RECP – câu trả lời mang tính thời đại

Hơn một triệu sinh mạng đã bị cướp đi trên toàn thế giới do hậu quả của đại dịch COVID-19, tình trạng thất nghiệp lớn và toàn bộ xã hội bị tàn phá. Đối với 10 nước ASEAN và 5 đối tác của mình gồm 3 nước ở Đông Bắc Á và 2 nước ở Nam Thái Bình Dương, cùng nhau thành lập RCEP trong hoàn cảnh như thế này là một bước nhảy vọt về niềm tin và dũng cảm.

Tất cả hy vọng rằng nhóm mới sẽ đẩy nhanh sự phục hồi kinh tế vì mọi thành viên tham gia hiệp định đều bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng song sinh ở mức độ lớn hoặc ít hơn. Khi các rào cản thương mại được gỡ bỏ và các rào cản quan liêu không còn, sẽ có một dòng chảy lớn hơn của hàng hóa và dịch vụ giá cả phải chăng qua biên giới, dẫn đến tăng trưởng kinh tế được nâng cao và nhiều cơ hội hơn cho sự thịnh vượng chung.

Tuy nhiên, RCEP không chỉ là một phản ứng đối với những thách thức cấp bách, tức thời. Đó là một sự thúc đẩy to lớn đối với chủ nghĩa khu vực vào thời điểm mà khái niệm và thực tiễn đang phải đối mặt với những vấn đề mới, như kinh nghiệm của Liên minh châu Âu trong những năm gần đây đã chứng kiến.

Hợp tác khu vực hứa hẹn việc sử dụng hợp lý và hiệu quả hơn các công nghệ mới. RCEP cũng có thể đóng vai trò như một nền tảng cho việc này.

Đó cũng là sự tái khẳng định tầm quan trọng của chủ nghĩa đa phương, chủ nghĩa cũng đang chịu nhiều áp lực trong vài năm gần đây. Sự ra đời của RCEP là một tuyên bố rằng, các nền kinh tế ở các cấp độ tiến bộ khác nhau không cần phải khuất phục trước các biện pháp dân tộc chủ nghĩa hoang đường, để duy trì độc lập chính trị và chủ quyền của họ.

Thật vậy, các thỏa thuận đa phương luôn có thể được thực hiện để giúp các quốc gia-dân tộc đạt được các mục tiêu kinh tế, đồng thời củng cố quyền tự chủ và độc lập của mình.

Ngoài việc đóng góp vào chủ nghĩa khu vực và chủ nghĩa đa phương, RCEP còn có thể mở đường cho việc tái định hướng tích cực cho các quốc gia thành viên, từ đó sẽ tác động đến nền kinh tế toàn cầu và chính trị thế giới.

Thông qua RCEP, các quốc gia ASEAN có thể bắt đầu nhận ra rằng việc xích lại gần các nước láng giềng Đông Bắc là Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, và các nước láng giềng Nam Thái Bình Dương là Australia và New Zealand, không chỉ có ý nghĩa về kinh tế mà còn biểu thị nguồn gốc địa lý sâu hơn và ý nghĩa văn hóa vẫn chưa được khám phá.

Lập luận tương tự cũng xảy ra đối với các quốc gia Đông Bắc Á, mà sự tương tác với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á ở cấp độ văn hóa và xã hội vẫn còn hạn chế.

Có lẽ việc tái định hướng sẽ có ý nghĩa lớn nhất đối với Australia và New Zealand khi họ đánh giá cao thông qua RCEP rằng, các nước láng giềng thực sự của họ là ở ASEAN và Đông Bắc Á. Nói một cách rõ ràng, RCEP có thể là đường dẫn, qua đó hai quốc gia cuối cùng thừa nhận rằng họ không phải là một phần của phương Tây mà là một phần không thể tách rời với châu Á. Nói cách khác, đối với Úc và New Zealand, RCEP có thể trở thành một dấu hiệu nhận dạng.

Một kênh đa phương giải quyết những vấn đề khu vực

Không thể ngờ rằng khi 15 thành viên của RCEP định hướng lại sự hợp tác đa phương, vai trò khu vực và thậm chí quốc tế của họ sẽ thay đổi đáng kể.

Nhưng nỗ lực củng cố và tăng cường RCEP sẽ không phải là một điều dễ dàng. Ngay cả khi mối quan hệ khu vực được thiết lập, vẫn có những vấn đề chính trị kiêm an ninh lớn phải đối mặt với các quốc gia RCEP riêng lẻ.

Ví dụ, họ liên quan khác với Trung Quốc về vấn đề Biển Đông gây tranh cãi. Lập trường của Hoa Kỳ về vấn đề này càng làm phức tạp thêm tình hình.

Ngoài ra, còn có những tranh chấp lâu dài giữa các quốc gia RCEP đôi khi nổ ra xung đột. Quan hệ giữa Trung Quốc và Nhật Bản; Nhật Bản và Hàn Quốc; Trung Quốc và Việt Nam; Thái Lan và Campuchia; Singapore và Malaysia; Malaysia và Philippines; Myanmar và Malaysia; Australia và Indonesia đều đã có những bước thăng trầm.

Điều làm cho những vấn đề trở nên tồi tệ hơn là vai trò của các cá nhân và nhóm bên ngoài khu vực, bao gồm cả các kênh truyền thông quốc tế luôn sẵn sàng khai thác các tranh chấp giữa các thành viên RCEP với mục đích làm suy yếu tổ chức.

Đây là lý do tại sao RCEP nên phát triển các cơ chế giải quyết các tranh chấp này. Đó có thể là một nhóm những người nổi tiếng được tôn trọng từ trong RCEP, hoặc một cuộc họp kín phản ứng sớm sẽ cân nhắc về tranh chấp và đề xuất các giải pháp cho ban lãnh đạo RCEP.

Những gì RCEP không nên làm là che giấu những bất đồng có thể tiềm ẩn trở thành xung đột ngoài ý muốn.

Có thể nói, việc 15 quốc gia đồng ý ký vào Hiệp định RCEP, tự thân nó đã cho thấy sự tin tưởng lẫn nhau giữa các thành viên, làm tăng thêm hy vọng cho một khu vực giàu tiềm năng, ổn định và sẵn sàng thỏa hiệp, gạt bỏ tranh chấp vì mục đích cuối cùng là thúc đẩy phát triển kinh tế trong nước và khu vực.

Đó là cơ sở để người ta tin RCEP không chỉ đơn thuần mang lợi ích kinh tế.