Siết lại Đạo đức của người làm báo!

(ảnh minh họa)

5% báo chí đưa tin sai gây bức xúc xã hội

Trong 3 năm liên tục gần đây, những thông tin, vụ việc mà báo chí đưa ra yêu cầu các Bộ, Ban, Ngành xử lý có tỷ lệ đúng là 90%, 95%, 95%. Như vậy, tỷ lệ báo chí phản ánh cho các cơ quan xử lý đúng là rất cao nhưng 5% báo chí đưa tin sai đã gây cho bức xúc cho xã hội là những thông tin Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) Đỗ Quý Doãn cho biết tại Hội thảo khoa học quốc gia “Đạo đức nghề báo trong khai thác và xử lý nguồn tin” tại Hà Nội. 5% của việc đưa tin sai nhất là trong môi trường lan tỏa không biên giới Internet tạo sự quan tâm hay thực chất là gây bức xúc trong xã hội rất lớn. Trong một thông tin phê bình đấu tranh chống các hiện tượng tiêu cực chỉ một tin đưa sai trong toàn bộ bài viết cơ bản đúng nhưng giá trị của toàn bộ bài, nội dung đó không có giá trị và người đọc chỉ bám vào một nội dung sai đó.

TS. Trần Bá Dung, Phó Trưởng Ban thường trực Ban nghiệp vụ Hội Nhà báo Việt Nam đưa hai ví dụ điển hình đưa tin sai gây bất bình xã hội vào năm 2006 và 2011 như: Vụ án PMU 18 năm 2006, đã có nhiều thông tin sai sự thật, xâm phạm nghiêm trọng đời tư của một số người. Một báo điện tử đã phải trả giá hơn trăm triệu đồng bồi thường danh dự cho việc đăng tin sai sự thật, xúc phạm một nhà hàng trên phố Nguyễn Chí Thanh, Hà Nội. Hay một sự việc khác là vào tháng 3/2011, hàng triệu khán giả truyền hình, nhiều nhà hảo tâm và dư luận xã hội bất bình về chuyện một cô gái bịa ra cả một quá khứ bất hạnh để lừa khán giả truyền hình, trong câu chuyện “Đời cô Lượm” được phát trên sóng truyền hình quốc gia.

Và mới đây nhất, dư luận xã hội cũng như trong báo giới ngỡ ngàng, xấu hổ việc một phóng viên bịa tin giật gân câu khách một cách thiếu hiểu biết và thiếu nhân văn về câu chuyện “bố chồng dính chặt nàng dâu” ở Tiền Giang (đăng báo điện tử vov.vn). Sau đó, một báo điện tử khác “ăn theo” bịa ra phỏng vấn người hàng xóm của nhân vật về chuyện này.

Rất cần đề cao ý thức công dân

Một thống kê đáng chú ý được đưa ra tại hội thảo là, trong khi một phóng viên có kinh nghiệm sẽ mất thời gian đáng kể cho bài viết, trong khi một nhân viên cắt dán cần mẫn trong một ngày có thể tạo ra hàng chục tin bài. Kết cục là có những trang điện tử mỗi tuần có đến hơn 1.000 tin, trong đó có đến 90% là tin cắt- dán, trong khi đó, ở không ít trường hợp cũng chính nhà báo đó và nhiều nhà báo khác luôn tự cho mình quyền phán xét nhạc sĩ đạo nhạc, hay nhà văn vi phạm bản quyền.

Chính vì vậy, nhà báo Đỗ Phượng, Nguyên Tổng biên tập Thông tấn xã Việt Nam cho rằng: “Phải rà soát lại đội ngũ lãnh đạo các báo, nhất là báo mạng, trước khi rà soát đội ngũ phóng viên. Tôi tin các phóng viên trẻ họ chỉ cần sự hướng dẫn đúng đắn, họ sẽ cho chúng ta nguồn tin tốt”.

Nhận diện các dạng vi phạm đạo đức nghề nghiệp trong thực tiễn hoạt động báo chí, các tham luận tại hội thảo này đã cho rằng, vi phạm có ở nhiều bước trong hoạt động tác nghiệp, nhưng tập trung nhiều nhất ở quy trình khai thác xử lý nguồn tin. Ông Nguyễn Thế Kỷ- Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương đề xuất: “Nơi cung cấp thông tin phải cung cấp cho báo chí, nhất là trong các trường hợp nhạy cảm. Thứ hai, người làm báo phải được trang bị kiến thức, trau dồi nghiệp vụ và đạo đức người làm báo. Và một tầng nấc nữa là “bộ lọc” của các thư ký tòa soạn, các ban biên tập. Nếu bộ lọc kỹ, tốt và chặt chẽ thì sẽ hạn chế được về nghiệp vụ”.

