Quan hệ Mỹ-Nga: Thông điệp lạ từ Putin

Tuần qua đã đánh dấu một thời điểm quan trọng trong quan hệ của Nga với EU và đặc biệt là Mỹ. Trong hai khoảnh khắc kịch tính trên truyền hình, Tổng thống Joe Biden và Tổng thống Vladimir Putin đã làm thay đổi động lực giữa hai nước vốn ăn sâu vào tiềm thức, bằng những chỉ trích trực diện.

Hầu hết các nhà bình luận phương Tây đều tập trung vào việc ông Putin đã “troll” hay kích động Joe Biden một cách khô khan, khi chúc người đồng cấp Mỹ “sức khỏe tốt” sau khi ông Biden gọi Putin là “Kẻ giết người” trong một cuộc phỏng vấn.

Tuy nhiên, đọc kỹ hơn và đầy đủ hơn thông điệp của Tổng thống Putin gửi tới Mỹ để hiểu tận cùng vấn đề, thấy rằng nhà lãnh đạo Nga ngụ ý nói với Mỹ: đừng đánh giá chúng tôi theo các tiêu chuẩn đã tuyên bố của bạn, và đừng cố nói với chúng tôi phải làm gì.

Ông Putin chưa bao giờ khẳng định những mệnh đề này một cách thẳng thừng như vậy. Nó cho thấy sự quan trọng khi đưa ra tuyên bố như thế.

Quả thật, thử thách căng thẳng bắt đầu khi Tổng thống Biden trả lời phỏng vấn trên ABC News, chỉ trích người đồng cấp Putin là “kẻ giết người” và "không có linh hồn", đồng thời nhấn mạnh ông Putin sẽ phải trả giá cho hành động của mình.

Ông Putin sau đó đã thực hiện một bước đi bất thường khi lên đài truyền hình nhà nước VGTRK với một tuyên bố dài 5 phút được chuẩn bị sẵn để đáp lại Joe Biden. Với một thái độ cũng bất thường, ông Putin nhắc lại lịch sử diệt chủng người bản địa của Hoa Kỳ, trải nghiệm tàn khốc của chế độ nô lệ, sự đàn áp liên tục đối với người Mỹ da đen ngày nay và việc Mỹ ném bom hạt nhân vô cớ xuống Hiroshima và Nagasaki trong chiến tranh thế giới thứ hai.

Ông đề nghị các quốc gia không nên đánh giá người khác theo tiêu chuẩn của riêng họ: Dù bạn nói gì về người khác thì bạn hãy là chính bạn.

Một số nhà báo và nhà quan sát Mỹ đã gọi phản ứng điều này là "trolling" - khiêu khích, nhưng nó không phải là vậy. Đó là lời mở đầu cho thông điệp quan trọng nhất của Tổng thống Putin trong nhiều năm tới, cái mà ông gọi là "sự thành lập, giai cấp thống trị" của nước Mỹ. Ông cho biết giới lãnh đạo Hoa Kỳ quyết tâm có quan hệ với Nga, nhưng chỉ "trên các điều kiện của riêng mình".

“Họ nghĩ rằng chúng tôi giống như họ, nhưng chúng ta là những người khác nhau. Chúng ta có một quy tắc di truyền, văn hóa và đạo đức khác nhau. Chúng tôi biết cách bảo vệ lợi ích của chính mình. Và chúng tôi sẽ làm việc với họ, nhưng trong những lĩnh vực mà bản thân chúng tôi quan tâm, và trên những điều kiện mà chúng tôi cho là có lợi cho bản thân. Và họ sẽ phải tính toán đến điều đó. Họ sẽ phải tính đến điều này, bất chấp mọi nỗ lực ngăn cản sự phát triển của chúng tôi. Bất chấp những lệnh trừng phạt, những lời lăng mạ, họ sẽ phải tính đến điều này”, Tổng thống Putin tuyên bố.

Đây là điều mới mẻ đối với Tổng thống Putin. Trong nhiều năm, ông luôn lịch sự đưa ra quan điểm rằng các cường quốc phương Tây cần phải đối phó với Nga trên cơ sở các giao thức ngoại giao đúng đắn và tôn trọng lẫn nhau đối với chủ quyền quốc gia, nếu họ muốn xoa dịu căng thẳng.

Chưa bao giờ ông thẳng thừng như thế này, với thực tế rằng: Đừng cố phán xét hoặc ép chúng tôi vì chúng tôi không đáp ứng những gì bạn nói là tiêu chuẩn phổ quát, bởi vì chúng tôi khác với bạn. Những ngày đó bây giờ đã qua.

Quan hệ Mỹ-Trung: Sự cương quyết của Trung Quốc

Tuyên bố mạnh mẽ của Tổng thống Putin tương tự như những tuyên bố công khai không kém quyết liệt của các nhà ngoại giao cấp cao Trung Quốc với Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken ở Alaska vào tuần trước.

