Sách Đỏ 2025: Hơn 1/4 loài sinh vật đối mặt nguy cơ tuyệt chủng
(CLO) Sách Đỏ IUCN 2025 cho thấy hơn một phần tư các loài trên Trái đất đang bị đe dọa, nhưng sự phục hồi của rùa biển xanh mang lại tia hy vọng.
Hiện tượng băng biển tan chảy và nạn phá rừng đang tiếp tục đẩy nhiều loài sinh vật đến bờ vực tuyệt chủng. Bản cập nhật Sách Đỏ IUCN mới nhất cho thấy một bức tranh đáng báo động khi 28% số loài động vật, thực vật và nấm đã được đánh giá hiện đang phải đối mặt với nguy cơ bị đe dọa tuyệt chủng.
Ba loài hải cẩu Bắc Cực đang phải đối mặt với nguy cơ biến mất do biến đổi khí hậu, trong khi một nửa số loài chim trên hành tinh đang suy giảm nhanh chóng vì mất môi trường sống. Tuy nhiên, sự trở lại của rùa biển xanh cho thấy, nếu có các nỗ lực bảo tồn được phối hợp, thiên nhiên vẫn có thể hồi sinh.
Bản cập nhật Sách Đỏ các loài bị đe dọa phiên bản 2025-2 đã chính thức được công bố vào ngày 10/10/2025 tại Đại hội Bảo tồn Thế giới của IUCN ở Abu Dhabi.
Cơ sở dữ liệu cập nhật hiện bao gồm 172.620 loài được đánh giá, trong đó có tới 48.646 loài đang nằm trong nhóm bị đe dọa tuyệt chủng.
Ông Jon Paul Rodríguez, Chủ tịch Ủy ban Bảo tồn Loài của IUCN, phát biểu trong cuộc họp từ Đại hội: "Sách Đỏ ghi lại các triệu chứng tuyệt chủng. Nó giống như một chiếc nhiệt kế khi bạn bị ốm, cho chúng ta biết có điều gì đó không ổn, rằng chúng ta phải hành động".
Ông nhấn mạnh: “Những tác nhân gây ra sự suy thoái đa dạng sinh học rất mạnh mẽ và lan rộng. Vấn đề không phải là chúng ta không biết làm gì, mà là chúng ta đang làm chưa đủ và với quá ít nguồn lực”.
Bắc Cực tan chảy, hải cẩu bên bờ tuyệt chủng
Nghiên cứu mới của IUCN đã làm nổi bật tình trạng khốn khổ của hải cẩu Bắc Cực, những loài phụ thuộc hoàn toàn vào băng biển để sinh sản, nuôi con, nghỉ ngơi và tiếp cận khu vực kiếm ăn.
Sách đỏ IUCN
Sách đỏ IUCN hay gọi tắt là Sách đỏ (IUCN Red List of Threatened Species hay IUCN Red List) được bắt đầu từ năm 1964, là danh sách toàn diện nhất về tình trạng bảo tồn và đa dạng của các loài động vật và thực vật trên thế giới.
Nó sử dụng một bộ tiêu chí để đánh giá nguy cơ tuyệt chủng của hàng ngàn loài và phân loài. Danh sách này được giám sát bởi Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế.
Dựa trên các tiêu chuẩn đánh giá tình trạng các loài của IUCN, Việt Nam cũng công bố Sách đỏ Việt Nam để hướng dẫn, thúc đẩy công tác bảo vệ tài nguyên sinh vật thiên nhiên.
Khi Bắc Cực ấm lên nhanh gấp bốn lần phần còn lại của Trái đất, lớp băng này đang tan biến với tốc độ chưa từng có.
Hệ quả là hải cẩu mào (Hooded seal) hiện được xếp vào nhóm "Nguy cấp", trong khi hải cẩu râu (Bearded seal) và hải cẩu trắng (Harp seal) đang được phân loại là "Gần bị đe dọa".
Bản cập nhật Sách Đỏ cho thấy băng biển tan chảy sẽ đe dọa trực tiếp nhiều loài động vật có vú biển khác trong khu vực, bao gồm các loài hải cẩu khác và hải mã.
Tác động của việc này sẽ lan rộng ra toàn bộ hệ sinh thái, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến lưới thức ăn. Cụ thể, các loài săn mồi đỉnh cao như gấu Bắc Cực sẽ có ít hải cẩu hơn để săn, đe dọa trực tiếp đến khả năng sinh tồn của chúng.
Bà Kit Kovacs nhấn mạnh: “Bảo vệ hải cẩu Bắc Cực không chỉ là bảo vệ vài loài riêng lẻ mà đó là bảo vệ sự cân bằng mong manh của toàn bộ vùng Bắc Cực, điều thiết yếu đối với hành tinh”.
Các loài chim đang dần biến mất
Bản cập nhật cũng công bố kết quả đánh giá lại quy mô toàn cầu về các loài chim - với sự tham gia của hàng nghìn chuyên gia trong 9 năm. Kết quả cho thấy 61% loài chim đang suy giảm, tăng mạnh so với 44% năm 2016.
Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc biến mất và suy thoái môi trường sống do nông nghiệp, phá rừng và khai thác gỗ.
Các khu vực như Madagascar, Tây Phi và Trung Mỹ đang chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do mất rừng nhiệt đới. Một số loài bị đe dọa, như chim mỏ sừng đầu đen (Black-casqued hornbill) được tìm thấy ở Tây và Trung Phi, đang phải chịu mối đe dọa ngày càng lớn từ nạn săn bắn và buôn bán động vật hoang dã.
Chim mỏ sừng là một ví dụ nổi bật về vai trò thiết yếu của các loài chim đối với hệ sinh thái. Chúng khả năng phát tán hạt giống với số lượng lớn, ở một số nơi, chúng có thể phân tán tới 12.700 hạt lớn trên mỗi km vuông mỗi ngày.
Ngoài ra, các loài chim nói chung còn đóng nhiều vai trò sinh thái khác, bao gồm thụ phấn, kiểm soát sâu bệnh và ăn xác thối.
Tia hy vọng từ rùa biển xanh
Báo cáo đã mang lại một tia sáng hy vọng khi quần thể rùa biển xanh (Green sea turtle) đang phục hồi nhờ những nỗ lực bảo tồn.
Loài rùa này, được tìm thấy ở các vùng biển nhiệt đới và cận nhiệt đới trên toàn thế giới, đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể. Kể từ những năm 1970, quần thể của chúng đã tăng khoảng 28%, giúp loài này được xếp lại vào nhóm "Ít quan tâm" thay vì "Nguy cấp".
Thành công này nhờ hàng thập kỷ nỗ lực bảo vệ rùa mẹ, trứng rùa và hạn chế buôn bán trái phép ở Đảo Ascension, Brazil, Mexico và Hawaii, nơi quần thể đã gần đạt mức trước thời kỳ khai thác thương mại.
Tuy nhiên, IUCN cảnh báo rằng rùa biển xanh vẫn đối mặt nguy cơ mới từ phát triển ven biển, ô nhiễm đại dương và biến đổi khí hậu.