu.

"Khi nguy cơ sụp đổ tài chính gia tăng, nền kinh tế Nga đang dần trở thành rào cản lớn đối với cuộc chiến của Tổng thống Putin", ông Åslund viết.

Nhiều chuyên gia khác cũng đồng tình rằng nền kinh tế Nga sẽ khó có thể duy trì cuộc chiến tại Ukraine lâu dài. Hiện tại, Nga không còn khả năng sản xuất vũ khí với tốc độ đủ để bù đắp tổn thất trên chiến trường và đang phải sử dụng các kho dự trữ từ thời Chiến tranh Lạnh. Theo dự đoán, Nga có thể không còn khả năng tiến hành chiến tranh vượt qua cuối năm 2025, khi các loại vũ khí chủ chốt dần cạn kiệt.

Tuy nhiên, bà Alexandra Prokopenko - chuyên gia tại Trung tâm Carnegie Nga-Âu Á và cựu cố vấn Ngân hàng Trung ương Nga nhận định rằng những thách thức kinh tế hiện tại vẫn chưa đủ để buộc Nga nhanh chóng chấm dứt cuộc chiến.

Dù thừa nhận nền kinh tế Nga đang gặp khó khăn và chiến lược "súng và bơ" của Tổng thống Putin không thể bền vững, bà Prokopenko cho rằng phương Tây đang nuôi hy vọng sai lầm.

"Ít nhất trong năm tới, Điện Kremlin vẫn có thể duy trì nền kinh tế đang quá tải này, tránh bùng phát thành một cuộc khủng hoảng toàn diện", bà viết trên tạp chí Foreign Affairs ngày 23/1. "Tổng thống Putin có khả năng sẽ tiếp tục tìm được nguồn lực để duy trì chiến dịch quân sự tàn khốc tại Ukraine và thậm chí có động lực để chờ đợi sự nhượng bộ từ phương Tây", bài viết nêu.

Dũng Phan (Theo Fortune)