Phanh điện tử là gì và chuyện gì xảy ra nếu nó hỏng khi đang lái?

Trong nhiều mẫu xe hiện đại, đặc biệt là xe hybrid hoặc xe điện, hệ thống phanh đã thay đổi đáng kể so với trước đây. Khi tài xế đạp bàn đạp phanh, không còn là quá trình đẩy dầu phanh qua các đường ống như trên các xe truyền thống.

Thay vào đó, hành động này chỉ gửi một tín hiệu điện tử. Bàn đạp phanh được tích hợp các cảm biến, ghi nhận lực đạp, tốc độ đạp và khoảng cách di chuyển của bàn đạp.

Thông tin này được truyền đến bộ điều khiển điện tử (ECU), sau đó hệ thống sẽ quyết định cách thức và mức độ phanh áp dụng cho từng bánh xe. Toàn bộ quá trình không sử dụng dầu phanh hay bất kỳ kết nối cơ học nào, mà hoàn toàn dựa vào phần mềm và các linh kiện điện tử.

Hệ thống phanh điện tử, hay còn gọi là brake-by-wire, mang lại cảm giác vận hành không khác biệt nhiều so với phanh truyền thống. Nhà sản xuất thường tích hợp một mô-tơ hoặc lò xo vào bàn đạp để tạo lực phản hồi, giúp tài xế cảm thấy quen thuộc khi đạp phanh.

Tuy nhiên, thực tế đây là một hệ thống hoàn toàn khác, với ưu điểm là trọng lượng nhẹ hơn, phản ứng nhanh hơn và khả năng tích hợp mượt mà với các công nghệ hiện đại như chống bó cứng phanh (ABS), kiểm soát lực kéo, phanh khẩn cấp.

Hệ thống này cho phép các tính năng an toàn phối hợp với phanh một cách tức thời, vượt trội hơn so với hệ thống phanh thủy lực truyền thống.

Đặc biệt, trên các xe hybrid và xe điện, phanh điện tử kết hợp với phanh tái sinh giúp tối ưu hóa hiệu suất. Phanh tái sinh sử dụng chính động cơ điện để làm chậm xe trước khi kích hoạt phanh ma sát, qua đó giảm hao mòn má phanh và đĩa phanh.

Trong một số trường hợp, khi tài xế đạp phanh, đĩa phanh thậm chí không cần hoạt động, mang lại hiệu quả tiết kiệm đáng kể.

Điều gì xảy ra khi hệ thống phanh điện tử gặp sự cố?

Không giống như phanh thủy lực truyền thống, khi hệ thống phanh điện tử gặp trục trặc, tài xế sẽ không nhận được các dấu hiệu cảnh báo quen thuộc như bàn đạp phanh bị mềm hay rò rỉ dầu.

Thay vào đó, hệ thống có thể ngừng hoạt động đột ngột, khiến lực phanh giảm mạnh hoặc mất hoàn toàn. Tình huống này đặc biệt nguy hiểm khi xe đang di chuyển trong đô thị đông đúc hoặc trên đường dốc.

Một số mẫu xe được trang bị hệ thống phanh dự phòng kiểu thủy lực truyền thống để ứng phó trong trường hợp khẩn cấp, nhưng không phải xe nào cũng có tính năng này. Nếu không có hệ thống dự phòng, xe chỉ còn phụ thuộc vào các cơ chế dự phòng điện tử giới hạn, thậm chí có thể không đủ để đảm bảo an toàn.

Một ví dụ điển hình là vào năm 2025, hãng Volvo đã phải thu hồi hơn 1.400 xe điện và xe hybrid (PHEV) do lỗi ở mô-đun điều khiển phanh. Hãng này cảnh báo rằng lỗi này có thể dẫn đến mất hoàn toàn khả năng phanh mà không có dấu hiệu báo trước.

Các cảm biến trong hệ thống phanh điện tử cũng có thể gặp trục trặc, khiến bàn đạp phanh không phản hồi dù tài xế đạp mạnh. Ngoài ra, hệ thống còn dễ bị ảnh hưởng bởi lỗi phần mềm hoặc sự cố về nguồn điện. Chỉ một gián đoạn nhỏ trong hệ thống điện tử cũng có thể khiến toàn bộ hệ thống phanh ngừng hoạt động.

Khác với phanh truyền thống, việc sửa chữa hệ thống phanh điện tử không đơn giản như bổ sung dầu phanh hay điều chỉnh dây cáp. Mọi vấn đề đều liên quan đến phần mềm và mã lập trình, đòi hỏi thiết bị chuyên dụng và kỹ thuật viên có chuyên môn cao. Điều này không chỉ làm tăng chi phí sửa chữa mà còn kéo dài thời gian khắc phục sự cố.

Hệ thống phanh điện tử mang lại nhiều lợi ích về hiệu suất và tích hợp công nghệ, nhưng cũng đi kèm với những rủi ro đặc thù. Việc hiểu rõ cách vận hành và những lưu ý khi sử dụng xe trang bị công nghệ này sẽ giúp tài xế đảm bảo an toàn và kéo dài tuổi thọ của hệ thống phanh.