Những khám phá khảo cổ từ di chỉ Vườn Chuối

Trong khuôn khổ Festival Thăng Long - Hà Nội 2025, từ ngày 2/11, công chúng có cơ hội được khám phá, tìm hiểu các tài liệu, hình ảnh, hiện vật khai quật từ khu di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối, thông qua trưng bày chuyên đề “Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối” tại Bảo tàng Hà Nội.

Theo Ban tổ chức, các tài liệu, hình ảnh, hiện vật tại trưng bày được lựa chọn theo loại hình, chất liệu, kết hợp với việc dàn dựng không gian tái hiện hiện trường khai quật nhằm phục vụ nhu cầu tham quan, nghiên cứu khoa học, tìm hiểu về lịch sử văn hóa của người dân.

Đặc biệt, Ban tổ chức sẽ sử dụng một số thiết bị, công nghệ trình chiếu mới thể hiện nội dung trưng bày nhằm tạo sự mới lạ, hấp dẫn, thu hút khách tham quan đến với bảo tàng.

Cũng trong dịp này, Ban tổ chức sẽ công bố kết quả khai quật khảo cổ học, chỉnh lý khoa học di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối năm 2025.

Di chỉ khảo cổ Vườn Chuối nằm tại địa phận thôn Lai Xá, xã Hoài Đức, Hà Nội. Vườn Chuối bắt đầu được khai quật khảo cổ từ năm 1969, cho đến nay đã trải qua 11 lần khai quật.

Qua các lần khai quật khảo cổ, các nhà khoa học đã thu được hàng nghìn hiện vật, mảnh hiện vật đủ các loại chất liệu, từ đồ đá, đồ đồng, cho đến đồ gốm, tre, gỗ, thậm chí cả ngọc với nhiều chủng loại, từ vũ khí, công cụ lao động, sản xuất, công cụ sinh hoạt cho đến đồ trang sức.

Lần khai quật mới đây nhất diễn ra từ tháng 3/2024 - 3/2025, trên diện tích 6.000m2. Kết quả từ đợt khai quật này đã cung cấp thêm nhiều tư liệu mới, quý báu trong nghiên cứu về thời đại Kim khí ở miền Bắc Việt Nam.

Các nhà khoa học đã phát hiện những dấu tích sinh hoạt cư trú của cư dân Việt cổ như các khu bếp đun nấu, vết tích lò nấu đồng, các hố đất đen, hố chân cột, vết tích nền sân hoặc nền kiến trúc... thuộc nhiều giai đoạn văn hóa khác nhau từ Tiền Đông Sơn đến Đông Sơn.

Bên cạnh đó, còn hàng nghìn hiện vật từ đá, đồng, gốm, sắt, xương động vật và các loại mảnh vỏ ốc, cùng với nhiều dấu tích liên quan đến sinh hoạt, đời sống xã hội của con người thời đó.

Những di vật, di tích được phát hiện cho thấy các cư dân cổ ở đây đã nắm vững và phát huy đến trình độ rất cao các nghề thủ công như chế tác đồ đá, đồ gốm, đồ gỗ, nấu đúc kim loại đồng, xe sợi dệt vải...

Những dấu tích vỏ trấu in trên một số mảnh gốm, mảnh đất nung cho thấy thông tin về nghề trồng lúa nước. Những mảnh xương trâu bò, lợn... cho biết về nghề chăn nuôi trên nền tảng nông nghiệp lúa nước của cư dân Vườn Chuối.

Nghề chài lưới, bắt cá được phản ánh qua những viên chì lưới bằng đất nung và những lưỡi câu đồng... Việc khai thác lâm thổ sản được thể hiện qua những mảnh tre, gỗ được chế tác thành công cụ, còn giữ lại được cho đến nay nhờ lớp đất bùn đáy ao.

Một phát hiện quan trọng khác là về khu mộ táng có niên đại kéo dài từ giai đoạn Phùng Nguyên muộn - Đồng Đậu sớm đến giai đoạn muộn của văn hoá Đông Sơn.

Đáng chú ý, nhiều ngôi mộ táng có di cốt và đồ tùy táng, cho thấy sự phân tầng xã hội và vị trí của người được chôn trong mỗi thời kỳ lịch sử.

Đặc biệt, hệ thống di cốt trong các mộ táng thuộc các giai đoạn khác nhau vẫn còn được bảo tồn khá tốt, hứa hẹn sẽ đưa đến những hiểu biết sâu hơn khi nghiên cứu về nhân chủng học, về tập tục... của cư dân cổ. Theo GS Lâm Mỹ Dung (Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội) nghiên cứu sâu các di cốt có thể thu được những tri thức về gen của người tiền Đông Sơn để tìm mối liên hệ với gen người Việt hiện nay.

Các nhà khoa học đánh giá Vườn Chuối mang trong mình những giá trị vô giá, độc nhất vô nhị với 4 tầng văn hóa Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun và Đông Sơn. Việc có một di chỉ khảo cổ với 4 giai đoạn văn hóa như vậy là vô cùng hiếm hoi đối với nhiều quốc gia trên thế giới.

Với những giá trị lịch sử văn hóa nổi bật, năm 2025, di tích khảo cổ Vườn Chuối đã được UBND thành phố Hà Nội công nhận là di tích cấp thành phố.