Thực thi tốt pháp luật về báo chí

Thứ trưởng Bộ TT-TT Đỗ Quý Doãn cho rằng, vấn đề đạo đức báo chí không phải bây giờ mới đặt ra. Hội Nhà báo Việt Nam cũng đã có quy ước đạo đức nghề nghiệp báo chí. Trong hoạt động báo chí, đạo đức phải được thực hiện nghiêm túc, đây là cơ sở quan trọng để điều chỉnh hành vi nhà báo trong tác nghiệp. Nhà báo phải xác định bản thân mình trước hết phải là công dân có đạo đức. Báo chí đặc thù nên cũng có những chuẩn mực riêng. Về tình trạng sai sót ngày càng nhiều, Thứ trưởng cũng cho biết thêm, trong 2 năm 2010 - 2011, Bộ đã tiếp nhận và xử lý 600 đơn thư khiếu nại, tố cáo trên 200 vụ việc, đã xử lý hơn 100 trường hợp vi phạm trong hoạt động báo chí. Năm 2010 xử lý 51 trường hợp, trong đó có 42 trường hợp ở báo in, 6 trường hợp báo điện tử và 3 trường hợp ở phát thanh, truyền hình; thu thẻ nhà báo 4 trường hợp. Năm 2011, xử lý 51 trường hợp, trong đó cảnh cáo 1 trường hợp, nhắc nhở 14 trường hợp.

Thông tin của báo chí không chỉ tác động đến một, hai người mà cả triệu người. Những thông tin thiếu trung thực, kiểu giật gân, thiên lệch, thiếu tính xây dựng… gây ảnh hưởng rất lớn đến tổ chức, cá nhân. Có doanh nghiệp phá sản vì thông tin sai lệch của báo chí... “Người làm báo phải xác định trách nhiệm xã hội, trách nhiệm công dân của mình. Mọi quy định, quy ước chỉ nhằm việc tôn trọng pháp luật. Vì thế, trước hết các nhà báo hãy thực hiện đúng, đầy đủ những quy định pháp luật về hoạt động báo chí” - Thứ trưởng Đỗ Quý Doãn nhấn mạnh.

N.HUY

PGS. TS Hoàng Đình Cúc - Nguyên giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền:  Nguyên nhân vi phạm đạo đức nghề báo thời gian gần đây của nhiều nhà báo cũng như cơ quan báo chí không phải do người làm báo yếu kém về chuyên môn, nhưng ngòi bút của họ vẫn bị bẻ cong vì họ còn thiếu một tâm thế "mình vì mọi người", thiếu một nền tảng đạo đức trong sáng và lành mạnh.
PGS. TS Vũ Văn Phúc, Tổng biên tập tạp chí Cộng sản: Nhà báo phải luôn biết "sợ" khi cầm bút, đó là nỗi sợ về ý thức trách nhiệm, nỗi sợ để giúp nhà báo luôn trả lời chính xác cho các câu hỏi kinh điển đặt ra cho mỗi người làm báo: Viết cho ai, viết để làm gì?"
Nhà báo Hà Đăng, Nguyên Trưởng Ban Tuyên giáo TƯ: Đạo đức nghề nghiệp của người làm báo, suy cho cùng đều cốt ở bốn chữ “trung thành” và “trung thực”. Trung thành với Tổ quốc và nhân dân, với lý tưởng cách mạng, với sự nghiệp độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Trung thực với bản thân, với bạn bè và đồng nghiệp, với nghề báo, với cuộc sống xã hội của đất nước và dân tộc.
TS Đỗ Chí Nghĩa, Phó Trưởng khoa Báo chí (HVBCTT): Thực tế, nhà báo có uy tín, có đạo đức nghề nghiệp, được công chúng tin cậy sẽ thuận lợi hơn rất nhiều trong tác nghiệp. Công chúng sẽ tìm đến các nhà báo có uy tín và đạo đức để cung cấp thông tin.

Để tiếp tục phát huy thành công của Hội thảo “Đạo đức nghề báo trong khai thác và xử lý nguồn tin”, thay mặt Thường trực Thường vụ Hội Nhà báo Việt Nam, ông Hà Minh Huệ, Phó chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam đã có công văn gửi Hội Nhà báo các tỉnh, thành phố, các Liên chi hội, chi hội trực thuộc, chính thức phát động đợt sinh hoạt chính trị- nghiệp vụ trong toàn Hội với chủ đề: "Đạo đức nghề báo trong khai thác và xử lý nguồn tin”. Đây là vấn đề mang ý nghĩa lâu dài, cơ bản trong hoạt động báo chí, vừa có ý nghĩa thời sự trong đời sống xã hội, trong tác nghiệp báo chí, đang được xã hội quan tâm sâu sắc. HNB Việt Nam đề nghị các cấp Hội Nhà báo tại các địa phương, các Liên Chi hội, Chi hội trực thuộc Trung ương tổ chức các cuộc hội thảo hoặc các cuộc trao đổi nghiệp vụ về chủ đề nói trên với nội dung phù hợp, nhằm chỉ đạo báo chí thực hiện tốt hơn 9 điều quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam. Thời gian thực hiện từ nay đến hết tháng 12. 2012.