Báo cáo tình trạng khí hậu trái đất

Hơn một tuần nữa, nếu mọi việc diễn ra theo đúng kế hoạch, một báo cáo khổng lồ về tình trạng khí hậu toàn cầu sẽ xuất hiện từ Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc.

Đây là lần phân tích thứ sáu trong vòng 31 năm và giống như năm lần khác, đây sẽ là một đánh giá khoa học sâu rộng về cách thức và lý do hành tinh nóng lên. Tuy nhiên, báo cáo lần này sẽ có khác biệt.

Báo cáo được đưa ra tại thời điểm mà tác động của khí hậu thay đổi dường như rõ ràng một cách khốc liệt, không chỉ trên các sông băng xa xôi ở Himalaya hoặc biển băng ở Bắc Cực, mà ngay trước mắt mỗi người.

Chỉ trong 4 tuần qua, các trận cháy rừng hầu như đã thiêu rụi một ngôi làng của Canada trên bản đồ sau khi phá vỡ kỷ lục quốc gia với nhiệt độ 49,6 độ C. Nước lũ tàn phá các thị trấn ở Đức như một cơn sóng thần.

Các hành khách đi tàu điện ngầm ở Trung Quốc kinh hoàng đứng trong làn nước ngập đến ngực khi lượng mưa kỷ lục, tương đương lượng nước trong 1 năm đổ xuống chỉ trong ba ngày.

Phần lớn điều này đã được dự đoán. Các nhà khoa học đã cảnh báo trong nhiều năm rằng khí hậu ấm lên sẽ dẫn đến thời tiết khắc nghiệt hơn.

Tuy nhiên, tần suất và mức độ nghiêm trọng của những sự kiện này làm dấy lên những câu hỏi đáng lo ngại: liệu chúng ta có thể đang bước vào một thời kỳ biến đổi khí hậu phi tuyến tính, nơi nhiệt độ và các hiện tượng cực đoan không tăng một cách suôn sẻ như mong đợi mà thay vào đó đến đột ngột, thường xuyên hơn và có lẽ mạnh mẽ hơn? Và làm sao chúng ta biết được?

Câu trả lời ngắn gọn là các nhà khoa học đang chia rẽ về việc liệu một giai đoạn thay đổi phi tuyến tính nguy hiểm hơn đã bắt đầu hay chưa. Ông Michael Mann, giám đốc Trung tâm Khoa học Hệ thống Trái đất tại Đại học Bang Pennsylvania, cho biết: “Tôi không nghĩ là đúng khi kết luận đó là những gì chúng ta đang thấy, mặc dù tôi đã thấy mọi người tranh luận về điều này".

“Không phải biến đổi khí hậu đang diễn ra nhanh hơn dự kiến vì sự ấm lên phù hợp với các dự đoán của mô hình từ nhiều thập kỷ trước. Thay vào đó,  đã có một số tác động lớn hơn dự đoán của các nhà khoa học trong những năm gần đây”.

Những dự báo nguy hiểm của biến đổi khí hậu

Một trong những ảnh hưởng nổi bật nhất xảy ra vào cuối tháng 6 là đợt nắng nóng kéo dài thiêu đốt các khu vực phía tây của Canada và Tây Bắc Thái Bình Dương của Mỹ. Những kỷ lục đã tồn tại trong nhiều thập kỷ đã bị phá vỡ bởi 5 độ Celcius.

Ông Brian Hoskins, chủ tịch Viện Grantham về Biến đổi Khí hậu tại Đại học Hoàng gia London, cho biết: “Trong nhiều năm, tôi đã nói rằng những dự báo từ các mô hình khí hậu là những gì chúng ta nhận được nếu chúng ta may mắn. Hành vi của con người là không thể dự đoán chính xác. Nếu bạn lấy sản lượng từ các mô hình, thì làn sóng nóng đó đã không nên xảy ra”.

Ông Geert Jan van Oldenborgh, một nhà nghiên cứu khí hậu tại cơ quan thời tiết quốc gia Hà Lan, cho biết mức nhiệt kỷ lục ở Bắc Mỹ đã “làm lung lay niềm tin của rất nhiều nhà nghiên cứu khí hậu”.

Ông nói: “Điều đó có nghĩa là giả định mà chúng ta đã có về cách sóng nhiệt phản ứng với sự gia tăng dần dần của sự nóng lên toàn cầu có thể không đúng".

Ông Van Oldenborgh đồng dẫn đầu nhóm các nhà khoa học khác, những người đã kết luận trong tháng này rằng đợt nắng nóng ở Bắc Mỹ sẽ "gần như không thể xảy ra" nếu không có sự thay đổi khí hậu do con người gây ra.

Ông và các đồng nghiệp hiện đang lên kế hoạch nghiên cứu rộng hơn để xem liệu có bằng chứng nào cho thấy thực tế khí hậu đang bắt đầu thay đổi toàn cầu theo cách phi tuyến tính hay không. Chẳng hạn, có thể là những thay đổi trong dòng khí lưu hoặc sự di cư của các vùng hạn hán đang gây ra những chuyển dịch mà chúng ta chưa hiểu rõ?

Công trình này rất đáng chú ý, nếu xét đến vai trò của hiện tượng khoa học mà các nhà nghiên cứu như nhà sử học Harvard Naomi Oreskes đã gọi là ESLD  (Erring on the Least Drama). Các nhà khoa học khí hậu đã không ngừng bị buộc tội là gây ra nỗi sợ hãi và chủ nghĩa báo động.

Nhưng như bà Oreskes và các đồng nghiệp của bà đã viết trong một bài báo năm 2012, “các giá trị khoa học cốt lõi về tính khách quan, tính hợp lý và tính phân tán” đã dẫn đến những dự đoán thận trọng về tác động của biến đổi khí hậu, ngay cả trong các đánh giá của IPCC.

Điều này đã không ngăn cản việc nghiên cứu các khái niệm cực kỳ ấn tượng như "ngưỡng giới hạn" hoặc các ngưỡng mà một khi vượt qua sẽ dẫn đến những thay đổi mạnh mẽ như mất băng ở Tây Nam Cực hay rừng nhiệt đới Amazon. Một bản dự thảo bị rò rỉ của báo cáo IPCC mới cho thấy nó có thể bao gồm những thông tin chi tiết hơn so với các đánh giá trước đây.