Phát triển không gian ngầm Thủ đô: Bước đi chiến lược cho đô thị bền vững

Nhằm cụ thể hóa Luật Thủ đô 2024, Bộ Xây dựng hiện đang hoàn thiện Nghị định quy định việc quản lý, sử dụng không gian ngầm trên địa bàn TP. Hà Nội.

Xu thế tất yếu

Thủ đô Hà Nội với quy mô dân số hơn 8 triệu người và không gian đô thị ngày càng bị thu hẹp đang chịu áp lực lớn về hạ tầng kỹ thuật và xã hội. Trong khi đó, tài nguyên đất đai trên mặt đất đang dần cạn kiệt thì không gian ngầm vẫn còn chưa được khai thác hiệu quả.

Anh Lâm (trú tại quận Hoàng Mai) cho biết, tại khu vực anh sinh sống, các bãi đỗ xe ô tô đều kín hết hoặc có chỗ thì cũng xa nhà, giá đắt đỏ. Không để xe ở lòng đường, vỉa hè hay các bãi đỗ xe “chui” thì cũng chả biết để đâu. Nếu có những bãi đỗ xe ngầm sẽ giảm tải nhu cầu rất nhiều.

Thực tế nhiều đô thị lớn trên thế giới như Tokyo, Seoul, Singapore đã và đang sử dụng không gian ngầm để xây dựng hệ thống giao thông, trung tâm thương mại, bãi đỗ xe, cơ sở kỹ thuật hạ tầng. Qua đó góp phần giải quyết hiệu quả các vấn đề về ùn tắc, ô nhiễm và an ninh đô thị.

Theo KTS Trần Huy Ánh (Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội), tình trạng quá tải về chỗ đỗ xe xảy ra không chỉ ở Hà Nội mà ở các thành phố khác như TP. Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng,...

Tại Hà Nội, nhiều dự án khu chung cư cao tầng mọc lên nhưng không có tầng hầm, một số nơi có tầng hầm nhưng chỉ để được xe máy, đơn cử như ở khu Linh Đàm.

Hàng loạt các block chung cư mọc lên nhưng lại không bố trí bãi đỗ xe, có bãi đỗ xe thì phần lớn là trên mặt đất, trong khi quỹ đất dành cho vị trí này lại không có nhiều.

Ngoài ra quy hoạch không gian ngầm tại Hà Nội còn riêng lẻ, chưa có sự đồng bộ và kết nối sâu rộng. Do vậy cần xem xét tất cả các yếu tố, các công trình ngầm khác. Chú trọng nhiều hơn tới thói quen sinh hoạt của người dân cũng như xác định mục đích sử dụng sao cho hợp lý.

Cần sự đồng bộ từ thể chế, chính sách đến nhận thức và hành động

Bên cạnh những tiềm năng thì việc phát triển không gian ngầm cũng đặt ra không ít thách thức. Chi phí đầu tư vào các công trình ngầm rất cao, đòi hỏi công nghệ kỹ thuật tiên tiến và đội ngũ nhân lực chuyên môn cao.

Cùng với đó, do tính chất liên thông và ảnh hưởng lẫn nhau giữa các công trình ngầm, công tác quy hoạch và quản lý sẽ trở nên rất phức tạp, dễ xảy ra xung đột lợi ích nếu không được quy định rõ ràng.

Trao đổi với PV, một chuyên gia trong lĩnh vực giao thông đô thị cho rằng, Nghị định về quản lý và sử dụng không gian ngầm là bước đi cần thiết, mang tính chiến lược cho sự phát triển bền vững của Thủ đô Hà Nội.

Việc khai thác hiệu quả “thế giới dưới lòng đất” không chỉ giúp giải quyết những áp lực hiện tại mà còn mở ra một hướng phát triển mới hiện đại, văn minh và bền vững. Nhưng để điều đó trở thành hiện thực, cần sự đồng bộ từ thể chế, chính sách cho đến nhận thức và hành động của toàn xã hội.

“Vấn đề pháp lý về quyền sử dụng không gian ngầm, đặc biệt là khi không gian ngầm vượt qua giới hạn độ sâu hoặc thuộc khu vực có nhiều chủ sở hữu bên trên cũng là một điểm cần làm rõ.

Ngoài ra do phần lớn người dân và doanh nghiệp chưa quen với việc sử dụng không gian ngầm, cần có những chiến dịch tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức và tạo sự đồng thuận trong xã hội”, vị chuyên gia nhấn mạnh.

Khai thác không gian ngầm như một “tài nguyên thứ hai” của đô thị là giải pháp trực tiếp giúp giảm áp lực giao thông và quá tải hạ tầng trên mặt đất, thông qua việc phát triển hệ thống tàu điện ngầm, hầm giao thông, bãi đỗ xe ngầm, lối đi bộ kết nối các khu chức năng.

Không gian ngầm còn là yếu tố quan trọng để phát triển các trung tâm thương mại, dịch vụ, văn phòng, nhà ở mà không cần mở rộng quỹ đất trên mặt đất.

Điều này sẽ giúp tối ưu hóa giá trị sử dụng đất và mở rộng cơ hội kinh doanh cho các nhà đầu tư. Đồng thời phát triển không gian ngầm cũng góp phần tạo ra nguồn thu bền vững từ việc cho thuê, sử dụng hạ tầng ngầm.