Nhà báo Nguyễn Văn Hải: Tác phẩm vừa khái quát, vừa chỉ rõ “điểm nghẽn” cần tháo gỡ để xây dựng bộ máy tinh, gọn, mạnh

Với những phân tích, lập luận, bình luận sắc bén, súc tích, loạt bài bảo đảm vừa tổng thể, khái quát được bức tranh chung, vừa chỉ rõ những “điểm nghẽn” cụ thể cần tháo gỡ quyết liệt để xây dựng bộ máy tinh, gọn, mạnh… Nhà báo, đại tá Nguyễn Văn Hải, Trưởng phòng biên tập Văn hóa - Thể thao, Báo Quân đội Nhân dân đại diện nhóm tác giả đã có cuộc trò chuyện với báo Nhà báo và Công luận xung quanh loạt bài này.

Lan toả thông điệp: Tinh gọn bộ máy - một cuộc cách mạng chưa từng có

+Loạt tác phẩm 5 kỳ của báo Quân đội Nhân dân đoạt giải A Giải báo chí Quốc gia lần thứ XIX – năm 2024 đã chạm tới một vấn đề rất nóng, thời sự, đó là vấn đề “Tinh gọn bộ máy”. Trong bối cảnh nhiều các cơ quan báo chí triển khai thực hiện ý tưởng này dưới nhiều hình thức khác nhau, vì sao báo Quân đội nhân dân lại lựa chọn thể loại chuyên luận – một thể loại khó?

-Báo QĐND là cơ quan ngôn luận của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng, tiếng nói của LLVT và nhân dân Việt Nam; là 1 trong 6 cơ quan truyền thông-báo chí chủ lực, đa phương tiện, định hướng dư luận xã hội. Do vậy, Báo QĐND luôn xác định, việc bám sát và tuyên truyền kịp thời, hiệu quả về đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước là nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu.

Một trong những thể loại báo chí có thế mạnh truyền thống của Báo QĐND trong suốt 75 năm qua (từ khi Báo ra đời đến nay) là thể loại chuyên luận chính trị. Do đó, việc lựa chọn thể loại chuyên luận để phân tích, lập luận, bình luận những vấn đề thuộc về đường lối, chính sách luôn là một trong những ưu tiên hàng đầu của tòa soạn, qua đó góp phần vừa quán triệt, phổ biến chủ trương, quan điểm, chính sách của Đảng, vừa góp phần chuyển tải thông tin một cách sinh động, thuyết phục đến với độc giả.

Loạt bài chuyên luận “Tinh gọn bộ máy” được khởi đăng trên Báo QĐND ngày 25/11/2024, vào đúng thời điểm Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII tổ chức họp, thảo luận, quyết định về chủ trương thực hiện sắp xếp lại bộ máy trong hệ thống chính trị, thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội.

+Đúng như tinh thần của loạt bài đặt ra: Đây là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, là cuộc cách mạng tinh gọn về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị... Không tinh gọn thì không thể phát triển được. Nhưng giải quyết vấn đề với mục tiêu cao nhất là lan toả thông điệp, định hướng xã hội lại là bài toán không dễ. Nhóm tác giả đã có sự nghiên cứu vấn đề từ lý luận đến thực tiễn ra sao để có được những lời giải thấu đáo?

- Để có loạt tác phẩm này trước hết nhờ sự chỉ đạo tinh nhạy, kịp thời của Ban Biên tập, đặc biệt là sự gợi mở, định hướng hết sức nhạy bén của Thiếu tướng Đoàn Xuân Bộ, Tổng biên tập và việc tổ chức bản thảo rất khoa học của Đại tá Lê Ngọc Long, Phó tổng biên tập, Chủ tịch LCH Nhà báo Báo QĐND.

Nhóm phóng viên đã bám sát vào bài viết “Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả” của Tổng Bí thư Tô Lâm và những nội dung cơ bản của Nghị quyết số 18 ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; đồng thời nắm chắc tình hình thực tiễn hoạt động của tổ chức bộ máy hệ thống chính trị, từ đó xây dựng đề cương loạt bài bảo đảm vừa tổng thể, khái quát được bức tranh chung, vừa chỉ rõ những “điểm nghẽn” cụ thể cần tháo gỡ quyết liệt để xây dựng bộ máy tinh, gọn, mạnh.

+Thưa ông, nhóm tác giả đã xây dựng từng lớp lang và các tít bài đều nhắc đi nhắc lại tiêu đề “Tinh gọn bộ máy”...Điều này có ý nghĩa như thế nào trong việc lan toả thông điệp?

-Tổng thể loạt 5 bài được kết cấu như sau: Bài 1: Tinh gọn bộ máy: Một cuộc cách mạng; Bài 2: Tinh gọn bộ máy: Kiên quyết, triệt để, khoa học; Bài 3: Tinh gọn bộ máy: Phải dân chủ, cầu thị; Bài 4: Tinh gọn bộ máy: Cần sự nêu gương; Bài 5: Tinh gọn bộ máy: Đồng thuận, đồng bộ.

Việc nhắc đi nhắc lại tiêu đề “Tinh gọn bộ máy” xuyên suốt trong loạt tác phẩm nhằm khẳng định, nhấn mạnh tính cấp bách, khẩn trương, không thể chậm trễ của việc sắp xếp lại bộ máy hệ thống chính trị, kiên quyết cắt giảm, tinh gọn tổ chức biên chế bộ máy từ Trung ương đến địa phương để tạo ra sự đột phá, bước ngoặt mới trong hệ thống chính trị -hành chính ở nước ta, góp phần tạo thời cơ, xung lực mới cho đất nước phát triển trong kỷ nguyên mới.

