Ngân sách cải tạo trụ sở Fed tăng vọt lên 2,5 tỷ đô gây tranh cãi

Dự án cải tạo trụ sở của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tại Washington, D.C. đang đối mặt với nhiều trở ngại, chủ yếu xuất phát từ các chi phí lao động ẩn, công tác bảo tồn, nguyên vật liệu và yêu cầu môi trường.

Những yếu tố này đã khiến dư luận không khỏi bất bình, đặc biệt là nhắm vào Chủ tịch Fed Jerome Powell. Dự án vốn được dự tính với ngân sách 1,9 tỷ USD vào năm 2021, nhằm nâng cấp hai tòa nhà lịch sử Marriner S. Eccles và Federal Reserve East.

Thế nhưng, chi phí hiện tại đã tăng hơn 30%, chạm mốc 2,5 tỷ USD. Sự leo thang này không chỉ thu hút sự chú ý mà còn vấp phải phản ứng từ Tổng thống Donald Trump cùng các đồng minh của ông, đồng thời làm dấy lên nghi ngại về khả năng quản lý tài chính của ngân hàng trung ương Mỹ.

Dự án cải tạo bắt đầu được lên kế hoạch từ năm 2017 và chính thức khởi công vào năm 2022.

Mục tiêu là hiện đại hóa hai tòa nhà đã cũ, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn và tiếp cận mới, đồng thời mở rộng không gian văn phòng nhưng vẫn giữ được nét kiến trúc lịch sử đặc trưng.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện không hề suôn sẻ khi liên tục phát sinh những thách thức và chi phí ngoài dự kiến.

Việc nâng cấp trụ sở Fed vốn dĩ là một nhiệm vụ không dễ dàng. Chủ tịch Jerome Powell từng thừa nhận rằng dự án này có thể gây tranh cãi.

Trong một phát biểu hồi tháng 6, ông cho biết không ai muốn phải xử lý một dự án cải tạo lớn cho một công trình lịch sử trong nhiệm kỳ của mình. Dẫu vậy, ông vẫn khẳng định đây là việc làm cần thiết.

Theo thông tin từ trang web chính thức của Fed, cả hai tòa nhà Eccles và East đều chưa từng được cải tạo toàn diện kể từ khi xây dựng cách đây gần một thế kỷ.

Nhiều hệ thống cơ khí, điện và ống nước vẫn giữ nguyên từ thời điểm ban đầu, chứa amiăng và chì, tiềm ẩn không ít rủi ro cho người sử dụng.

Ngân sách ban đầu dường như chưa tính đến những yếu tố giờ đây đã trở nên quen thuộc, như lạm phát thời kỳ đại dịch, giá xây dựng tăng vọt và các vấn đề hạ tầng bất ngờ.

Giá thép kết cấu cùng nhiều vật liệu khác tăng mạnh trong giai đoạn 2021-2022, do chuỗi cung ứng bị gián đoạn và nhu cầu cho các dự án lớn phục hồi.

Tình trạng thiếu hụt lao động trong ngành xây dựng, đặc biệt ở các lĩnh vực cơ khí, ống nước và điện, càng đẩy chi phí lên cao. Những yếu tố này đã được Hội đồng Fed ghi nhận trong báo cáo ngân sách năm 2025.

Tại công trường, các vấn đề môi trường cũng góp phần làm đội vốn. Công nhân phát hiện amiăng cùng những khó khăn liên quan đến mực nước ngầm, vốn là đặc điểm của vùng đất lầy lội tại Washington, D.C.

Những yếu tố này khiến công tác đào móng và xây dựng nền móng trở nên phức tạp và tốn kém hơn, nhất là khi quy định xây dựng nghiêm ngặt của thành phố giới hạn chiều cao tòa nhà, buộc đội thi công phải đào sâu xuống lòng đất.

Nỗ lực vượt qua những khó khăn ấy thậm chí đã giúp công ty phụ trách phần nền móng nhận giải thưởng “xuất sắc trong nghịch cảnh” từ Washington Building Congress vào năm 2025.

Không chỉ vậy, các yêu cầu thẩm mỹ từ ban giám sát thiết kế cũng làm tăng thêm gánh nặng chi phí. Trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump, các kiến trúc sư từng đề xuất sử dụng nhiều kính hơn cho công trình.

Tuy nhiên, những thành viên do ông bổ nhiệm vào Ủy ban Mỹ thuật Hoa Kỳ lại yêu cầu dự án ưu tiên đá cẩm thạch trắng, phù hợp với định hướng của ông về phong cách tân cổ điển cho các tòa nhà liên bang.

Loại đá cẩm thạch sang trọng này được khai thác từ bang Georgia, từng xuất hiện trong nhiều công trình nổi tiếng như Điện Capitol. Ngoài ra, các vật liệu khác trong dự án cũng được yêu cầu phải có nguồn gốc nội địa.

Để hài hòa với mặt tiền đá cẩm thạch và nội thất tinh xảo ban đầu, Fed phải áp dụng những quy trình đặc thù, đắt đỏ hơn so với các tòa nhà không mang giá trị lịch sử hoặc không nằm trên khu vực National Mall.

Dù vậy, những chi phí ẩn này không phải là tâm điểm của làn sóng phản đối nhằm vào Chủ tịch Jerome Powell.

Tổng thống Donald Trump và các đồng minh đã lấy dự án làm cơ sở để chỉ trích Fed về việc sử dụng ngân sách không hiệu quả, cho rằng công trình bao gồm những tiện ích xa xỉ như vườn trên mái, thang máy VIP hay phòng ăn cao cấp. Những cáo buộc này đã bị ông Powell và Fed bác bỏ một cách quyết liệt.

Nhằm giảm bớt áp lực và minh bạch hóa dự án, Fed đã hủy kế hoạch cải tạo một tòa nhà lân cận thứ ba, đồng thời làm rõ rằng nhiều tiện ích bị cho là gây tranh cãi thực tế không tồn tại. Khu vực được gọi là “vườn trên mái” chỉ đơn thuần là bãi đỗ xe trên cao với cây xanh để xử lý nước mưa.

Vào thứ Hai vừa qua, ngân hàng trung ương còn công bố một chuyến tham quan ảo công trường, kèm theo video về quá trình loại bỏ amiăng và lắp đặt cửa sổ chống cháy nổ, như một cách để chứng minh sự minh bạch.

Cuối cùng, ngân sách tăng vọt của dự án phản ánh những thách thức kinh tế mà chính Fed đã phải đối mặt trong vài năm qua, bao gồm lạm phát, thiếu hụt lao động và gián đoạn chuỗi cung ứng.

Giờ đây, FED không chỉ phải tìm cách kiểm soát những vấn đề này cho toàn quốc gia, mà còn cần giải thích rõ ràng về tác động của chúng đến chính hoạt động của mình.