Ô nhiễm môi trường: Đừng đổ hết trách nhiệm cho phương tiện giao thông

Những năm gần đây, Hà Nội thường xuyên “lọt top” các thành phố ô nhiễm không khí nhất thế giới. Khi nhắc đến nguyên nhân, người ta thường đổ lỗi cho lượng phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch quá tải.

Điều này không phải là không có cơ sở khi khí thải từ xe máy, ô tô, xe tải,... chứa nhiều chất độc hại như CO, NOx, SOx, bụi và hơi xăng dầu. Với hơn 7 triệu xe máy và 1,1 triệu ô tô đang hoạt động thì đây là nguồn phát thải gây ô nhiễm môi trường đáng kể.

Tuy nhiên một nguyên nhân nghiêm trọng không kém nhưng ít được đề cập đúng mức là tình trạng xây dựng tràn lan và vỡ quy hoạch đô thị, những yếu tố đang từng ngày bóp nghẹt những lá phổi xanh của Thủ đô.

Lượng bụi phát sinh từ việc phá dỡ, trộn bê tông, vận chuyển vật liệu cùng với che chắn sơ sài tại công trường là nguyên nhân chính khiến mật độ bụi mịn (PM2.5) tăng cao trong không khí.

Khảo sát thực tế của PV trên tuyến đường Vành đai 1 qua Âu Cơ, Lạc Long Quân, Hoàng Cầu, Xã Đàn, Đại Cồ Việt, Trần Khát Chân,... không khó để bắt gặp cảnh công nhân đang thi công xây dựng từ nhà ở cao tầng, nhà ở riêng lẻ đến đào đường, lát đá vỉa hè, sửa cống thoát nước.

Đặc biệt, Thanh tra Bộ Xây dựng đã chỉ ra hàng loạt vi phạm trong quy hoạch, điều chỉnh quy hoạch, quản lý xây dựng theo quy hoạch tại một loạt dự án dọc tuyến đường Lê Văn Lương, Tố Hữu, khu đô thị Trung Hòa - Nhân Chính.

Nhiều đơn vị điều chỉnh quy hoạch sai quy định, nhồi cao ốc tăng tới gấp 6 lần. Các dự án chuyển chức năng từ văn phòng, từ công cộng thành hỗn hợp văn phòng, dịch vụ thương mại và căn hộ chung cư để bán; có dự án điều chỉnh tăng từ 5 tầng thành 30 tầng. Điều này đã gây lên áp lực khủng khiếp cho hạ tầng đô thị, ô nhiễm môi trường là khó tránh khỏi.

Các khu dân cư mới, chung cư cao tầng được cấp phép xây dựng ồ ạt không đảm bảo hạ tầng đi kèm như hệ thống xử lý nước thải, thoát nước mưa và cây xanh.

Sự mất cân đối này khiến không gian xanh ngày càng bị thu hẹp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng điều hòa không khí. Thay vì là lá phổi đô thị, những công viên, vườn cây bị thay thế bởi các khối bê tông khổng lồ - nơi không khí chỉ có thể tích tụ ô nhiễm chứ không được thanh lọc.

Thông tin từ ông Nguyễn Xuân Đại - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho biết, phương tiện giao thông chiếm 23% nguồn phát thải nhưng đây cũng là phương tiện mưu sinh của hàng triệu người dân. Bên cạnh mệnh lệnh hành chính cần thêm nhiều chính sách hỗ trợ linh hoạt hơn nữa như trợ giá xe điện, hỗ trợ chuyển đổi nhiên liệu,...

Một vướng mắc khác là di dời nhà máy ô nhiễm. Thủ đô đã nỗ lực nhưng thiếu chế tài và hỗ trợ về chính sách như miễn, giảm tiền thuê đất, ưu đãi đầu tư... khiến tiến độ còn chậm. Việc này cần quy định rõ ràng, tránh tình trạng doanh nghiệp “chần chừ”, không thực hiện.

Hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2025 - 2030.

Theo TS. Hoàng Văn Thức - Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), mục tiêu tổng thể của kế hoạch là tăng cường các giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao hiệu lực quản lý chất lượng không khí trên toàn quốc. Đặc biệt tại các đô thị lớn, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, bền vững.

Để đạt được mục tiêu này, cần kiểm soát chặt nguồn thải lớn như xi măng, nhiệt điện. Các địa phương phải rà soát, di dời hoặc buộc chuyển đổi công nghệ đối với cơ sở sản xuất lạc hậu nằm trong khu dân cư.

Với nhóm kiểm soát nguyên nhân gây ô nhiễm mục tiêu 100% phương tiện giao thông tại Hà Nội và TP.HCM được quản lý khí thải, tiến tới chuyển đổi sang năng lượng sạch; 100% xe buýt tại Hà Nội sử dụng năng lượng xanh vào năm 2030. Ngoài ra cần tăng cường vệ sinh đô thị, trồng cây xanh; kiểm soát chặt bụi tại các công trường xây dựng.