Phân loại hộ kinh doanh – Bước đi chiến lược để quản lý thuế linh hoạt

Linh hoạt để nâng cao tính tuân thủ

Năm 2025 là giai đoạn quan trọng trong tiến trình hoàn thiện chính sách thuế Việt Nam, khi Luật Thuế GTGT, Luật Thuế TNDN, Luật Thuế TTĐB sẽ có hiệu lực từ năm 2026, cùng lúc hai dự luật lớn là Luật Thuế TNCN và Luật Quản lý thuế (sửa đổi) đang được lấy ý kiến rộng rãi.

Một trong những nội dung thu hút sự quan tâm lớn là chính sách thuế đối với hộ kinh doanh, đặc biệt trong bối cảnh chuẩn bị xóa bỏ cơ chế thuế khoán – vốn được xem là đơn giản nhưng thiếu minh bạch. Theo bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, kể từ năm 2026, hộ kinh doanh sẽ chuyển sang cơ chế kê khai thay vì áp dụng thuế khoán. Tuy nhiên, để việc chuyển đổi diễn ra suôn sẻ, cần tháo gỡ ba rào cản lớn: lo ngại bị truy thu thuế trong quá khứ; khó khăn trong xử lý hàng tồn kho không có hóa đơn đầu vào; và sự không rõ ràng trong việc định giá tài sản, hàng hóa đưa vào chi phí hợp lý.

“Cơ quan thuế cần có hướng dẫn thống nhất, thậm chí có thể thành lập trung tâm định giá độc lập hoặc quy định rõ tiêu chí xác định hàng tồn kho hợp lệ. Chỉ khi người kinh doanh yên tâm, họ mới chủ động chuyển đổi và góp phần mở rộng khu vực kinh tế chính thức,” bà Cúc nhấn mạnh.

Đáng chú ý, bà Cúc cho biết, nhiều hộ kinh doanh hiện vẫn khai báo doanh thu thấp hơn thực tế để hưởng mức thuế khoán thấp. Một số hộ e ngại chuyển sang kê khai điện tử vì lo bị truy thu, hoặc chưa quen với các thủ tục số hóa. Thậm chí, có tình trạng hạn chế giao dịch chuyển khoản để “né” bị phát hiện doanh thu thật.

“Tính tuân thủ tự nguyện sẽ không thể nâng cao nếu người nộp thuế không cảm thấy an tâm và được hỗ trợ kịp thời. Giai đoạn chuyển đổi cần có cơ chế khuyến khích mạnh mẽ – không xử phạt, không truy thu đối với các trường hợp chủ động khai bổ sung,” bà Cúc đề xuất.

Cùng với đó, bà Cúc cũng kiến nghị nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế với hộ kinh doanh. Hiện tại, mức doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên đã phải chịu thuế, trong khi thu nhập thực tế tương đương chỉ khoảng 13 triệu đồng/tháng – thấp hơn mức giảm trừ gia cảnh đang được đề xuất là 15,5 triệu đồng cho người nộp thuế và 6,2 triệu cho người phụ thuộc.

“Nếu không điều chỉnh, chính sách sẽ gây áp lực hành chính cho hàng trăm nghìn hộ nhỏ mà không đem lại tăng thu đáng kể,” bà Cúc phân tích.

Bà cũng đánh giá cao những bước tiến trong chuyển đổi số ngành Thuế như ứng dụng eTax Mobile, hệ thống hoàn thuế tự động, hóa đơn điện tử. Tuy nhiên, bà lưu ý, với những hộ kinh doanh nhỏ, người lớn tuổi hoặc ở vùng sâu vùng xa, thao tác điện tử còn nhiều trở ngại. Vì vậy, cần có các mô hình hỗ trợ trung gian – như điểm tư vấn, tổng đài hướng dẫn – để chính sách đi vào cuộc sống một cách linh hoạt và nhân văn.

Phân loại hộ kinh doanh – Nền tảng cho quản lý thuế hiện đại

Đồng tình với quan điểm này, ông Đặng Ngọc Minh – Phó Cục trưởng Cục Thuế – cho biết, Bộ Tài chính đã phê duyệt Đề án đổi mới công tác quản lý thuế đối với hộ kinh doanh theo Quyết định 3389/QĐ-BTC ngày 6/10/2025. Điểm mấu chốt của đề án là phân loại hộ kinh doanh thành các nhóm theo quy mô và mức độ rủi ro để áp dụng chính sách linh hoạt, phù hợp.

Cụ thể, hộ kinh doanh có doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm tiếp tục được miễn thuế. Tuy nhiên, họ vẫn được khuyến khích cập nhật thông tin định kỳ, duy trì kết nối với cơ quan thuế để đảm bảo cơ sở dữ liệu đầy đủ, chính xác.

Nhóm hộ có doanh thu từ 200 triệu đến dưới 1 tỷ đồng sẽ từng bước được hướng dẫn sử dụng hóa đơn điện tử và kê khai đơn giản. Riêng hộ từ 1 tỷ đồng trở lên sẽ phải áp dụng cơ chế kê khai doanh thu – chi phí, sử dụng hóa đơn điện tử bắt buộc. Đây là nhóm được định hướng chuyển đổi thành doanh nghiệp trong tương lai.

Đặc biệt, với hộ có doanh thu từ 3 tỷ đồng/năm trở lên, chính sách sẽ tạo điều kiện thuận lợi để chuyển đổi sang doanh nghiệp chính thức. Theo ông Minh, những hộ này sẽ được hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp trong thời gian nhất định, được hạch toán chi phí theo cơ chế đơn giản và được tập huấn về kế toán, hóa đơn.

“Sự phân loại này không chỉ đảm bảo công bằng trong quản lý, mà còn giúp hộ kinh doanh từng bước nâng cao năng lực quản trị, tiếp cận thị trường rộng hơn và phát triển bền vững hơn trong khu vực kinh tế chính thức,” ông Minh khẳng định.

Đồng hành vì môi trường thuế công bằng, minh bạch

Có thể thấy, năm 2025 là thời điểm “cao điểm” của cải cách thuế. Sự chuyển động mạnh mẽ của chính sách không chỉ nhắm tới tăng thu ngân sách, mà còn đặt nền móng cho một hệ sinh thái kinh doanh minh bạch, công bằng, nơi doanh nghiệp và hộ kinh doanh có thể phát triển lành mạnh, đóng góp tích cực cho xã hội.

Bà Nguyễn Thị Cúc chia sẻ, nộp thuế không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là hành động thể hiện sự văn minh, trách nhiệm và thiện lương trong kinh doanh. Theo bà, một doanh nghiệp có thể làm giàu cho bản thân và cộng đồng, nhưng nếu trốn thuế, sản xuất hàng kém chất lượng hoặc gây hại cho xã hội thì không thể coi là phát triển bền vững.

“Cơ quan quản lý và người nộp thuế cần đồng hành để xây dựng một nền quản lý thuế công bằng, minh bạch – nơi tính tuân thủ tự nguyện được nâng cao, chi phí hành chính được giảm thiểu và nguồn thu ngân sách trở nên bền vững hơn,” bà Cúc khẳng định.

Việc phân loại hộ kinh doanh không chỉ là yêu cầu kỹ thuật trong quản lý, mà còn là bước đi chiến lược để gắn kết chính sách thuế với thực tiễn đời sống. Chỉ khi hộ kinh doanh được hỗ trợ chuyển đổi phù hợp, cơ chế quản lý mềm dẻo, linh hoạt và minh bạch mới có thể phát huy hiệu quả, tạo động lực cho sự phát triển bền vững của cả hệ thống kinh tế.