Câu chuyện giá về "giá thịt lợn" đã một lần nữa tiếp tục làm nóng dư luận thời gian qua khi "nghịch lý" giá thịt lợn hơi (lợn xuất chuồng) xuống rất thấp đã khiến người chăn nuôi lao đao; trong khi đó, giá thịt lợn thành phẩm đến tay người tiêu dùng thì vẫn ở mức cao.

Theo Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn (Bộ NN&PTNT) cho biết, từ ngày 20/10 đến nay, giá thịt lợn xuất chuồng đã tăng trở lại. Tuy nhiên, vì sao nhiều tháng qua, giá thịt lợn thành phẩm tại các siêu thị, các chợ luôn ở mức cao khi giá lợn hơi giảm sâu? Trách nhiệm của các đơn vị, cá nhân có liên quan ra sao? hiện đang được dư luận đặc biệt quan tâm.

Về nguyên nhân khiến giá lợn hơi xuất chuồng giảm, Bộ NN&PTNT cho biết, trong thời gian qua, do dịch COVID-19, nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước thực hiện giãn cách xã hội, các khu công nghiệp, khu chế xuất, các trường học, bếp ăn tập thể cơ bản ngưng hoạt động; các nhà hàng, quán ăn, khách sạn, chợ đầu mối, chợ dân sinh không hoạt động... dẫn đến nhu cầu sử dụng thực phẩm giảm từ 30-50%.

Đến nay, mặc dù các địa phương đã trở lại trạng thái bình thường nhưng lượng nhân công lao động ở các địa phương vẫn chưa quay lại các thành phố lớn để làm việc, các trường học vẫn đóng cửa, các quán ăn mở đón khách với số lượng ít nên mức tiêu dùng thực phẩm vẫn còn hạn chế... Do đó, giá thịt lợn xuất chuồng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Theo kết quả khảo sát của Bộ NN&PTNT, trong 9 tháng đầu năm 2021, giá lợn hơi xuất chuồng có xu hướng giảm dần; từ tháng 3, 4 giá từ 70.000-75.000 đg/kg, đến tháng 8 và tháng 9/2021 giá từ 42.000- 50.000 đồng/kg, sang tháng 10/2021 tính đến thời điểm hiện tại, giá dao động từ 35.000-45.000 đg/kg tùy từng vùng, đặc biệt có một số địa phương giá xuống dưới 35.000 đồng/kg đối với lợn quá lứa, khối lượng 130-160 kg.

Bộ NN&PTNT cũng cho biết, từ ngày 20/10 đến nay, giá thịt lợn xuất chuồng đã tăng trở lại, từ 5.000-6.000 đồng/kg. Nguyên nhân là do nhu cầu tiêu dùng có xu hướng tăng, việc lưu thông thuận lợi hơn sau khi tình hình dịch COVID-19 từng bước được kiểm soát.

Cũng theo thống kê của Bộ NN&PTNT, thời gian qua giá thịt lợn hơi xuất chuồng giảm nhưng giá nguyên liệu, thức ăn chăn nuôi tăng so với cùng kỳ 2020 (tăng từ 16-36%). Trong đó, tăng mạnh nhất là các nguyên liệu thuộc nhóm ngũ cốc. Điều này khiến người sản xuất, thiếu hụt vốn để duy trì sản xuất do tồn đọng nhiều sản phẩm không tiêu thụ được, lưu thông hàng hóa khó khăn nên sản phẩm quá lứa, ứ đọng với số lượng khoảng 30% (1,5-2 triệu con).

Bên cạnh đó, chi phí sản xuất phát sinh lớn, một bộ phận người dân, cơ sở phải dừng sản xuất, kinh doanh do không đủ nguồn lực tái sản xuất; việc tiếp cận các khoản vay mới từ các tổ chức tín dụng gặp nhiều khó khăn.

Gần đây, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành đã họp với các Bộ: NN&PTNT, Công Thương, Tài chính, GTVT, Công an, Văn phòng Chính phủ và Ban Chỉ đạo 389 nhằm đánh giá thực trạng chăn nuôi, tiêu thụ thịt lợn và giải pháp tăng cường quản lý, bình ổn thị trường nhằm bảo đảm quyền lợi của người chăn nuôi, người tiêu dùng, ổn định sản xuất.

Tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành cho rằng, mức chênh lệch giữa giá xuất chuồng và giá thành phẩm đến tay người tiêu dùng là bất hợp lý, “việc tìm ra nguyên nhân và tập trung chỉ đạo để giải quyết vấn đề này là rất cần thiết” bởi ảnh hưởng đến hàng chục triệu người dân. Vận hành theo cơ chế thị trường, tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, cần có giải pháp điều hành từ các cơ quan Nhà nước.

Đặc biệt, Phó Thủ tướng đã yêu cầu Bộ Công Thương phải tổ chức thanh, kiểm tra, làm rõ chi phí của từng khâu trong chuỗi giá trị, thanh kiểm tra sự chênh lệch giá bán (giữa giá thịt lợn hơi và giá bán tại chợ, siêu thị); rà soát lại việc xuất – nhập khẩu thịt heo; kịp thời xử lý những vi phạm nếu có.

