Một người livestream trong 1 ngày bằng chuỗi cửa hàng bán trong 1 năm

Nhìn từ bên ngoài, 5 tòa nhà tạo nên khu công nghiệp Ali Center ở Hàng Châu, thủ phủ tỉnh Chiết Giang trông giống nhau và được đặt tên đơn giản là tòa nhà từ số 1 đến số 5. Chiếm 10 tầng của tòa tháp đầu tiên là trụ sở chính của ngôi sao phát trực tiếp thành công nhất Trung Quốc từ trước đến nay.

Viya, nghệ sĩ hàng đầu trên sàn thương mại điện tử phát trực tiếp của Trung Quốc, đại diện cho giấc mơ về những gì có thể đạt được đối với những người theo đuổi sự nghiệp trong bối cảnh bán lẻ trực tuyến đang thay đổi nhanh chóng của Trung Quốc.

Ở tuổi 36, Huang Wei, hay còn gọi là Viya, đã trở thành nữ thần của ngành kinh doanh phát trực tiếp ở Trung Quốc. Cô có khả năng bán số hàng hoá trong một ngày mà một chuỗi cửa hàng bách hóa Trung Quốc phải mất một năm mới làm được.

Tuy nhiên, sự nổi tiếng ngoạn mục của Viya đã đột ngột dừng lại cách đây hai tuần sau khi cục thuế địa phương phát hiện cô phải chịu một khoản tiền phạt thuế và khoản bồi hoàn 1,34 tỷ nhân dân tệ (tương đương 210 triệu USD).

Chỉ trong 1 đêm, sự hiện diện trực tuyến của Viya - được xây dựng trong nhiều năm - đã bị xóa bỏ vì dấu hiệu của hình phạt nghiêm khắc được áp dụng cho cáo buộc trốn thuế.

Tại khu phức hợp Hàng Châu, việc nhắc đến tên cô cũng đủ khiến mọi người quay lưng đi, mặc dù đèn vẫn sáng ở công ty và những người đàn ông giao hàng đang gói đồ ăn cho nhân viên tại đó.

Phóng viên đã tiếp cận hơn 10 người bên ngoài công ty của Viya vào tháng 12, và hầu như không ai sẵn sàng trả lời câu hỏi về người phụ nữ từng là người nổi tiếng nhất nơi đây.

Khoản tiền phạt 210 triệu USD này báo hiệu một nỗ lực mới của Bắc Kinh nhằm tăng cường thu thuế bằng cách bịt các lỗ hổng. Nó đã để lại một bầu không khí không chắc chắn đối với ngành công nghiệp thương mại trực tuyến, nơi các khoản thanh toán thuế nổi tiếng là bất thường.

Khó có thể ước tính có bao nhiêu người ở Trung Quốc mô phỏng Viya bằng cách bán hàng qua các buổi phát trực tiếp, nhưng một báo cáo được công bố bởi một chi nhánh của Hiệp hội Nghệ thuật Biểu diễn Trung Quốc vào tháng 5/2021 cho biết đã có hơn 130 triệu tài khoản phát trực tiếp trên 23 các nền tảng internet vào cuối năm 2020. Không có số liệu về bao nhiêu trong số đó đã tham gia vào hoạt động kinh doanh, hoặc bán hàng hóa và dịch vụ.

Một báo cáo do công ty nghiên cứu iResearch công bố vào tháng 9 cho thấy thị trường thương mại điện tử phát trực tiếp của Trung Quốc đã tăng gấp 3 lần giá trị từ năm 2019 lên hơn 1,2 nghìn tỷ nhân dân tệ (188 tỷ USD) vào năm 2020, với ít nhất 1,23 triệu máy chủ phát trực tiếp “chuyên nghiệp” và các trợ lý, so với ít hơn 250.000 máy vào năm trước.

Trước năm 2019, mô hình kinh doanh này hầu như không tồn tại và chương trình phát trực tiếp đầu tiên của Viya chỉ diễn ra từ năm 2016.

Trong một thời gian, đây được coi là một trong những cơ hội kinh doanh mới thú vị nhất ở Trung Quốc - và vẫn thu hút thực sự hàng triệu người, chủ yếu là các chàng trai và cô gái trẻ tham gia các khóa đào tạo về cách livestream.