Ngoại trưởng Blinken mở đầu cuộc họp bằng cách chỉ trích chủ nghĩa độc đoán và hiếu chiến ngày càng tăng của Trung Quốc ở trong và ngoài nước - ở Tây Tạng, Tân Cương, Hồng Kông và Biển Đông. Ông tuyên bố hành vi như vậy đang đe dọa "trật tự dựa trên quy tắc duy trì sự ổn định toàn cầu".

Ngay lập tức, ông Dương Khiết Trì, Trưởng ban đối ngoại Đảng Cộng sản Trung Quốc, phản ứng bằng cách tố cáo hành vi “đạo đức giả của người Mỹ”.

“Mỹ không có đủ tư cách để nói rằng họ muốn nói chuyện với Trung Quốc từ một vị thế cường quốc. Mỹ sử dụng lực lượng quân sự và quyền bá chủ tài chính của mình để thực hiện quyền tài phán dài hạn và đàn áp các nước khác. Nó lạm dụng cái gọi là quan niệm về an ninh quốc gia để cản trở trao đổi thương mại bình thường và kích động một số quốc gia tấn công Trung Quốc”, ông Dương tuyên bố.

Ông Dương nói rằng Hoa Kỳ không có quyền thúc đẩy phiên bản dân chủ của riêng mình khi họ đang phải đối mặt với quá nhiều bất bình và các vấn đề nhân quyền ở quê nhà.

Nga và Trung Quốc xích lại gần nhau hơn

Tuyên bố của Tổng thống Putin được tăng thêm sức nặng bởi hai hành động ngoại giao: Nga triệu hồi đại sứ của họ tại Mỹ và cuộc gặp của Ngoại trưởng Sergey Lavrov tại Trung Quốc với người đồng cấp Vương Nghị.

Tại hội nghị thượng đỉnh giữa hai nước, Bắc Kinh và Moscow đã nhất trí đứng vững trước các lệnh trừng phạt của phương Tây và thúc đẩy quan hệ giữa các nước nhằm giảm sự phụ thuộc vào đồng đô la Mỹ trong thương mại và trật tự quốc tế.

Ngoại trưởng Lavrov cũng nói, “Cả hai chúng tôi đều tin rằng Mỹ có vai trò gây bất ổn. Họ dựa vào các liên minh quân sự thời Chiến tranh Lạnh và đang cố gắng thiết lập các liên minh mới để phá hoại trật tự thế giới”.

Mặc dù những bình luận của Tổng thống Biden về người đồng cấp Putin có thể không được mô tả, nhưng tác động của nó vẫn rất sâu sắc. Cùng với giọng điệu gay gắt trong cuộc họp ngoại trưởng Mỹ - Trung tại Alaska, cũng do phía Mỹ khiêu khích, rõ ràng không khí quan hệ Mỹ-Trung-Nga đã có sự thay đổi lớn.

Điều này sẽ có ý nghĩa gì trong thực tế? Cả Nga và Trung Quốc đều ra bộ lộ rằng họ sẽ chỉ đối phó với phương Tây ở những nơi và thời điểm phù hợp với họ. Các biện pháp trừng phạt không còn khiến họ lo lắng.

Hai cường quốc cũng đang cho thấy họ ngày càng thoải mái khi phối hợp cùng nhau với tư cách là đối tác thân thiết, nếu không phải là đồng minh quân sự. Nga và Trung Quốc sẽ đẩy mạnh hợp tác trong các lĩnh vực mà họ có lợi ích chung và phát triển các giải pháp thay thế cho các hệ thống thương mại và thanh toán do phương Tây thống trị.

Các quốc gia ở châu Á và xa hơn đang theo dõi chặt chẽ sự phát triển của trật tự quốc tế thay thế này, dẫn đầu là Moscow và Bắc Kinh. Và họ cũng có thể nhận ra những dấu hiệu của sự suy giảm kinh tế và chính trị ngày càng tăng của Mỹ.

Đó là một kiểu Chiến tranh Lạnh mới, nhưng không dựa trên ý thức hệ như cuộc chiến đầu tiên. Đó là một cuộc chiến vì tính chính danh quốc tế, một cuộc đấu tranh cho trái tim, khối óc và tiền bạc trong một phần rất lớn của thế giới không liên kết với Mỹ hay NATO.

Mỹ và các đồng minh sẽ tiếp tục hoạt động theo cách nói của họ, trong khi Nga và Trung Quốc sẽ thúc đẩy cách kể chuyện cạnh tranh của mình. Điều này đã được thể hiện rõ ràng trong những ngày đầy kịch tính của chính sách ngoại giao các cường quốc vừa qua.

Cán cân quyền lực toàn cầu đang thay đổi và đối với nhiều quốc gia, tiền thông minh có thể được thúc đẩy ra đời và thuộc về Nga và Trung Quốc. Dù thế nào, tình hình chính trị thế giới đang bị che phủ một lớp sương mờ ảo, rất khó đoán định.