Nhận biết thuốc kém chất lượng để bảo vệ bản thân, gia đình

Nhiều người tiêu dùng chưa hiểu đúng, hiểu rõ về thuốc kém chất lượng, ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh như thế nào? Vì vậy, Phóng viên báo Nhà báo và Công Luận đã có cuộc trao đổi với Thạc sĩ, Dược sĩ Nguyễn Thị Kim Yến, Trưởng khoa Dược - Bệnh viện Đa Khoa Phương Đông để hiểu rõ hơn về vấn đề này.

Kiểm tra thật kỹ trước khi mua thuốc

Với nhiều năm kinh nghiệm nhiều năm làm việc trong ngành dược, theo dược sĩ Nguyễn Thị Kim Yến thì thuốc kém chất lượng là những thuốc không đạt tiêu chuẩn chất lượng đã được cơ quan y tế phê duyệt. Nguyên nhân có thể do thuốc đã quá hạn sử dụng, thuốc bị bảo quản sai cách (dẫn đến ẩm mốc hoặc biến đổi màu, mùi), hoặc do quy trình sản xuất không đảm bảo khiến hàm lượng hoạt chất trong thuốc không đúng như công bố. Dược sĩ Kim Yến khẳng định: “Thuốc kém chất lượng có thể vẫn là thuốc “chính hãng” nhưng bị giảm hoặc mất tác dụng trị bệnh vì chất lượng đã suy giảm”.

Theo dược sĩ Kim Yến thì Người dùng thường khó nhận biết thuốc kém chất lượng chỉ bằng mắt thường, nhưng có một số dấu hiệu cảnh báo quan trọng. Bao bì thuốc cần được kiểm tra kỹ: xem thuốc còn hạn sử dụng không, nhãn mác có rõ ràng và đầy đủ (tên thuốc, số lô, hạn dùng, nhà sản xuất…) và bao bì có nguyên vẹn hay không.

Khi đi mua thuốc hay sử dụng nếu thấy bao bì rách nát, thông tin in mờ nhòe hoặc thuốc đã hết hạn, đó có thể là thuốc kém chất lượng. Viên thuốc bên trong nếu bị ẩm, mốc, có mùi lạ, màu sắc khác thường hoặc viên bị vỡ vụn thì rõ ràng chất lượng thuốc không còn đảm bảo. Gặp những trường hợp như vậy, người dùng không nên sử dụng và nên hỏi ý kiến dược sĩ hoặc bác sĩ.

Bên cạnh đó, việc dùng thuốc kém chất lượng có thể gây nhiều tác hại cho sức khỏe người sử dụng. Trước hết, do thuốc không đủ hiệu quả dược lý, bệnh của người dùng có thể không thuyên giảm như mong đợi. Người bệnh có thể phải dùng thuốc lâu hơn, hoặc thậm chí bệnh tình trở nặng hơn do không được điều trị đúng cách.

Dược sĩ Kim Yến đưa ra trường hợp nếu bệnh nhân nhiễm trùng uống phải thuốc kháng sinh kém chất lượng (hàm lượng hoạt chất thấp), vi khuẩn có thể không bị tiêu diệt hoàn toàn, dẫn đến bệnh kéo dài và còn làm vi khuẩn nhờn thuốc về sau. Tương tự, người bị bệnh mạn tính như tăng huyết áp dùng thuốc kém chất lượng sẽ khó kiểm soát bệnh, huyết áp có thể không ổn định và nguy cơ biến chứng tăng lên.

Ngoài việc không đạt hiệu quả điều trị, thuốc kém chất lượng còn có thể gây hại trực tiếp cho cơ thể. Thuốc sản xuất không đảm bảo có thể chứa tạp chất, bị nhiễm vi khuẩn, nấm mốc hoặc phân hủy thành chất độc. Khi người bệnh uống phải, thuốc có thể gây ngộ độc, dị ứng hoặc tác dụng phụ nguy hiểm. Sử dụng thuốc kém chất lượng khiến người bệnh mất thời gian, tiền bạc, không khỏi bệnh, thậm chí mất cơ hội chữa trị kịp thời bằng thuốc đạt chuẩn. Về lâu dài, sức khỏe người dùng bị ảnh hưởng xấu, bệnh có thể trở nên khó chữa hơn do đã tiến triển phức tạp.

