Đây là báo chí thông tin (data journalism) ở quy mô lớn.

" Nếu như bạn nghĩ tới báo chí điều tra, bạn nghĩ tới Woodward và Bernstein và bạn nghĩ tới việc gặp mặt Deep Throat tại bãi đỗ xe lúc 2 giờ sáng. Chúng ta đã đi từ Woodward tới Bernstein và tới việc ngồi "vạch lá tìm sâu" từ một lượng tài liệu khổng lồ như bây giờ... Đây là thời đại của việc rò rỉ", Luke Harding của tờ Guardian trao đổi với học viện Poynter Institute. Đây là một vinh quang, đi kèm với những cơn đau đầu.

Cơn đau đầu đầu tiên tới từ việc giữ được việc hợp tác trong sạch và hợp pháp.

 

Süddeutsche Zeitung, tờ báo của Munich hoạt động như nơi tiếp nhận những tài liệu từ những hacker vô danh, những người đã thu thập 13.4 triệu tài liệu mật và gửi về. Nhưng những gì mà chúng ta đã hé lộ cho tới thời điều này hầu hết đầu không phạm pháp. Những câu chuyện được tính toán để làm giàu cho những người giàu, nổi tiếng và quyền lực, những hành động hợp pháp trong những môi trường hợp pháp. Bao lâu trước khi đế chế giận dữ này đáp trả?

Bảo vệ tài liệu, những thứ trộn lấn giữa đời tư, pháp lý và tài liệu mật là điều không hề vui vẻ. Rất nhiều người đang mong dùng dự thảo bảo vệ thông tin mới để buộc các tờ báo không cung cấp thông tin. Nhìn những thông tin cũng có thể bị chôn vùi dưới áp lực, đặc biệt trong thời gian đầu hoạt động. Bí mật là điều tối cần thiết. 

Có thể Hồ sơ Paradise, ở bản thân nó có thể đáp ứng những vấn đề này. Nhưng nếu nhìn vào một cách sâu hơn, thì hồ sơ Paradise lại không mang lại một cái nhìn xuyên quốc gia.

Những câu chuyện thế giới, được theo đuổi bởi hàng chục phóng viên ở nhiều nước khác nhau, không có tính gì là quốc tế hay xuyên lục địa trên trang báo. Thay vào đó, nó nhắm vào những quốc gia đơn lẻ, như những gì mà tiêu đề chúng được đặt theo. Không phải một câu chuyện mà là một chuỗi những câu chuyện.

Ví dụ tại Anh sẽ có những bài viết về nữ hoàng Anh, trong khi cùng tờ báo Guardian trên mạng, lần này là ấn phẩm dành cho Mỹ, lại xuất hiện bài viết về những người lobby chính trị.

Canada xuất hiện Thủ tướng Trudeau. Pháp đặc biệt thú vị khi người giàu nhất nước này lại giấu tài sản của mình ở nơi chẳng ai thấy. Barcelona lại đang tự hỏi vì sao cựu thống đốc của họ lại có những khoản tiền trông khá giống như "trốn thuế". Thụy Điển có những lãnh đạo cấp cao bị nêu tên. Ireland có Bono, còn Đảo Man lại có Lewis Hamilton.

Đây mới chỉ là phần nổi của tảng băng Paradise. Nhưng không phải là nó quá lớn hay sao? Các cuộc điều tra thông thường sẽ tập trung vào một vụ việc một, nhắm và bắn. Tại Paradise, giống như Panama, các thông tin được hé lộ như các đợt sóng triều, nhưng vẫn để cho các nạn nhân trụ vững. Nhìn qua danh sách những người tận dụng kẽ hở Panama, thật gần có những "hoàng thân quốc thích" của mọi quốc gia trên thế giới.

Panama đặt trốn thuế lên trên bàn cân. Paradise, sau khi tạo nên một mạng lưới, đã làm đúng trọng tâm, đặt được một dấu ấn lớn. Nhưng những nhà báo điều tra sau đó cũng cần thời gian để lui lại và xem xét lại thông tin và phương thức hoạt động một cách cẩn trọng hơn. Liệu toàn cầu là một tiêu chí hay một tham vọng? Liệu chiếc máy bay của Hamilton và việc Apple lách thuế có nằm trong cùng một giỏ? Liệu vòng xoay điện tử có đang xoay chuyển quá nhanh, thay thế cho guồng quay tin tức cũ?

Báo chí thông tin là đứa con của thời đại số. Thử thách nằm ở chỗ hãy cho nó đủ thời gian và nghị lực để biến những cú shock thành những kết quả.

Hoàng Việt (Theo The Guardian)