Sớm sửa đổi, thay thế Quyết định số 30/2017, minh bạch dịch vụ nghĩa trang để dập tắt 'giao dịch ngầm'

Liên quan đến dấu hiệu mua bán đất nghĩa trang trái phép tại nghĩa trang nhân dân Nhật Tân (phường Phú Thượng, TP Hà Nội) đã được báo Nhà báo và Công luận nêu ở các kỳ trước - có dấu hiệu buông lỏng quản lý của chính quyền địa phương cũng như “lỗ hổng” trong quản lý đất nghĩa trang khiến các cá nhân có thể lợi dụng để trục lợi.

Trước sự việc trên, phóng viên báo Nhà báo và Công luận đã có cuộc trao đổi với Luật sư Nguyễn Hoài Nam, Giám đốc Công ty luật TNHH Bamboo Star (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội) để có nhận định khách quan qua góc độ pháp luật cũng như đề xuất bịt lỗ hổng trong quản lý đất nghĩa trang nhân dân tại các địa phương.

+ Nhiều người dân cho biết “muốn có chỗ an táng phải biết người, phải chi tiền”, cho thấy đất nghĩa trang đang bị biến thành hàng hóa. Theo luật sư, đây là dấu hiệu của tham nhũng vặt hay lợi dụng chức vụ quyền hạn để trục lợi?

Luật sư Nguyễn Hoài Nam: Các quy định pháp luật nghiêm cấm việc mua bán, chuyển nhượng đất nghĩa trang được đầu tư xây dựng từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước và chuyển nhượng phần mộ cá nhân.

Theo quy định, phần mộ cá nhân trong nghĩa trang phải được đăng ký, các dịch vụ nghĩa trang phải được cấp có thẩm quyền phê duyệt và niêm yết công khai, kinh phí quản lý nghĩa trang được Hội đồng nhân dân quyết định theo quy định pháp luật. Do vậy, việc đơn vị, cá nhân quản lý nghĩa trang thu tiền để mua bán phần mộ, đất trong nghĩa trang là hành vi lạm quyền nhằm trục lợi.

+ Thưa luật sư, theo Quyết định 30/2017/QĐ-UBND của UBND TP Hà Nội, việc “mua bán, sang nhượng đất nghĩa trang” bị nghiêm cấm. Vậy hành vi thu tiền để “bố trí suất mộ” như trường hợp ở nghĩa trang Nhật Tân có thể bị coi là vi phạm pháp luật ở mức độ nào?

Luật sư Nguyễn Hoài Nam: Hành vi thu tiền để bố trí suất mộ của Trưởng ban quản lý nghĩa trang Nhật Tân bản chất là hành vi mua bán trái phép đất nghĩa trang, đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng quy định của pháp luật. Theo đó, Nghị định 23/2016/NĐ-CP của Chính phủ và Quyết định số 30/2017/QĐ-UBND của UBND thành phố Hà Nội, nghiêm cấm các hành vi mua bán, chuyển nhượng phần mộ tại đất nghĩa trang được đầu tư xây dựng từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước.

Hành vi nêu trên của Trưởng ban quản lý nghĩa trang Nhật Tân có dấu hiệu cấu thành của “Tội lạm quyền trong khi thi hành công vụ” quy định tại điều 357 BLHS năm 2015. Cần thiết sự vào cuộc của Cơ quan điều tra nhằm điều tra, xác minh xử lý hành vi mua bán, chuyển nhượng đất nghĩa trang theo quy định pháp luật.

+ Với tư cách là cơ quan chủ quản, UBND phường Phú Thượng có trách nhiệm đến đâu trong việc để xảy ra tình trạng mua bán, chuyển nhượng đất nghĩa trang? Trường hợp xác định có hành vi thu tiền trái quy định kéo dài, luật sư đánh giá thế nào về trách nhiệm liên đới của các cán bộ phường phụ trách lĩnh vực quản lý, đặt biệt là người trực tiếp ký xác nhận “đơn an táng”?

Luật sư Nguyễn Hoài Nam: Theo quy định tại Quyết định số 30/2017/QĐ-UBND của UBND thành phố Hà Nội, UBND xã, phường có trách nhiệm: “Thành lập bộ phận quản lý nghĩa trang, phân công cán bộ lãnh đạo phụ trách, xác định cá nhân quản lý nghĩa trang; phê duyệt các vấn đề liên quan đến nội quy, quy chế, việc sửa chữa, chỉnh trang, di chuyển mộ, đóng cửa nghĩa trang xã; xác định người có nguồn gốc địa phương được mai táng trong nghĩa trang xã; xác lập giá dịch vụ nghĩa trang trình UBND cấp huyện phê duyệt; tổ chức thực hiện, giải quyết các vấn đề có liên quan theo chỉ đạo của các cơ quan quản lý nhà nước”.

Cần thiết làm rõ tại nghĩa trang Nhật Tân thì cơ quan quản lý nghĩa trang đã ban hành nội quy, quy chế hay chưa và UBND phường đã phê duyệt hay yêu cầu ban quản lý nghĩa trang ban hành nội quy, quy chế hay chưa? Việc ban hành nội quy, quy chế theo đúng quy định pháp luật nhằm thực hiện trách nhiệm quản lý của UBND phường, góp phần đảm bảo công khai minh bạch thông tin và hạn chế các hành vi gây khó khăn, tiêu cực khi đăng ký phần mộ.

Mặt khác, khoản 3 Điều 4 quy định: “UBND cấp xã quản lý nghĩa trang trên địa bàn xã: xác định người có nguồn gốc địa phương được mai táng trong nghĩa trang xã”. Do đó, cần làm rõ việc xác nhận của người ký vào “đơn an táng” để chuyển phần mộ từ nơi khác về an nghỉ tại nghĩa trang Nhật Tân có đúng quy định.

+ Theo luật sư, Quyết định 30/2017/QĐ-UBND hiện nay có đủ chặt chẽ để ngăn chặn tình trạng “thương mại hóa” đất nghĩa trang chưa? Và trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, nhu cầu nghĩa trang tăng, chính quyền địa phương cần sửa đổi quy chế quản lý nghĩa trang như thế nào để vừa bảo đảm quyền an táng của người dân, vừa ngăn chặn tiêu cực?

Luật sư Nguyễn Hoài Nam: Quyết định số 30/2017/QĐ-UBND của UBND thành phố Hà Nội được ban hành và có hiệu lực pháp luật từ năm 2017 khi đang tồn tại chính quyền địa phương ba cấp. Hiện nay công cuộc cải cách đã tổ chức mô hình chính quyền địa phương hai cấp, trong khi đó các quy định tại Quyết định số 30/2017/QĐ-UBND chưa được điều chỉnh để phù hợp với chính quyền địa phương hai cấp. Dẫn đến việc thực thi các quy định pháp luật trong lĩnh vực này không được triệt để.

Như vậy, cần thiết sớm sửa đổi, thay thế Quyết định số 30/2017/QĐ-UBND cho phù hợp với thực tế chính quyền địa phương hai cấp. Đồng thời rà soát, ban hành quy chế quản lý nghĩa trang trên địa bàn thành phố, niêm yết công khai các phí, giá dịch vụ nghĩa trang và điều kiện, thủ tục đăng ký phần mộ nhằm ngăn chặn các hành vi che dấu thông tin, gây khó khăn nhằm mua bán phần mộ, đất nghĩa trang.

Xin trân trọng cảm ơn luật sư!

Quốc Trần