Mua thuốc ở những nơi uy tín

Để giúp người dân phát hiện và tránh mua phải thuốc giả, thuốc kém chất lượng, dược sĩ Kim yến đưa ra một số khuyến cáo như mua thuốc ở các nhà thuốc, quầy thuốc uy tín, hợp pháp, có giấy phép, biển hiệu rõ ràng và có dược sĩ tư vấn. Tránh mua thuốc trôi nổi tại chợ, qua mạng xã hội, livestream… vì những nguồn này khó kiểm soát chất lượng và dễ bán thuốc giả.

Người tiêu dùng nên kiểm tra kỹ bao bì, nhãn mác vì thuốc thật thường có bao bì in ấn sắc nét, thông tin đầy đủ về tên thuốc, hoạt chất, nhà sản xuất, số đăng ký, số lô, hạn sử dụng... Bao bì phải còn nguyên vẹn, không rách nát hay bị tẩy xóa. Nếu thấy bao bì mờ nhòe, in sai chính tả, thiếu thông tin quan trọng hoặc tem niêm phong bị rách, đó có thể là dấu hiệu thuốc giả hoặc thuốc đã bị can thiệp.

Nên quan sát hình thức thuốc, kiểm tra trực tiếp viên thuốc hoặc lọ thuốc bên trong. Thuốc viên chất lượng phải có hình dạng, màu sắc đồng nhất; không xuất hiện mốc chấm đen, không bị ẩm ướt hay bể vụn. Trong vỉ thuốc không nên có nhiều bột vụn (do viên thuốc vỡ). Thuốc nước hoặc thuốc tiêm phải trong suốt, không được vẩn đục, đổi màu hay có cặn lắng bất thường. Nếu phát hiện thuốc có dấu hiệu ẩm mốc, biến chất, tuyệt đối không nên sử dụng.

Nhiều thuốc chính hãng có mã vạch hoặc mã QR trên bao bì để người dùng kiểm tra thông tin nguồn gốc. Hãy dùng điện thoại thông minh quét mã hoặc sử dụng ứng dụng tra cứu của nhà sản xuất, Cục Quản lý Dược (nếu có) để đối chiếu xem thông tin thuốc quét được có trùng khớp với sản phẩm không. Một số thuốc có mã số bí mật dưới lớp phủ cào để nhắn tin xác thực hàng chính hãng – người dùng nên tận dụng nếu sản phẩm cung cấp tính năng này.

Thuốc giả thường được chào bán với giá rẻ hơn nhiều so với thuốc thật do sản xuất bằng nguyên liệu kém hoặc không có hoạt chất. Vì vậy, nếu gặp một loại thuốc có mức giá quá rẻ bất thường so với mặt bằng chung, người mua nên thận trọng và kiểm tra kỹ nguồn gốc, chất lượng trước khi mua.

Khi có bất kỳ nghi ngờ nào về thuốc đang sử dụng (ví dụ thuốc uống vào không thấy hiệu quả như trước, hoặc có biểu hiện lạ), người dân nên hỏi ý kiến dược sĩ hoặc bác sĩ để được tư vấn kiểm tra. Nếu phát hiện thuốc nghi là giả hoặc kém chất lượng, cần báo ngay cho cơ quan y tế (như Sở Y tế hoặc Cục Quản lý Dược) để cơ quan chức năng có biện pháp kiểm tra, thu hồi kịp thời. Điều này vừa bảo vệ bản thân người bệnh, vừa góp phần ngăn chặn thuốc giả lan rộng trên thị trường.