Alibaba Group Holding, công ty vận hành các nền tảng thương mại điện tử Taobao và Tmall, đã trở thành một công ty lớn trong lĩnh vực này nhờ mối quan hệ với những người nổi tiếng phát trực tiếp như Viya và “ông hoàng son môi” Trung Quốc Li Jiaiqi. Bộ đôi này đã cùng nhau bán được khoảng 20 tỷ nhân dân tệ hàng hóa thông qua phát trực tiếp vào ngày 20/10, ngày bán trước đầu tiên của lễ hội mua sắm Ngày Độc thân năm 2021 của Alibaba.

Địa phương kém phát triển tự “vẽ” ưu đãi thuế, “mời chào” cá nhân trốn thuế

Li Chengdong, người sáng lập Dolphin Think Tank ở Bắc Kinh, cho biết chi phí hoạt động cho những người phát trực tiếp sẽ cao hơn trong điều kiện cưỡng chế thuế chặt chẽ hơn. “Điều này sẽ ảnh hưởng đến lợi thế cạnh tranh về giá của họ. Kết quả là, sẽ có một phản ứng dây chuyền… Taobao Live sẽ bị ảnh hưởng bởi cuộc đàn áp này”, Li nói.

Trước khi Viya lọt vào tầm ngắm của cơ quan thuế, Zhu Chenhui, được biết đến với cái tên Cherie trên mạng và Lin Shanshan - hai người có ảnh hưởng lớn khác trên Taobao - cũng đã bị phạt vì cáo buộc trốn thuế. Với cả hai người này, sự hiện diện trực tuyến của họ bị đình chỉ vô thời hạn.

Hình phạt áp dụng đối với Viya đã khiến các cơ quan thuế trên khắp Trung Quốc ra lệnh yêu cầu các tổ chức phát trực tiếp thuộc thẩm quyền của họ phải báo cáo các khoản thuế chưa nộp vào cuối tháng 12 nếu không sẽ phải đối mặt với hình phạt nghiêm khắc nếu bị bắt.

Vụ việc đã khiến nhiều người bất ngờ, không chỉ vì số tiền phạt khổng lồ và sự nổi tiếng của Viya, mà bởi vì việc tránh thuế được thực hiện rộng rãi trong nước - và không nhất thiết là bất hợp pháp - với các chính quyền cấp tỉnh thậm chí còn dung túng các biện pháp "lập kế hoạch thuế" như thành lập các tổ chức vỏ bọc để tận dụng lợi thế của thuế suất thấp hơn và miễn thuế.

Theo cơ quan thuế ở Hàng Châu, Viya đã thành lập một số công ty độc quyền để đủ điều kiện nhận các khoản nộp thuế thấp hơn, một chiến lược tránh thuế phổ biến được sử dụng trong các ngành giải trí và phát trực tiếp của Trung Quốc.

Chính quyền địa phương ở các khu vực kém phát triển của đất nước thường thu hút các phương tiện kinh doanh như vậy với lời hứa về mức thuế thấp. You Yunting, một đối tác cấp cao tại Văn phòng Luật sư DeBund Thượng Hải, cho biết các ưu đãi thuế do chính quyền địa phương đưa ra đã làm phức tạp tình hình thuế.

Ví dụ, Viya đã đăng ký ít nhất 7 đơn vị vỏ bọc tại một thị trấn xa xôi và hoang vắng nằm trên đảo Chongming của Thượng Hải, nơi chính quyền địa phương đưa ra các chính sách thuế ưu đãi.

Là một người có ảnh hưởng hàng đầu, Viya có thể tính phí hoa hồng từ 20% trở lên cho mọi thứ cô ấy bán. Buổi phát trực tiếp kéo dài 14 giờ của cô vào ngày 20/10, đạt doanh thu 8 tỷ nhân dân tệ, có nghĩa là cô có thể đã bỏ túi hơn 1 tỷ nhân dân tệ tiền hoa hồng.

Ngược lại, 600 triệu người dân nước này vẫn sống với thu nhập hàng tháng từ 1.000 nhân dân tệ trở xuống.

Không rõ cuộc đàn áp thuế, diễn ra sau nhiều năm khoan dung, sẽ thay đổi ngành công nghiệp như thế nào khi những người phát trực tiếp buộc phải mở sổ sách kế toán cũ và chính quyền yêu cầu thanh toán đến hạn và phạt tiền.

Trong khi đó, hoạt động kinh doanh phát trực tiếp dự kiến sẽ tiếp tục phát triển vì cuộc đàn áp sẽ chủ yếu ảnh hưởng đến những người có ảnh hưởng hàng đầu như Viya, người đã tuyển dụng hơn 500 người, trong đó có hơn 300 người ở Hàng Châu, theo một cuộc phỏng vấn mà cô thực hiện vào năm 2020.

Sơn Tùng (Theo SCMP)