Để tránh những “nghịch lý” giữa giá thịt lợn hơi xuất chuồng với giá thịt thành phẩm thì việc thanh kiểm tra, làm rõ theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Văn Thành là rất cần thiết.

Trao đổi với phóng viên báo Nhà báo và Công luận, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú - nguyên Chủ tịch Hội Siêu thị Hà Nội cho biết, trong một vài ngày qua, giá thịt hơi có tăng và giá thịt lợn thành phẩm đã có chiều hướng giảm. Theo chiều hướng này thì trong vài tháng cuối năm nay, giá thịt lợn sẽ được bình ổn và người chăn nuôi đã có thể hòa vốn và sẽ có lãi.

Nói về nguyên nhân khiến giá thịt lợn thành phẩm giảm dần, ông Vũ Vinh Phú đánh giá cao sự vào cuộc quyết liệt từ Chính phủ, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành trong chỉ đạo các Bộ ngành như Bộ NN&PTNT mà đặc biệt là giao Bộ Công thương tổ chức thanh, kiểm tra, làm rõ chi phí của từng khâu trong chuỗi giá trị, thanh kiểm tra sự chênh lệch giá bán (giữa giá thịt lợn hơi và giá bán tại chợ, siêu thị).

Theo chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú, việc thanh kiểm tra tìm ra nguyên nhân làm rõ chi phí của từng khâu trong chuỗi giá trị, thanh kiểm tra sự chênh lệch giá bán không khó nhất tại các siêu thị, cơ quan chức năng có thể làm nhanh để đưa ra kết luận sớm nhất.

“Phải thanh kiểm tra quyết liệt tìm ra nguyên nhân, đi vào từng khâu, đặc biệt là vấn đề ‘chiết khấu’ tại các siêu thị. Việc một số siêu thị giải thích giá thịt lợn thành phẩm cao là do có hợp đồng đã ký trước đó từ 6-7 tháng, thời điểm giá thịt hơi cao. Tôi cho rằng giải thích này chưa hợp lý bởi hợp đồng cần phải có các điều khoản ‘từ chối’. Phải có sự đàm phán theo đúng cung cầu thị trường để đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng, cần phải có sự chia sẻ, ổn định giá thị trường…”, ông Vũ Vinh Phú nói.

Nhấn mạnh việc thanh kiểm tra làm rõ theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Văn Thành là rất quan trọng để làm rõ trách nhiệm, công khai minh bạch trong sự việc này, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú cho rằng, các cơ quan như Quản lý thị trường, Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) phải làm điểm ngay, chọn những “ông lớn”, những siêu thị bán giá cao hơn thị trường để thanh kiểm tra.

“Kiểm tra ngay về chứng từ, hóa đơn, giá mua của các đơn vị kinh doanh, siêu thị. Làm rõ chi phí là bao nhiêu, ăn lãi bao nhiêu? Hàng ký gửi hay chi phí siêu thị bỏ ra?”, chuyên gia Vũ Vinh Phú nêu rõ và cho rằng cũng cần phải thanh kiểm tra các doanh nghiệp chăn nuôi lớn để làm rõ giá cung cấp cho các siêu thị, cửa hàng kinh doanh sản phẩm thịt lợn bởi những doanh nghiệp này bao tiêu cả con giống, thức ăn do đó giá thành sẽ khác so với người dân chăn nuôi đơn thuần.

“Theo tìm hiểu của tôi, có đơn vị chăn nuôi tại Vĩnh Long giao giá lợn móc hàm đến siêu thị chỉ có 60.000 đồng/1kg. Nếu siêu thị bán khoảng 80.000 đồng/1kg là có lãi nhưng họ vẫn bán giá rất cao đến tay người tiêu dùng từ 120.000 đồng/1kg đến 170.000 đồng/1kg”, chuyên gia Vũ Vinh Phú cho biết.

Ông Vũ Vinh Phú cũng cho rằng, Chính phủ cần có văn bản chỉ đạo quyết liệt, giao cho các lực lượng chức năng phối hợp thanh kiểm tra làm rõ chi phí của từng khâu trong chuỗi giá trị, thanh kiểm tra sự chênh lệch giá bán đó là giữa giá thịt lợn hơi và giá bán tại chợ, siêu thị…, quy định rõ thời gian thanh kiểm tra để báo cáo đến Chính phủ, công khai trước công luận.

“Không để diễn ra tình trạng như năm 2020, Chính phủ và các bộ ngành cũng giao trách nhiệm cho các công ty lớn phải giảm giá thịt lợn hơi xuống, nhưng tất cả vẫn đâu vào đấy, hầu hết không chịu giảm giá, và cũng không ai chịu trách nhiệm và bị xử lý”, chuyên gia Vũ Vinh Phú nhấn mạnh.

Gia Phát