Nga ngừng xuất khẩu gần 2 triệu tấn dầu diesel sau khi 21 nhà máy bị Ukraine tấn công

Cuối tháng 9, thành phố Sevastopol rơi vào tình trạng khan hiếm nhiên liệu nghiêm trọng. Các tài xế phải xếp hàng dài tại những trạm xăng còn hoạt động, trong khi gần một nửa số cây xăng trên bán đảo Crimea đã cạn kiệt nguồn cung.

Nguyên nhân không đến từ gián đoạn chuỗi cung ứng thông thường, mà bắt nguồn từ loạt cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine nhằm vào các nhà máy lọc dầu nằm sâu trong lãnh thổ Nga.

Những vụ tấn công này đã buộc Moscow phải tạm ngừng xuất khẩu nhiên liệu, dẫn đến tình trạng thiếu hụt năng lượng nghiêm trọng nhất kể từ khi xung đột bắt đầu.

Từ cuối mùa hè, các nhà máy lọc dầu lớn tại Moscow, Bashkortostan và vùng Volga liên tục trở thành mục tiêu. Hình ảnh vệ tinh cùng báo cáo địa phương xác nhận nhiều vụ cháy lớn và tình trạng ngừng hoạt động tại các cơ sở này.

Có thời điểm, tới một phần năm công suất lọc dầu của Nga bị gián đoạn. Trước tình hình đó, Phó Thủ tướng Nga Alexander Novak đã ban hành lệnh cấm xuất khẩu xăng dầu, sau đó mở rộng sang cả dầu diesel đối với các nhà phân phối không trực tiếp sản xuất.

Chính phủ Nga cho biết mục tiêu là ổn định nguồn cung trong nước trước mùa đông, song các chuyên gia nhận định đây là lần hiếm hoi chính quyền công khai thừa nhận áp lực kinh tế.

Khi các nhà máy lọc dầu ngừng hoạt động, mạng lưới phân phối nhiên liệu nội địa bắt đầu xuất hiện những dấu hiệu bất ổn. Những khu vực phụ thuộc vào vận chuyển đường dài như Crimea và Cộng hòa Mari El chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Tại Crimea, gần một nửa số trạm xăng đã cạn kiệt ngay từ đầu tháng 10. Thành phố Sevastopol ghi nhận tình trạng hầu hết các loại xăng đều biến mất khỏi các trạm bán lẻ.

Giá nhiên liệu tăng vọt, việc phân phối theo hạn ngạch trở thành điều bình thường mới. Người dân phải chờ hàng giờ để đổ một lượng nhiên liệu hạn chế, gợi nhớ đến những ngày đầu của cuộc xung đột.

Tại Moscow và các khu vực miền nam nước Nga, các nhà bán lẻ lớn áp dụng biện pháp kiểm soát, giới hạn việc mua số lượng lớn và không cho phép đổ đầy bình dự phòng.

Một số trạm xăng chỉ bán tối đa 10 lít cho mỗi khách hàng. Đối với một quốc gia từng xuất khẩu tới 31 triệu tấn dầu diesel trong năm ngoái, hình ảnh những cây xăng trống rỗng là một sự đảo ngược đáng kể.

Trên thị trường toàn cầu, việc Nga tạm ngừng xuất khẩu có thể loại bỏ tới 1,9 triệu tấn dầu diesel trong ba tháng, ảnh hưởng đến hàng triệu xe tải và tàu biển.

Giá hợp đồng tương lai dầu diesel tăng mạnh, phản ánh lo ngại về nguồn cung. Các quốc gia nhập khẩu lớn như Thổ Nhĩ Kỳ, Brazil và một số nước châu Phi vội vã tìm nguồn thay thế, khiến giá địa phương tăng cao.

Bên trong nước Nga, việc phân phối theo hạn ngạch lan rộng. Nông dân ở miền nam báo cáo bị hạn chế giao nhiên liệu trong mùa thu hoạch, trong khi các công ty vận tải phải trì hoãn lô hàng.

Các nhà bán lẻ độc lập buộc phải đóng cửa do không còn nguồn cung. Chính phủ đối mặt với bài toán khó: duy trì ổn định nội địa nhưng đồng thời phải chấp nhận mất hàng tỷ USD doanh thu xuất khẩu.

Lạm phát tăng tốc khi giá nhiên liệu nội địa tăng hơn 40% kể từ đầu năm, đẩy chi phí logistics và sản xuất lên cao. Các cuộc tấn công bằng drone đã phơi bày điểm yếu trong hệ thống năng lượng Nga: dù sản lượng dầu thô vẫn ổn định, nhưng việc ngừng hoạt động nhà máy lọc dầu đã gây ra khó khăn trực tiếp cho người tiêu dùng.

Tại Crimea, tình trạng thiếu hụt và giá tăng cho thấy sự phụ thuộc vào nguồn cung từ đất liền - một điểm yếu mà Ukraine đã khai thác hiệu quả.

Khi mùa đông đến gần, cả Nga và thế giới đang đối mặt với bài kiểm tra sức bền. Mỗi cuộc tấn công mới kéo dài thời gian ngừng hoạt động nhà máy, gia tăng bất mãn trong dân chúng.

Với hàng triệu người trên khắp Âu Á, dầu diesel không chỉ là nhiên liệu mà còn là mạch sống cho sưởi ấm, vận chuyển và sinh kế.

Cuộc khủng hoảng này cho thấy ngay cả những quốc gia có tiềm lực năng lượng lớn cũng không miễn nhiễm với gián đoạn trong kỷ nguyên chiến tranh công nghệ cao.