SWIFT, vũ khí “hạt nhân” của ngành tài chính

Ngày 26/2, Mỹ và các quốc gia đồng minh đã quyết định loại Nga ra khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT, nhằm đáp trả chiến dịch của nước này tại Ukraine. Nhiều chuyên gia nhận định, việc bị loại khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT chính là một đòn rất mạnh vào kinh tế của Nga.

SWIFT là tên viết tắt của Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication). SWIFT được thành lập năm 1970, đặt trụ sở tại Bỉ, có ban điều hành gồm 25 người và được hàng chục tổ chức tài chính sử dụng để gửi tin nhắn và lệnh thanh toán.

Đây là một hệ thống nhắn tin an toàn giúp thực hiện nhanh chóng các giao dịch xuyên biên giới. Tiêu chuẩn hóa cao khiến SWIFT trở thành hệ thống giao dịch có độ tin cậy, cho phép các ngân hàng xử lý giao dịch khối lượng lớn trong thời gian ngắn. 

SWIFT đã trở thành xương sống của hệ thống tài chính toàn cầu. Mỗi năm, có hàng nghìn tỷ euro được chuyển qua hệ thống này. 

Hiện có khoảng 300 ngân hàng, định chế tài chính của Nga sử dụng nghiệp vụ thanh toán, chuyển tiền liên ngân hàng qua hệ thống SWIFT. Vì vậy, nếu bị loại khỏi hệ thống thanh toán SWIFT, các ngân Nga sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong tiếp cận các thị trường tài chính toàn cầu. 

Trong đó, các doanh nghiệp, cá nhân có tài khoản ngân hàng tại Nga sẽ bị hạn chế trong hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa, vay vốn và đầu tư ở nước ngoài. 

Tuy nhiên, việc loại Nga ra khỏi hệ thống SWIFT cũng sẽ mang lại rắc rối cho các doanh thuộc thuộc các nước đồng minh, khi họ sẽ gặp rất nhiều khó khăn khi chuyển tiền vào nước này.

Đặc biệt, Nga là một quốc gia xuất khẩu dầu khí, và Đức là một trong những khách hàng nhập khẩu nhiều nhất. Vì vậy, khi Nga bị loại khỏi hệ thống thanh toán quốc tế, nước Đức và ngay cả Mỹ cũng sẽ chịu thiệt hại lớn.

Bộ trưởng Tài chính Đức Christian Lindner thừa nhận chặn Nga tiếp cận SWIFT sẽ đẩy Đức đứng trước nguy cơ cao không nhận được khí đốt và nguyên liệu thô từ Nga.

Ông Nikolai Zhuravlev, Phó chủ tịch Hội đồng liên bang Nga, Thượng viện Nga cũng cho rằng, nếu Nga bị loại khỏi SWIFT, chúng tôi không nhận được ngoại tệ. Nhưng người mua, điển hình là các nước châu Âu, cũng sẽ không nhận được hàng hóa của chúng tôi, như dầu mỏ, khí đốt, kim loại và nhiều linh kiện quan trọng khác.

Việt Nam liệu có bị ảnh hưởng?

Trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo và Công luận, một chuyên gia tài chính tại Việt Nam cho biết: Các quốc gia là khách hàng mua dầu khí và các sản phẩm xuất khẩu khác của Nga, trong đó có cả Việt Nam sẽ hứng chịu hậu quả khi nước này bị loại ra khỏi hệ thống thanh toán quốc tế.

“Sau khi bị loại, các doanh nghiệp Việt Nam khi giao dịch với các doanh nghiệp Nga,sẽ phải lựa chọn phương án thanh toán khác. Đó là chưa kể, giá xăng dầu, khí đốt cũng vì quyết định này sẽ một lần nữa bị đẩy giá lên cao”, vị này nói.

Theo thống kế của Hải quan Nga, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu trong giai đoạn từ tháng 1-11/2021 giữa Việt Nam và Nga đạt 6,3 tỷ USD, tăng 21,7% so với cùng kỳ năm 2020.

Trong đó kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Nga đạt 4,5 tỷ USD, tăng 20,4% so với cùng kỳ năm trước. Các mặt hàng có nguồn gốc thực vật Việt Nam xuất khẩu sang Nga đạt 282 triệu USD, tăng 21,6% so với cùng kỳ năm trước.

Mặt hàng cà phê của Việt Nam đạt 153 triệu USD, tăng trưởng 20%; các loại quả, hạt xuất khẩu đạt 75,5 triệu USD, tăng khoảng 38%. Trong số này mặt hàng có tăng trưởng tốt trong thời gian gần đây là mặt hàng xoài sấy.

Vài năm gần đây, Nga đã chuẩn bị cho khả năng bị loại khỏi SWIFT. Họ lập ra hệ thống thanh toán riêng, có tên SPFS sau khi bị phương Tây trừng phạt năm 2014. 

Hệ thống này hiện có khoảng 400 người dùng, theo số liệu của Ngân hàng Trung ương Nga. 20% giao dịch nội địa hiện qua SPFS, Shagina cho biết. Tuy nhiên, quy mô tin nhắn bị hạn chế và hoạt động cũng chỉ giới hạn vào các ngày làm việc.

Ngoài ra, CIPS của Trung Quốc cũng có thể là hệ thống thay thế SWIFT cho Nga. Moskva thậm chí có thể buộc phải dùng đến tiền số, dù đây không phải là lựa chọn hấp dẫn.