1.“Khởi tố hàng chục cán bộ lãnh đạo liên quan đến vi phạm đất đai”. Lẽ thường một bản tin như thế phải tạo ra một cú sốc trong dư luận. Nhưng không, điều đó giờ đây xuất hiện như một thứ tin tức… định kỳ. Nghĩa là những vụ liên quan đến “ăn” đất hay “nuốt” không trôi các mặt bằng dự án không còn là chuyện hiếm.

Các vụ việc thâu tóm “đất vàng”, “hô biến” đất công thành đất tư, thẩm định đất “kim cương” giá bèo bị phát giác ngày càng nhiều nhưng hồi chuông cảnh tỉnh vẫn cứ kéo dài mãi.

Lại đất đai chứ gì? Hễ cứ nghe phong thanh một vụ việc liên quan đến “củi” đến “lò” nào đó, người ta lại buột miệng hỏi một câu như thế. Hỏi mà như đã trả lời. Bởi đã có quá nhiều trường hợp cán bộ lãnh đạo, trong đó có cả lãnh đạo cao cấp rơi vào vòng lao lý do dính líu đến sai phạm trong lĩnh vực đất đai.

Chưa bao giờ đất đai bị biến thành miếng pho- mát lớn và ngậy đến như thế. Có người ví von một cách chua chát rằng: ngày xưa là thời của… sổ gạo còn bây giờ là thời của... sổ đỏ. Vì những chiếc sổ đỏ, người ta sẵn sàng lợi dụng khe hở, cố tình tạo ra khe hở của pháp luật, thậm chí chà đạp lên những quy định của pháp luật để trục lợi.

Đừng ngạc nhiên nếu chỗ này hôm nay còn là thảo nguyên bao la, ngày mai có thể mọc lên những biệt phủ núp bóng trang trại. Cũng đừng thắc mắc nếu đám ruộng hôm nay được thâu tóm chỉ bằng vài tấn thóc thì mai kia sẽ có giá bằng mấy chiếc siêu xe. Và, cũng vì thế, cũng đừng ngạc nhiên nếu hôm nay ai đó còn đang rao giảng về đạo lý thì ngày mai có thể rơi vào vòng lao lý. “Bả” vinh hoa từ đất đã khiến họ tăm tối rồi lao vào vòng xoáy tù tội.

2. Luật đất đai hiện hành mặc dù đã sửa đổi và ban hành rất nhiều văn bản dưới luật để hướng dẫn thi hành nhưng thực tế vẫn bộc lộ nhiều bất cập. Đặc biệt việc chồng chéo giữa Luật Đất đai với các luật khác khiến cho lĩnh vực đất đai rất phức tạp. Nhiều “khoảng trống pháp lý” tựa như cái bẫy khiến cho người thực thi công vụ nếu không tỉnh táo dễ sa chân vào. Đó có thể xem như một tại nạn nghề nghiệp. Nhưng con số những trường hợp bị “mắc kẹt” bởi sự bất cập từ cơ chế, chính sách không nhiều. Thậm chí, đa số quan chức rơi vào vòng lao lý là bởi đã lợi dụng kẽ hở của luật pháp, thậm chí cố tình tạo ra kẽ hở để trục lợi.

Lòng tham, lợi ích cá nhân đã khiến họ bất tuân thủ pháp lý, coi thường đạo lý để rồi rơi vào vòng lao lý. Điều này đã từng được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đề cập đến tại Hội nghị Trung ương lần thứ 5, Khóa XI (năm 2012). “Nói là pháp lý nhưng phải đạo lý nữa. Có cái pháp luật không cấm nhưng đạo đức không cho phép làm, đạo lý dân tộc không cho phép làm. Cái nào thiêng liêng hơn, cái nào sâu xa bền vững hơn?” – người đứng đầu Đảng ta nhấn mạnh.

Rõ ràng, cơ chế còn nhiều lỗ hổng và còn tiếp tục được nghiên cứu, xây dựng cho phù hợp với thực tiễn. Nhưng chính thực tiễn cũng minh định những điều phi chân lý: đó là thời đại nào, thể chế nào cũng đẻ ra những kẻ cơ hội. Nói một cách nôm na là chính họ đã tự tạo ra… cơ hội để phạm tội rồi lại quay sang đổ lỗi cho cơ chế.

3. Chủ trương của Đảng, Nhà nước ta hiện nay là khuyến khích và có cơ chế bảo vệ những cán bộ, lãnh đạo dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, quyết liệt, hiệu quả trong hành động vì lợi ích chung.

Lượng hóa chủ trương ấy thành quy định cụ thể trong thực tiễn là điều không dễ. Bởi giữa “lý” và “tình” luôn tồn tại một khoảng cách nhất định. Nhưng có một điều chắc chắn là nếu thực thi “cái lý” mà không phải vì “cái tình” riêng tư, cá nhân mà vì lợi ích chung thì sẽ được khuyến khích và bảo vệ.

Dám nghĩ, dám làm không đồng nghĩa với làm liều mà là khuyến khích tinh thần đổi mới, sáng tạo trong khuôn khổ pháp lý, phù hợp với đạo lý. Những gì bị ràng buộc bởi pháp lý, phải biết tìm cách tháo gỡ, tìm giải pháp hiệu quả, phù hợp. Nói cách khác, người dám nghĩ, dám làm là người phải biết phá những “tảng băng” cơ chế, mở đường cho sự phát triển chung. Còn nếu lợi dụng kẻ hở pháp lý, hành xử phi đạo lý thì ắt sẽ tự mình rơi vào vòng… lao lý.

Quang Duy