Ngày 16/8, tại di tích lịch sử Đình Chu ở huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La đã diễn ra lễ đón nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia Tết “Xíp xí” của người Thái trắng.

Theo phong tục của của người Thái trắng, Tết “Xíp xí” (xíp xí nghĩa là 14) được tổ chức vào ngày 14 tháng 7 âm lịch hàng năm. Nghi lễ này bắt nguồn từ chu kỳ sản xuất nông nghiệp lúa nước.

Sau khi cày bừa, cấy mạ xong, người nông dân làm lễ gác cày bừa, cúng vía cho trâu, thả trâu trở lại rừng; dâng lễ lên thần linh, tổ tiên cầu mong cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt.

Ngày 9/8/2024, Bộ VHTT&DL đã có Quyết định đưa “Nghi lễ Tết "Xíp xí" của người Thái trắng huyện Quỳnh Nhai và Phù Yên, tỉnh Sơn La” vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Tết “Xíp xí” cũng là ngày con cháu hướng về tổ tiên, là dịp người lớn dành sự quan tâm, chăm sóc đặc biệt đến trẻ em. Vào ngày này, nếu trẻ con vẫn đi chăn trâu thì phải gói xôi, gói thịt, gói bánh ít mang đi để ăn và trẻ được bố mẹ mua cho quần áo mới.

Ngày Tết "Xíp xí" luôn có mâm lễ vật để cầu xin sự may mắn cho từng cá nhân, gia đình, dòng họ trong bản; cầu xin mưa thuận, gió hòa, phù hộ cho dân bản khỏe mạnh; con trẻ được hay ăn chóng lớn, không ốm đau bệnh tật.

Theo truyền thống, nghi thức cúng “Tết Xíp xí” có mâm cỗ đầy đủ các sản vật đặc trưng như vải thổ cẩm, khăn, gối và không thể thiếu món bánh ít uôi, đây là loại bánh tượng trưng cho lứa đôi.

Lễ vật cũng không thể thiếu "nhứa tô pết" (thịt vịt), bởi người Thái trắng có quan niệm con vịt gắn bó với đồng ruộng, sông suối, cúng thịt vịt là muốn con vịt ăn hết sâu bọ hại lúa, con vịt mang điều không may mắn, điềm xấu trôi theo dòng nước.

Sau nghi lễ cúng, các thành viên trong gia đình cùng quây quần bên mâm cỗ, chúc nhau những điều tốt đẹp. Khách đến nhà đều được đón tiếp nồng hậu và được thưởng thức những món ăn đặc trưng trong ngày Tết "Xíp xí" như cá nướng, gỏi cá, canh bon, canh chua, rêu đá, xôi ngũ sắc, thịt hun khói, nộm da trâu…

Hoạt động tái hiện Tết "Xíp xí" tại di tích lịch sử Đình Chu hôm nay, tham gia phần rước lễ, ngoài già làng, người có uy tín tại các bản còn có hơn 50 học sinh là con em đồng bào Thái của huyện Phù Yên. 

Đây là năm đầu tiên huyện Phù Yên tái hiện hoạt động này trong dịp “Tết Xíp xí”.Các nghi lễ được thực hiện trang nghiêm, đúng với phong tục truyền thống.

Trong đó, phần rước lễ từ khu vực Ao Bua về Đình Chu với đầy đủ mâm lễ, các sản vật của địa phương, cùng với trẻ chăn trâu.

Trong khuôn khổ Tết “Xíp xí” năm nay, Ban Tổ chức cũng bố trí không gian trải nghiệm văn hóa dân tộc Thái đặc sắc, gồm: Nghề truyền thống đan lát, dệt thổ cẩm, làm bánh và kết hợp không gian biểu diễn văn hoá đánh cồng chiêng, đánh đuống…

Đến với không gian Tết "Xíp xí", mọi người được gặp gỡ, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm sống và làm sống lại những truyền thống văn hóa đặc sắc của dân tộc mình, cầu chúc phúc cho mọi người nhiều may mắn, an lành, sức khỏe.

Thế Vũ