Phát triển ngành công nghiệp bán dẫn: Đột phá từ đâu?

Chủ trì phiên họp thứ 2 vừa qua của Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đề ra mục tiêu chậm nhất tới năm 2027, Việt Nam (VN) phải thiết kế, chế tạo, kiểm thử một số chip bán dẫn cần thiết. Đến nay, VN cũng đã ban hành các nghị quyết về “bộ tứ chiến lược”: Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia (Nghị quyết 57), hội nhập quốc tế (Nghị quyết 59), xây dựng và thực thi pháp luật (Nghị quyết 66), phát triển kinh tế tư nhân (Nghị quyết 68). Điều này đồng nghĩa với việc cơ chế đã có sẵn. Vấn đề còn lại là những kế hoạch hành động thực sự đột phá. Kết quả sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào đội ngũ thực thi với mục tiêu phải đột phá về hành động thì mới bứt phá về phát triển.

Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc chơi và cả nước phải là “một đoàn quân”

Sáng 4/8, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Trưởng ban Chỉ đạo Quốc gia về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn chủ trì Phiên họp lần thứ hai của Ban Chỉ đạo. Phiên họp được truyền trực tuyến đến một số cơ quan, đơn vị, trường đại học tại các thành phố lớn trên cả nước. Tại phiên họp, Thủ tướng nhấn mạnh mục tiêu chậm nhất đến 2027 thiết kế, chế tạo, kiểm thử được một số chíp bán dẫn.

Tính đến nay, Việt Nam đã có nhiều chủ trương, chính sách chiến lược nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư và phát triển ngành bán dẫn như: Nghị quyết số 52; Nghị quyết 57; Nghị quyết 193. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành các quyết định, chỉ thị về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn như: Nghị quyết số 71; Quyết định số 1017; Quyết định số 1018; Chỉ thị số 43…

Các báo cáo, ý kiến tại cuộc họp đánh giá, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang diễn ra mạnh mẽ, với những đột phá vượt bậc trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược, đặc biệt là bán dẫn và trí tuệ nhân tạo. Ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu đang tăng trưởng mạnh mẽ và tái cấu trúc sâu rộng, bao gồm cả công nghệ lẫn chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, ngành này cũng đang đối diện với rủi ro đứt gãy chuỗi cung ứng do cạnh tranh địa chiến lược giữa các cường quốc.

Trong khi đó, Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển dịch cơ cấu kinh tế mang tính chiến lược, chuyển từ mô hình tăng trưởng dựa chủ yếu vào lao động giá rẻ, gia công, lắp ráp và khai thác tài nguyên sang mô hình tăng trưởng mới, lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực then chốt. Bộ Tài chính cho biết, ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam đã đạt được những bước tiến vượt bậc, khẳng định tiềm năng và quyết tâm vươn mình mạnh mẽ trong việc phát triển công nghệ chiến lược. “Việt Nam đang từng bước tham gia sâu hơn vào những công đoạn bán dẫn đã có nên tảng là thiết kế và kiểm thử, đóng gói vi mạch”, báo cáo của Bộ Tài chính cho hay.

Việt Nam hiện đã có hơn 50 doanh nghiệp thiết kế vi mạch với lực lượng kỹ sư ước tính khoảng 7.000 người, công đoạn đóng gói kiểm thử vi mạch và sản xuất thiết bị, vật liệu bán dẫn có khoảng 15 doanh nghiệp, với khoảng 6.000 kỹ sư, chưa bao gồm hơn 10.000 kỹ thuật viên. Việt Nam đang được thế giới biết đến như một điểm đến triển vọng của ngành công nghiệp bán dẫn. Một dấu mốc mang tính biểu tượng trong hành trình hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu của ngành bán dẫn Việt Nam chính là việc 2 tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới là NVIDIA và Qualcomm đã lựa chọn Việt Nam là cứ điểm chiến lược cho hoạt động sản xuất, nghiên cứu, phát triển Al và chíp.

Việc hai tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới đang dẫn dắt xu hướng công nghệ này đặt niềm tin và đầu tư vào Việt Nam, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ, kéo theo chuỗi cung ứng với giá trị đầu tư rất lớn vào Việt Nam, đồng thời là bước chuyển mạnh về vị thế của Việt Nam trên bản đồ bán dẫn và công nghệ toàn cầu.

