Phó Tổng biên tập Báo Tuổi trẻ Lê Xuân Trung: Nghị quyết 57 cho chúng tôi vững tin hơn trong đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Động lực tích cực giúp vượt qua nỗi sợ thất bại, nỗi sợ rủi ro

+Khoa học công nghệ là nền tảng, đổi mới sáng tạo là động lực, chuyển đổi số là đột phá, là các yếu tố quyết định để phát triển quốc gia. Với cơn lốc chuyển đổi số đang ngày càng thôi thúc sự đổi mới công nghệ làm báo thì việc ra đời của NQ 57 có ý nghĩa như thế nào với báo chí, thưa ông?

-Có thể xem Nghị quyết 57 như một động lực tích cực giúp cho chúng ta vượt qua nỗi sợ thất bại, nỗi sợ rủi ro. Bởi lẽ công cuộc chuyển đổi số hiện nay đã buộc các cơ quan báo chí phải đổi mới công nghệ, đổi mới quy trình làm báo, thậm chí đổi mới nhân sự thì những sự đổi mới đó đều có thể gặp phải rủi ro, thất bại. Nếu ám ảnh với các nỗi sợ, chúng ta cố giữ nguyên như hiện trạng để bảo đảm an toàn. Và như vậy, các cơ quan báo chí vẫn giậm chân tại chỗ hoặc chỉ chuyển đổi số thụ động, đối phó chứ không thật sự sáng tạo để theo kịp sự phát triển của công nghệ.

Thực tế có những cơ quan báo chí được cấp kinh phí cho những đề án chuyển đổi số nhưng họ không mấy hào hứng vì không rõ nên bắt đầu như thế nào. Đề án chuyển đổi số nhờ “đối tác” thiết kế hộ nên khi được duyệt thì thấy lo hơn là vui mừng đón nhận, triển khai. Để người thực hiện đỡ lo trách nhiệm khi đổi mới, Nghị quyết 57 đã xác lập chủ trương “có chính sách miễn trừ trách nhiệm đối với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong trường hợp thử nghiệm công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới mà có thiệt hại về kinh tế do nguyên nhân khách quan”.

+Và Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia như ông nói là mở ra “luồng xanh” cho đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số báo chí diễn ra mạnh mẽ hơn. Nhưng mở ra rồi mà không nắm bắt thì quả là đáng tiếc, thưa ông?

-Đúng thế, “luồng xanh” đã mở rộng cửa cho đổi mới sáng tao, chuyển đổi số mà không nắm bắt nghĩa là bỏ qua cơ hội. Cách đây khoảng 20 năm, nhiều cơ quan báo chí đã bỏ qua cơ hội phát triển báo điện tử và các kênh trên không gian mạng chỉ vì quá tập trung làm báo giấy. Đến khi số phát hành và doanh thu quảng cáo báo giấy sụt giảm thê thảm mới tập trung đầu tư cho báo điện tử và các sản phẩm số thì đã muộn rồi. Bài học đó không nên để lặp lại khi Nghị quyết 57 không chỉ mở đường cho báo chí mạnh dạn đổi mới mà còn có thể xem xét trách nhiệm của các cơ quan báo chí vì sao chậm đổi mới để tụt hậu trong cạnh tranh thông tin với các nền tảng mạng xã hội.

+Báo Tuổi Trẻ đã và đang có sự tiếp cận và bắt nhịp theo tinh thần của Nghị quyết 57 để thay đổi tư duy, tự đổi mới mạnh mẽ hơn nữa trong kỷ nguyên số như thế nào, thưa ông?

-Vì đã tự chủ tài chính hoàn toàn từ lâu (thời đất nước bắt đầu đổi mới), Báo Tuổi Trẻ phải luôn tự đổi mới để theo kịp sự phát triển của thị trường và nhu cầu của bạn đọc. Nay Nghị quyết 57 càng làm cho chúng tôi vững tin hơn trong quá trình đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số báo chí.

Chúng tôi đã quyết tâm đầu tư nhân lực và công nghệ cho Trung tâm phát triển nội dung số của Tuổi Trẻ. Đây là một trung tâm tập hợp các bạn trẻ phần lớn thuộc thế hệ gen Z. Các bạn ấy hiểu rõ nội dung mà công chúng trẻ đang quan tâm cũng như thói quen lướt mạng của các bạn trẻ để làm ra sản phẩm phù hợp.

Để làm được nhiều sản phẩm mới, Trung tâm phát triển nội dung số vừa được đầu tư một studio đa năng có thể sản xuất các chương trình thời sự nóng, có thể thực hiện các buổi talkshow, các thể quay và thu podcast… Báo Tuổi Trẻ đã “chơi lớn” khi đầu tư studio này cùng với làm mới hoàn toàn không gian tòa soạn hội tụ.

