Số ca sinh ở Nhật Bản giảm khủng khiếp, trở về cột mốc năm 1899

Theo số liệu công bố tuần này, chỉ có 686.061 trẻ em được sinh ra trong năm 2024, giảm 5,7% so với năm trước đó. Tỉ suất sinh – tức số con trung bình mà một phụ nữ sinh trong đời – cũng giảm xuống mức kỷ lục 1,15, so với 1,2 vào năm 2023.

Mức này còn cách rất xa ngưỡng 2,1 cần thiết để duy trì dân số ổn định. Trong khi đó, số ca tử vong trong năm qua là 1,6 triệu người, tăng 1,9% so với năm trước.

Tình trạng giảm sinh và giảm tỉ suất sinh đã kéo dài suốt 9 năm liên tiếp, dù số ca kết hôn có tăng nhẹ trong năm ngoái – đạt 485.063 ca, tăng hơn 10.000 so với năm 2023. Tuy nhiên, xu hướng giảm kết hôn từ thập niên 1970 đến nay vẫn chưa bị đảo ngược.

Từ đỉnh cao 2,7 triệu ca sinh vào năm 1949, Nhật Bản đã chứng kiến xu hướng lao dốc không phanh. Số ca sinh giảm dưới 1 triệu vào năm 2016, dưới 800.000 vào năm 2022 và hiện nay là dưới 700.000 – sớm hơn 15 năm so với dự báo của Viện Nghiên cứu Dân số và An sinh Xã hội Quốc gia.

Nếu đà này tiếp diễn, dân số Nhật hiện khoảng 124 triệu người sẽ giảm còn 87 triệu vào năm 2070, với 40% dân số ở độ tuổi 65 trở lên. Một nước Nhật vừa già hóa vừa thu hẹp dân số đặt ra thách thức lớn về kinh tế, an sinh xã hội, và cả an ninh quốc gia trong bối cảnh nước này đang nỗ lực tăng cường năng lực quốc phòng.

Thủ tướng Shigeru Ishiba đã gọi cuộc khủng hoảng dân số là một “tình trạng khẩn cấp thầm lặng”. Ông vừa công bố một loạt biện pháp nhằm tăng tỉ lệ sinh, bao gồm mở rộng trợ cấp nuôi con, miễn học phí trung học và cam kết đảm bảo 100% thu nhập ròng cho các cặp vợ chồng khi cùng nghỉ thai sản.

Người tiền nhiệm của ông Ishiba, ông Fumio Kishida, từng cảnh báo rằng tỉ lệ sinh giảm cộng với số ca tử vong tăng đang đe dọa khả năng “vận hành như một xã hội” của Nhật Bản, và gọi đây là thời điểm “ngay bây giờ hoặc không bao giờ” để xử lý cuộc khủng hoảng nhân khẩu học này.

Dù vậy, các chính sách của nhiều đời chính phủ nhằm giảm gánh nặng tài chính cho các cặp đôi dường như chưa đủ sức xoay chuyển cục diện. Người dân vẫn kết hôn muộn hơn, kéo theo việc sinh con ít hơn.

Chính phủ Nhật Bản cũng bị chỉ trích vì chỉ tập trung vào các cặp vợ chồng thay vì nhìn rộng hơn tới giới trẻ độc thân – nhóm ngày càng ngại kết hôn vì triển vọng việc làm bấp bênh, chi phí sinh hoạt tăng cao và văn hóa công sở khắc nghiệt khiến nhiều phụ nữ khó cân bằng giữa sự nghiệp và vai trò làm mẹ.

Một khảo sát năm 2023 của Nippon Foundation cho thấy chỉ 16,5% người trẻ từ 17 đến 19 tuổi tin rằng họ sẽ kết hôn, dù tỉ lệ mong muốn kết hôn thì cao hơn.