Sách riêng cho học sinh giỏi là 'thiếu thực tế, chưa hiểu đúng về bản chất của giáo dục năng khiếu và vai trò của SGK'
(CLO) Từ góc nhìn chuyên môn, nhiều nhà giáo và nhà quản lý giáo dục cho rằng việc xây dựng thêm một bộ sách riêng cho học sinh giỏi không thực tế trong bối cảnh hiện nay, khi ngành giáo dục vẫn đang nỗ lực chuẩn hóa, giảm tải và thu hẹp bất bình đẳng học tập giữa các vùng miền.
Chiều 7/11, góp ý cho Văn kiện Đại hội XIV của Đảng, đại biểu Quốc hội Nguyễn Quang Huân, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân tư nhân Việt Nam, nêu đề xuất đáng chú ý: phát triển bộ sách giáo khoa (SGK) nâng cao dành cho học sinh giỏi hoặc khu vực thành thị, song song với bộ sách chung cả nước.
Theo ông Huân, những học sinh có năng lực nổi trội, tư duy nhanh nhạy đặc biệt ở các đô thị lớn cần được tiếp cận tài liệu học tập ở mức cao hơn, coi đó như “một đường băng riêng” để phát huy tối đa năng lực.
Đề xuất ngay lập tức thu hút sự quan tâm lớn trên mạng xã hội, với hàng chục nghìn lượt bình luận và chia sẻ. Phần đông cho rằng chủ trương này có thể làm sâu thêm khoảng cách giữa học sinh thành thị và nông thôn, trong khi một số ý kiến lại đánh giá đây là bước đi cần thiết để khuyến khích phát triển nhân tài.
Trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo và Công luận, TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho rằng, đề xuất phát triển bộ sách nâng cao riêng cho học sinh giỏi hoặc khu vực thành thị của Đại biểu Quốc hội Nguyễn Quang Huân là một ý kiến thiếu thực tế và chưa hiểu đúng về bản chất của giáo dục năng khiếu và vai trò của sách giáo khoa.
"Yếu tố then chốt quyết định chất lượng bồi dưỡng là năng lực sư phạm chuyên sâu của giáo viên và khả năng tự học, tiếp cận tài liệu bên ngoài của chính các em học sinh, chứ không phải một bộ sách cố định"
TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ Giáo dục và Đào tạo)
"Thứ nhất, tôi nhận thấy có sự nhầm lẫn về chức năng của SGK. Bởi lẽ, SGK là công cụ dùng để chuẩn hóa kiến thức cơ bản và thống nhất chương trình giảng dạy trên phạm vi cả nước. Việc bồi dưỡng học sinh giỏi là hoạt động vượt chuẩn và đòi hỏi sự chuyên biệt hóa, linh hoạt, không nên bị đóng khung trong một tài liệu mang tính chính thức như SGK", ông nói,
Cũng theo TS Hoàng Ngọc Vinh, "Thứ hai, tôi khẳng định việc phát huy tài năng của học sinh không nằm ở việc có thêm một bộ sách".
"Trên thực tế, các thầy cô tại trường chuyên, lớp chọn đã và đang sử dụng hiệu quả tài liệu chuyên đề do họ tự tổng hợp, biên soạn hoặc dịch thuật từ các giáo trình quốc tế. Yếu tố then chốt quyết định chất lượng bồi dưỡng là năng lực sư phạm chuyên sâu của giáo viên và khả năng tự học, tiếp cận tài liệu bên ngoài của chính các em học sinh, chứ không phải một bộ sách cố định", ông Vinh phân tích.
Thứ ba, theo TS Hoàng Ngọc Vinh, "tôi đặc biệt lo ngại đề xuất này sẽ hợp thức hóa sự bất công và khoét sâu khoảng cách giáo dục".
Việc chính thức hóa một bộ SGK cho nhóm "học sinh giỏi hoặc khu vực thành thị", theo TS Hoàng Ngọc Vinh, sẽ tạo ra một sự phân hóa không đáng có. Đây cũng là sự lãng phí lớn về nguồn lực quốc gia cho việc biên soạn, thẩm định một bộ sách mà mục tiêu hoàn toàn có thể đạt được hiệu quả hơn thông qua việc hỗ trợ các tài liệu chuyên khảo, chuyên đề chất lượng cao có cơ chế tiếp cận mở cho mọi học sinh có nhu cầu.
"Tôi cho rằng Nhà nước nên tập trung đầu tư vào chất lượng giáo viên và tài nguyên học thuật mở thay vì cố gắng đưa giáo dục năng khiếu vào khuôn khổ cứng nhắc của một bộ sách giáo khoa mới. Hoặc học sinh giỏi có thể tìm tài liệu ở nước ngoài để học, các em học sinh giỏi có thể ‘dư’ sức làm việc này", TS Hoàng Ngọc Vinh nhấn mạnh.
“Việc biên soạn một bộ sách nâng cao riêng cho học sinh giỏi nghe có vẻ hợp lý, nhưng thực tế lại rất khó triển khai. Học sinh giỏi hiện nay đã có nhiều kênh tiếp cận kiến thức mở rộng qua tài liệu nâng cao, chương trình bồi dưỡng, học trực tuyến. Nếu đưa thêm một bộ sách chính thống, vừa tốn kém, vừa dễ dẫn tới sự phân hóa không mong muốn giữa các nhóm học sinh”.
Cốt lõi của giáo dục không nằm ở số lượng bộ sách mà ở cách dạy và cách học. Một bộ sách ‘nâng cao’ chỉ thực sự có ý nghĩa khi giáo viên được đào tạo đủ năng lực để khai thác, hướng dẫn học sinh phát triển tư duy. Nếu không, sách nâng cao chỉ trở thành gánh nặng học tập mới, nhất là với các em ở đô thị vốn đã chịu áp lực lớn.
Nhiều năm giảng dạy và quản lý trường chuyên, ông Dũng cho biết lâu nay, ngoài nội dung cốt lõi của chương trình chuẩn, giáo viên trường chuyên vẫn xây dựng các chuyên đề, bám vào yêu cầu của các kỳ thi học sinh giỏi quốc gia, quốc tế.
Như vậy, họ có cơ sở biên soạn nội dung giảng dạy mà vẫn linh động, dễ dàng điều chỉnh theo năng lực học sinh, đồng thời cập nhật nhanh với các thay đổi. Chính học sinh cũng tự tìm tòi, học hỏi từ nhiều nguồn khác, không đi theo lối mòn.
Đây cũng là cách mà THPT chuyên Khoa học Tự nhiên - ngôi trường dẫn đầu cả nước về số huy chương Olympic khu vực và quốc tế - áp dụng nhiều năm nay, theo nhà giáo Nguyễn Vũ Lương, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo của trường.