Phát triển giáo dục nghề nghiệp – Nền tảng cho sinh kế bền vững vùng nghèo

Phát triển giáo dục nghề nghiệp – nền tảng cho sinh kế bền vững

Trong nhiều năm qua, giáo dục nghề nghiệp luôn được xác định là mũi nhọn trong chiến lược giảm nghèo bền vững, giúp người dân không chỉ có việc làm mà còn làm chủ kỹ năng để thoát nghèo lâu dài. Tiểu dự án 1 của Dự án 4 tập trung mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng đào tạo nghề, đồng thời gắn chặt với nhu cầu thực tế của thị trường lao động địa phương.

Đến nay, cả nước đã có 177.767 lao động thuộc hộ nghèo, cận nghèo và hộ mới thoát nghèo được hỗ trợ học nghề. 146 cơ sở giáo dục nghề nghiệp được đầu tư cơ sở vật chất, 131 bộ chuẩn nghề cùng 1.981 chương trình, giáo trình, học liệu được xây dựng mới; 9.461 lượt nhà giáo và cán bộ quản lý được bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn.

Những con số ấy phản ánh sự chuyển biến mạnh mẽ về chất lượng của hệ thống giáo dục nghề nghiệp vùng nghèo. Ở nhiều địa phương, các lớp đào tạo nghề gắn với sinh kế thực tế như trồng trọt, chăn nuôi, may mặc, chế biến nông sản… đã giúp hàng nghìn hộ dân có thêm thu nhập ổn định, từng bước vươn lên thoát nghèo.

Tuy vậy, quá trình triển khai vẫn còn khó khăn. Mức hỗ trợ đào tạo nghề theo Quyết định 46/2015/QĐ-TTg đã lạc hậu so với giá cả hiện nay; trong khi một số trung tâm giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên cấp huyện chưa thuộc diện được đầu tư trang thiết bị, khiến công tác đào tạo ở vùng sâu, vùng xa gặp nhiều hạn chế. Các bộ, ngành và địa phương đang tiếp tục rà soát, điều chỉnh cơ chế để tháo gỡ những vướng mắc này.

Đưa lao động nghèo vươn ra thế giới – bước đi đột phá

Một điểm nhấn đáng chú ý của Dự án 4 là Tiểu dự án 2 – Hỗ trợ người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, đây là hướng đi chiến lược giúp lao động vùng nghèo tiếp cận môi trường làm việc hiện đại, tích lũy kinh nghiệm và vốn liếng để phát triển kinh tế gia đình.

Đến nay, hơn 10.000 lượt người lao động ở các huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo đã được hỗ trợ đào tạo, hoàn thiện thủ tục xuất cảnh; trong đó 4.395 người đã đi làm việc ở nước ngoài, đạt 77% kế hoạch giai đoạn 2021–2025. Bên cạnh đó, 596 người lao động được đào tạo nâng cao ngoại ngữ theo các hiệp định hợp tác quốc tế, và 46.000 lượt người được tư vấn, cung cấp thông tin về thị trường lao động ngoài nước.

Thực tế cho thấy, chính sách này không chỉ giúp người dân có nguồn thu nhập đáng kể mà còn thay đổi tư duy, tác phong lao động và kỹ năng nghề nghiệp. Nhiều người sau khi trở về đã sử dụng vốn tích lũy để đầu tư sản xuất, khởi nghiệp tại địa phương, trở thành “hạt nhân” lan tỏa tinh thần vươn lên thoát nghèo.

Dù vậy, chính sách vẫn gặp thách thức như thủ tục xuất cảnh kéo dài, thiếu linh hoạt trong giải ngân hỗ trợ và tâm lý e ngại học ngoại ngữ của người dân. Bộ Nông nghiệp và Môi trường – cơ quan chủ quản hiện nay – đang phối hợp cùng các địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, tư vấn, đồng thời kiến nghị điều chỉnh chính sách phù hợp hơn với thực tế từng thị trường lao động.

Kết nối cung – cầu, thúc đẩy việc làm bền vững

Cùng với đào tạo nghề và xuất khẩu lao động, Tiểu dự án 3 – Hỗ trợ việc làm bền vững đóng vai trò then chốt trong hoàn thiện chuỗi chính sách việc làm cho người nghèo. Mục tiêu là đa dạng hóa hoạt động giao dịch việc làm, kết nối cung – cầu lao động, giúp người dân tiếp cận việc làm ổn định, phù hợp với năng lực.

Nhờ đầu tư đồng bộ về hạ tầng và công nghệ, hệ thống trung tâm dịch vụ việc làm đã tổ chức hàng nghìn phiên giao dịch trên toàn quốc. Tính đến tháng 3/2025, hơn 40 triệu người lao động đã được cập nhật thông tin vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đánh dấu bước tiến trong số hóa quản lý thị trường lao động. Khoảng 134.000 lao động nghèo, cận nghèo đã được kết nối, giới thiệu việc làm thành công – chủ yếu tại các khu công nghiệp và doanh nghiệp địa phương.

Hệ thống thông tin thị trường lao động ngày càng hiện đại, giúp cơ quan quản lý chủ động dự báo nhu cầu, định hướng đào tạo và hỗ trợ hiệu quả hơn. Dù vậy, một số địa phương còn chậm trong tổng hợp, báo cáo do hạ tầng CNTT chưa đồng bộ, song đây chỉ là vấn đề kỹ thuật đang được từng bước khắc phục.

Dự án 4 – Phát triển giáo dục nghề nghiệp, việc làm bền vững đã mang lại tác động thực chất cho công cuộc giảm nghèo. Đây không chỉ là hỗ trợ bằng nguồn lực tài chính, mà quan trọng hơn là trao cho người nghèo tri thức, kỹ năng và cơ hội – nền tảng để họ tự tin vươn lên làm chủ cuộc sống.

Trong thời gian tới, các bộ, ngành và địa phương cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, điều chỉnh mức hỗ trợ đào tạo nghề, mở rộng đối tượng thụ hưởng, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý lao động, tăng cường hợp tác quốc tế trong xuất khẩu lao động an toàn, hợp pháp.

Hướng đến mục tiêu cuối cùng là xây dựng hệ thống giáo dục nghề nghiệp gắn với nhu cầu thị trường, phát triển việc làm bền vững, góp phần thực hiện thắng lợi Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025, vì một Việt Nam không để ai bị bỏ lại phía sau.