Muốn bứt phá thì cần đột phá

Hiện nay, Đảng và Nhà nước Việt Nam đặt ưu tiên hàng đầu cho phát triển công nghiệp bán dẫn. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 17/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 xác định ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp nền tảng, phát triển các ngành công nghiệp sử dụng nhiều công nghệ, xây dựng nền công nghiệp quốc gia vững mạnh, tự lực, tự cường. Đây là những lợi thế tiềm năng để Việt Nam có thể tham gia vào các công đoạn trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu, tiến tới phát triển hệ sinh thái bán dẫn trong nước hoàn chỉnh.

Theo số liệu của Cục Công nghiệp công nghệ thông tin và Truyền thông (CNTT-TT), Bộ TT&TT trong những năm vừa qua, ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu đã ghi nhận mức tăng trưởng vượt bậc. Năm 2023, tổng doanh thu ước đạt 529 tỷ USD. Trong bối cảnh toàn cầu đang chứng kiến sự phát triển vô cùng nhanh chóng của một số ngành: công nghiệp ô tô điện, công nghiệp viễn thông, điện toán đám mây, công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), ngành công nghiệp bán dẫn được kỳ vọng sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, dự kiến đạt đến 1.000 tỷ USD vào năm 2030.

Sự bùng nổ này tạo ra vận hội lớn cho nhiều quốc gia tham gia vào ngành công nghiệp bán dẫn, mang đến thời cơ cho phép các quốc gia đang phát triển có cơ hội tái cấu trúc và nâng cao hiệu quả phát triển ngành bán dẫn.

Tất nhiên, chúng ta cũng không thể “một bước lên trời”. Bản thân một nước đang trỗi dậy về công nghệ như Trung Quốc cũng đã gặp khó khăn rất lớn trong việc đẩy nhanh quá trình thiết kế, chế tạo các loại chip bán dẫn tiên tiến.

Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đặt ra: “Chúng ta phải đi từ thấp đến cao, từ nhỏ đến lớn, từ đơn giản đến phức tạp nhưng phải tăng tốc, bứt phá, đột phá, bắt kịp, tiến cùng và vượt lên”, chúng ta phải tăng tốc, tìm cách bứt phá. Đó thực sự là một mệnh lệnh thời đại để VN bứt tốc về phát triển kinh tế, chứ không đơn thuần chỉ là phát triển một ngành nghề. Chúng ta cần đặt ra dấu mốc cụ thể như đến năm nào thì có thể tự chủ một tỷ lệ nhất định về các loại chip đời cũ, tiến trình lớn vốn đang cần thiết trong nhiều thiết bị cơ bản. Rồi lộ trình tiếp theo là gì.

Nhiều ý kiến đã chỉ ra rằng chìa khóa để Việt Nam thu hút đầu tư ngành chip bán dẫn chính là cơ sở hạ tầng mà nổi bật là nguồn cung cấp điện, nước sạch, viễn thông, logistics và cơ chế thu hút đầu tư hấp dẫn. Bên cạnh đó là nguồn nhân lực chất lượng cao.

Các yếu tố vừa nêu đều là những thách thức không nhỏ! Thế nhưng, trước một mệnh lệnh thời đại cho đất nước thì chúng ta chỉ có thể bàn làm, chứ không phải bàn lùi. Và để bàn làm thì rõ ràng Việt Nam cần hàng loạt các chính sách và chiến lược mang tính cách mạng.

Đến nay, Việt Nam cũng đã ban hành các nghị quyết về “bộ tứ chiến lược”: Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia (Nghị quyết 57), hội nhập quốc tế (Nghị quyết 59), xây dựng và thực thi pháp luật (Nghị quyết 66), phát triển kinh tế tư nhân (Nghị quyết 68). Điều này đồng nghĩa với việc cơ chế đã có sẵn. Vấn đề còn lại là những kế hoạch hành động thực sự đột phá. Kết quả sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào đội ngũ thực thi với mục tiêu phải đột phá về hành động thì mới bứt phá về phát triển.