Quốc hội bàn 'luật chơi mới' cho đường sắt tốc độ cao và quy hoạch quốc gia

Theo báo cáo của cơ quan soạn thảo, dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) đã được chỉnh lý theo hướng tinh gọn, giảm từ 10 chương, 87 điều xuống còn 4 chương, 59 điều. Nhiều nội dung trọng yếu được hoàn thiện rõ ràng hơn, như nguyên tắc quản lý cơ bản về an toàn, tách bạch chức năng quản lý và kinh doanh; thu hẹp đúng đối tượng hưởng ưu đãi và bổ sung cơ chế giám sát của Quốc hội; cơ chế quy hoạch đường sắt linh hoạt hơn, kèm yêu cầu cập nhật kịp thời và giám sát tối cao.

Đáng chú ý, thủ tục chuẩn bị dự án đã được rút gọn có chọn lọc, cơ chế đặc thù trong đấu thầu được siết chặt nhằm phòng, chống thất thoát. Cơ quan thẩm tra của Quốc hội cơ bản nhất trí với nội dung đã chỉnh lý nhưng lưu ý Chính phủ cần tiếp tục nghiên cứu kỹ lưỡng các cơ chế, chính sách đặc thù nhằm bảo đảm ba yếu tố: khả thi, chặt chẽ và hiệu quả.

Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nêu rõ, phần lớn các cơ chế, chính sách đặc thù hiện nay đang được triển khai ở quy mô thí điểm, chưa được tổng kết để đủ cơ sở luật hóa. Đánh giá tác động vẫn còn chung chung, tiềm ẩn rủi ro pháp lý nếu ban hành quá sớm. Do đó, cần cân nhắc kỹ về tính khả thi và hiệu lực triển khai trong thực tiễn.

Thường trực Ủy ban cũng nhấn mạnh yêu cầu phát huy tối đa nguồn lực trong nước, kiên quyết phòng, chống tiêu cực, lợi ích nhóm trong quá trình xây dựng và tổ chức thực hiện Luật; đồng thời yêu cầu Chính phủ chịu trách nhiệm toàn diện về nội dung dự thảo.

Tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá cao tinh thần chủ động, trách nhiệm của các cơ quan tham gia xây dựng luật. Ông nhấn mạnh tính cấp thiết của việc ban hành Luật Đường sắt (sửa đổi) trong bối cảnh hàng loạt dự án lớn đang triển khai như tuyến cao tốc Bắc – Nam, các tuyến đường sắt đô thị tại TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, tuyến Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng… Theo đó, dự thảo Luật cần áp dụng triệt để tinh thần phân cấp, phân quyền, tạo điều kiện để Chính phủ linh hoạt quyết định, bảo đảm hiệu quả khi triển khai.

Bổ sung hình thức đầu tư đường sắt cao tốc Bắc – Nam

Cũng trong phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thảo luận việc bổ sung hình thức đầu tư cho Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam. Tờ trình do Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy trình bày cho biết, Chính phủ đề xuất mở rộng thêm các hình thức đầu tư khác ngoài đầu tư công, như đầu tư theo phương thức đối tác công – tư (PPP) hoặc đầu tư kinh doanh, đồng thời giao Chính phủ lựa chọn hình thức và nhà đầu tư phù hợp. Trường hợp vượt thẩm quyền sẽ báo cáo Quốc hội xem xét.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi, việc đề xuất bổ sung hình thức đầu tư là phù hợp với thẩm quyền của Chính phủ. Tuy nhiên, cần cân nhắc kỹ tác động đến cơ cấu nguồn vốn và thực hiện quy trình điều chỉnh chủ trương đầu tư theo quy định pháp luật.

Việc mở rộng hình thức đầu tư cũng bám sát tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân và Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội về các cơ chế, chính sách đặc biệt để thu hút tư nhân tham gia các dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia. Trên thực tế, đã có nhà đầu tư quan tâm và đề xuất tham gia vào Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam theo hình thức tư nhân.

Qua thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất chủ trương bổ sung hình thức đầu tư, giao Chính phủ tiếp thu ý kiến của cơ quan thẩm tra, hoàn thiện nội dung để đưa vào Nghị quyết Kỳ họp thứ 9 theo hướng bảo đảm đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Linh hoạt xử lý công tác quy hoạch trong giai đoạn chuyển tiếp

Cũng tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất với đề xuất của Chính phủ và Ủy ban Kinh tế và Tài chính về việc rút dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch khỏi chương trình Kỳ họp thứ 9 để tiếp tục sửa đổi tổng thể, trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10.

Trong thời gian chờ luật sửa đổi được ban hành, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ khẩn trương rà soát, đề xuất những vấn đề cấp bách, mang tính nguyên tắc để Quốc hội quyết định tại Kỳ họp thứ 9. Những nội dung thường xuyên biến động có thể giao cho Chính phủ, bộ, ngành và địa phương quy định chi tiết để bảo đảm linh hoạt trong triển khai.

Đặc biệt, Chính phủ được giao nhiệm vụ quy định cụ thể trình tự, thủ tục điều chỉnh các quy hoạch cấp quốc gia, vùng và tỉnh thời kỳ 2021 – 2030, kịp thời đáp ứng yêu cầu phát triển sau sắp xếp đơn vị hành chính. Đồng thời, tổng kết toàn diện các nội dung liên quan để sửa đổi, ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cơ quan có thẩm quyền ban hành, bảo đảm sự đồng bộ và thống nhất trong quản lý nhà nước về công tác quy hoạch.

Trường hợp chưa có quy định mới, có thể tiếp tục áp dụng quy định tại các nghị quyết của Quốc hội về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc phát sinh, cho đến khi hệ thống pháp luật hoàn chỉnh được ban hành.