Chúng tôi xác định phải chuyển tòa soạn hội tụ thành tòa soạn số theo hướng nhân sự tòa soạn làm việc trên môi trường số nhưng trao đổi, thảo luận, chia sẻ thường xuyên trên môi trường thật. Vì thế, không gian tòa soạn mới dành một khoảng trống lớn để mọi người có thể đi lại, trao đổi, cập nhật dữ liệu (theo thời gian thực), thảo luận công việc, chia sẻ những nội dung cần tìm hiểu sâu hơn và cũng có thể thư giãn tại chỗ, chứ không bị gò bó, chật chội hay phải ngồi làm việc nghiêm túc như trước đây.

Báo chí cần được mở rộng không gian phát triển thành các tổ hợp

+ Theo ông, đâu là những rào cản lớn nhất trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo ở các cơ quan báo chí hiện nay? Nghị quyết 57 có góp phần tháo gỡ những rào cản này không?

-Báo chí lâu nay khó có thể đổi mới sáng tạo vì có rất nhiều rào cản như rào cản về tư duy làm báo, rào cản về tiếp cận công nghệ, rào cản về kinh phí đầu tư…Trong đó, rào cản về tư duy làm báo là điều khó vượt qua nhất vì chúng ta đã quen với cách làm báo truyền thống (báo in, phát thanh, truyền hình). Hiện nay chúng ta phải làm báo kỹ thuật số phát trên các nền tảng mạng xã hội buộc chúng ta phải học, phải nghiên cứu, phải thực hành cách làm báo mới gắn với đầu tư và sử dụng công nghệ. Trong khi việc học và sử dụng công nghệ không hề đơn giản nếu không quyết tâm và không có nền tảng kiến thức cơ bản về khoa học tự nhiên. Các nhà báo lại chủ yếu là dân khoa học xã hội nên khó khăn trong tiếp cận công nghệ là điều đương nhiên. Và “cuộc chơi” công nghệ luôn tốn kém nên không phải cơ quan báo chí nào cũng có thể đầu tư công nghệ, đặc biệt là công nghệ phù hợp với sự phát triển của các cơ quan báo chí.

Nghị quyết 57 mở ra chủ trương “Có cơ chế khuyến khích mua sắm công đối với các sản phẩm, hàng hoá là kết quả nghiên cứu khoa học do doanh nghiệp trong nước tạo ra. Có cơ chế đặc biệt trong nghiên cứu, tiếp cận, mua các bí mật công nghệ, học hỏi, sao chép các công nghệ tiên tiến của nước ngoài”.

Các cơ quan báo chí cũng có thể hy vọng có thêm kinh phí từ nguồn “…bố trí ít nhất 3% tổng chi ngân sách hằng năm cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia và tăng dần theo yêu cầu phát triển” (Nghị quyết 57).

+Định hướng đã có, nhưng cần xác định rõ đường đi. Và muốn Nghị quyết đi vào cuộc sống hiệu quả thì cần có chỉ thị, hướng dẫn cụ thể hơn nữa. Thưa ông, với kinh nghiệm của một lãnh đạo cơ quan báo chí luôn đi đầu trong ứng dụng công nghệ sáng tạo kịp thời thì với báo chí, chúng ta cần thêm cơ chế hoặc chính sách hỗ trợ cụ thể nào để có thể tận dụng tối đa các lợi thế mà Nghị quyết 57 mang lại?

-Với tư cách nhà báo, tôi rất mong Nghị quyết 57 sớm đi vào cuộc sống để tạo sự thay đổi về chất đối với sự phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số ở nước ta. Sự thay đổi về chất sẽ tạo đà cuộc đổi mới lần 2 (sau đổi mới lần 1 cách đây 40 năm), đương nhiên trong đó có báo chí, thậm chí báo chí phải đổi mới nhanh hơn thì mới thúc đẩy cả xã hội đổi mới.

Muốn vậy, báo chí cần được mở rộng không gian phát triển thành các tổ hợp hoặc các tập đoàn báo chí đa phương tiện địa phương và trung ương. Các cơ quan báo chí nào có tiềm lực, có lượng bạn đọc lớn, có thể tự chủ tài chính thì có thể xây dựng đề án hình thành các tổ hợp/tập đoàn báo chí – truyền thông đa phương tiện để tiếp tục đầu tư đổi mới và vươn lên tầm quốc gia hoặc quốc tế. Tất nhiên, các tổ hợp/tập đoàn báo chí – truyền thông cần làm tốt cả hai nhiệm vụ chiến lược. Đó là nhiệm vụ truyền thông chính sách của Đảng, Nhà nước, Mặt trận và các đoàn thể và nhiệm vụ đáp ứng được nhu cầu của đại đa số công chúng trong nước lẫn nước ngoài quan tâm về Việt Nam.

Muốn có những tổ hợp/tập đoàn mạnh như vậy, Quốc hội cần sớm sửa đổi, bổ sung Luật báo chí và Chính phủ chuẩn bị sớm các nghị định, thông tư liên quan đến mô hình tổ chức, phương thức hoạt động, cơ chế tài chính…trong thời gian sớm nhất có thể.

+Trân trọng cảm ơn ông!