Quảng Ngãi đề nghị hủy dự án ODA vì vướng pháp lý và áp lực ngân sách

Lý do được Quảng Ngãi đưa ra là chính sách của nhà tài trợ có nhiều nội dung không phù hợp với pháp luật Việt Nam. Cụ thể, dự án yêu cầu bắt buộc có nhà thầu đến từ Phần Lan tham gia và trúng thầu, tỷ lệ xuất xứ hàng hóa từ Phần Lan, đồng thời phải được cơ quan tín dụng xuất khẩu chính thức của Phần Lan phê duyệt. Chỉ sau khi chủ dự án và nhà thầu Phần Lan ký kết hợp đồng, Bộ Ngoại giao Phần Lan mới xem xét đàm phán, ký Hiệp định vay và quyết định tài trợ cho dự án.

Theo phân tích của UBND tỉnh Quảng Ngãi, các yêu cầu trên không phù hợp với Luật số 57/2024/QH15 và Luật số 90/2025/QH15. Hai bộ luật này quy định, trước khi ký kết điều ước quốc tế, cơ quan chủ quản dự án phải gửi Bộ Tài chính – cơ quan chủ trì đàm phán – để báo cáo Chính phủ xem xét, quyết định việc áp dụng điều kiện của nhà tài trợ. Vì vậy, những điều kiện như “có nhà thầu đến từ Phần Lan tham gia đấu thầu và trúng thầu” hay “tỷ lệ hàng hóa xuất xứ từ Phần Lan phải được cơ quan tín dụng xuất khẩu chính thức của Phần Lan phê duyệt” là không phù hợp.

Ngoài ra, luật cũng quy định dự án có thể ký kết hợp đồng trước khi ký kết điều ước quốc tế, thỏa thuận vay nước ngoài nhưng chỉ được thực hiện sau khi dự án được phê duyệt đầu tư. Trường hợp điều ước quốc tế hoặc thỏa thuận vay không được ký kết mà không thể bố trí vốn khác, chủ đầu tư sẽ phải hủy thầu và không hoàn trả chi phí liên quan. Do đó, chính sách của phía Phần Lan về việc ký hợp đồng với nhà thầu trước khi ký kết Hiệp định vay cũng trái quy định.

Về tài chính, dự án phát sinh chi phí chuẩn bị đầu tư lớn, khoảng 18 tỷ đồng, cùng nhiều khoản phí khác: phí bảo lãnh tín dụng trả một lần trước khi giải ngân dự kiến khoảng 25,993 tỷ đồng; gốc vay khoảng 135 tỷ đồng; phí ngân hàng 8,432 tỷ đồng; phí quản lý cho vay lại 2,095 tỷ đồng. Trong khi đó, hiện nay mỗi năm tỉnh Quảng Ngãi phải cân đối khoảng 32,588 tỷ đồng để trả nợ gốc, lãi và phí vay cho các dự án khác. Nếu tiếp tục thực hiện dự án, áp lực ngân sách địa phương sẽ rất lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến nhiệm vụ chi thường xuyên.

Từ những khó khăn, vướng mắc nêu trên và căn cứ ý kiến không phản đối của Bộ Tài chính, UBND tỉnh Quảng Ngãi báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định việc hủy Đề xuất Dự án “Cải thiện cơ sở hạ tầng môi trường đô thị, giảm thiểu tác động biến đổi khí hậu thành phố Kon Tum – Hợp phần Hệ thống thoát nước và xử lý nước thải thành phố Kon Tum, tỉnh Kon Tum” dự kiến vay vốn ODA của Chính phủ Phần Lan.

Đồng thời, UBND tỉnh Quảng Ngãi giao Sở Tài chính chủ trì, phối hợp với Sở Xây dựng và các địa phương liên quan rà soát, tham mưu bố trí vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 – 2030 cùng các nguồn vốn hợp pháp khác để cải tạo, nâng cấp hệ thống thoát nước, xử lý nước thải tại một số địa bàn trọng điểm, nhất là khu vực các phường trung tâm của thành phố Kon Tum (cũ) và thành phố Quảng Ngãi (cũ).

Dự án này do UBND thành phố Kon Tum (cũ) đề xuất, đã được Bộ Ngoại giao Phần Lan thông qua vào tháng 5/2021 và Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 767/QĐ-TTg ngày 27/6/2023. Tổng mức đầu tư hơn 814 tỷ đồng, trong đó vốn ODA của Phần Lan hơn 562 tỷ đồng (gồm gần 183 tỷ đồng viện trợ không hoàn lại và hơn 379 tỷ đồng vốn vay), phần còn lại do địa phương đối ứng.

Trước đó, ngày 30/6/2025, UBND tỉnh Kon Tum (cũ) cũng đã có Văn bản số 2494/UBND-KTTH gửi Thủ tướng Chính phủ đề nghị hủy dự án với lý do chi phí chuẩn bị đầu tư quá lớn và khó khăn trong cân đối ngân sách để trả lãi hàng năm.