Để hiện thực hóa chủ trương tầm nhìn trăm năm phát triển đất nước, việc tinh gọn bộ máy phải được xác định là tiến hành một cuộc cách mạng chưa từng có; cách làm phải kiên quyết, triệt để, khoa học nhưng phải phát huy dân chủ, có ý thức cầu thị; đặc biệt là cần sự nêu gương, sự hy sinh lợi ích của một bộ phận cán bộ, công chức ở các cấp, các ngành, các địa phương; mặt khác, việc tinh gọn này phải gắn kết được nhân tâm, tạo được sự đồng thuận, đồng bộ từ chủ chương, chính sách đến cách triển khai tổ chức, thực hiện sao cho thiết thực, hiệu quả. Việc kết cấu, liên kết các vấn đề cốt tử trong loạt bài bảo đảm logic, chặt chẽ, đủ lý lẽ thông tin phân tích, lập luận có tính thuyết phục, góp phần nâng cao hiệu quả truyền thông.

Viết ngắn - một cách “tinh luyện” ngòi bút

+Với chưa quá 400 chữ cho mỗi bài, tổng chỉ khoảng 2000 chữ cho loạt bài 5 kỳ là một sự độc đáo, đặc sắc hiếm có và rất dễ đọc, dễ hiểu. Tôi cho rằng, đây là thành công lớn của loạt bài. Ý tưởng này cụ thể là từ dụng ý của nhóm tác giả hay từ vấn đề cần bàn?

-Ý tưởng viết ngắn trước hết là gợi mở, định hướng của đồng chí Tổng biên tập Đoàn Xuân Bộ. Hơn thế, việc viết ngắn cũng nhằm hưởng ứng thực hiện chủ trương “tinh-gọn-mạnh” bộ máy hệ thống chính trị như thông điệp bài viết của người đứng đầu Đảng ta.

Quán triệt tinh thần của V.I Lê nin: “Thà ít mà tốt”, việc chủ động viết ngắn gọn, súc tích, có trọng tâm, trọng điểm, bảo đảm “tinh về chữ nghĩa, gọn về lập luận, mạnh về ý nghĩa, hiệu quả truyền thông”, mỗi bài dài khoảng 350 đến dưới 400 chữ, nhưng vẫn bao quát đầy đủ vấn đề đặt ra. Vì vậy, các tít trong loạt bài “Tinh gọn bộ máy” đều ngắn gọn, rõ ràng, mạnh mẽ, thể hiện rõ hồn cốt, tư tưởng, thông điệp cần chuyển tải đến bạn đọc.

Nhân đây, tôi muốn nói thêm, viết ngắn là chủ trương, quan điểm, cách làm của tờ Báo QĐND ngay từ số ra đầu tiên ngày 20/10/1950 tại Chiến khu Việt Bắc, theo đúng tinh thần huấn thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với tờ báo: “Nói những điều thật thiết thực, đúng đường lối chính trị, ít tếu, viết ngắn, giản dị, vẽ dễ hiểu, trình bày rõ ràng, ít tiếp sang trang khác”.

Bài xã luận đăng trên số Báo QĐND ra số đầu tiên duy nhất có một từ “CÓ”, dung lượng bài viết chỉ dài hơn 300 chữ, nhưng bao quát được mục đích, phương châm, phương pháp, tác phong làm báo của nhà báo chiến sĩ, đó là: Luôn có tinh thần dấn thân; có trách nhiệm trong việc tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, Chính phủ, Hồ Chủ tịch và Bộ Tổng tư lệnh đến bộ đội và nhân dân; có ý thức tuân thủ kỷ luật làm báo; có thái độ làm việc đến nơi đến chốn; có sự kết nối, gắn kết chặt chẽ với cộng tác viên để góp phần làm phong phú nội dung tờ báo và có quyết tâm cao để hoàn thành tốt nhiệm vụ tuyên truyền.

+Để cô đọng, súc tích một vấn đề lớn, chắc hẳn nhóm tác giả cũng phải mất nhiều thời gian cho công đoạn này, thưa ông? Vì có nhà văn từng nói rằng: “Tôi không có thời gian để viết ngắn”?

-Viết ngắn không dễ, nhất là thể loại chuyên luận chính trị đòi hỏi thường phải có luận cứ chắc chắn, luận điểm rõ ràng, luận chứng thuyết phục. Điều quan trọng nhất là người viết phải nắm chắc vấn đề, có tư duy khoa học và tri thức lý luận chính trị, tri thức văn hóa, có kỹ năng nghiệp vụ báo chí tốt, có năng lực ngôn ngữ để triển khai vấn đề theo hướng nói đủ, nói đúng, nói trúng vấn đề, nói ít hiểu nhiều và đạt được mục tiêu thông điệp truyền thông.

Nhân đây tôi muốn nói thêm, sau khi loạt 5 bài “Tinh gọn bộ máy” đăng trong mục “Cùng bàn luận” trên Báo QĐND, từ cuối tháng 11-2024 đến nay, các bài trong chuyên mục này và hai chuyên mục “Lăng kính văn hóa” (thứ Bảy), “Diễn đàn chủ nhật” trên nhật báo QĐND có độ dài không quá 400 chữ. Việc viết ngắn là chủ trương nhất quán của Ban Biên tập Báo QĐND, đồng thời cũng là hiệu ứng lan tỏa từ loạt bài này.

Tôi cho rằng, viết ngắn mà không cụt, ngắn mà vẫn cô đọng, súc tích, ngắn mà hay, dễ vào lòng người là thử thách không nhỏ đối với cầm bút, nhưng vượt qua thử thách này rất thú vị. Chủ trương, yêu cầu viết ngắn cũng là một cách rèn nghề, một cách “tinh luyện” ngòi bút của nhà báo ngày càng sâu sắc, tinh tế, thuyết phục.

+ Trân trọng cảm ơn Ông!