ST25, giải mã sự thành công của “người mẫu” làng lúa gạo Việt

Được thiên nhiên ưu đãi cho vùng đất màu mỡ, Sóc Trăng là một trong những vựa lúa lớn của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng và cả Việt Nam nói.

Nhờ lợi thế đó, Sóc Trăng sở hữu nhiều giống lúa thơm ngon, thế nhưng các giống lúa của địa phương này có nhược điểm “chí mạng”, đó là năng suất thấp và chỉ trồng được 1 vụ/năm. Do đó, việc lai tạo những giống lúa thơm nhưng vẫn đảm bảo năng suất cao, có thể trồng 2-3 vụ/năm là điều vô cùng cần thiết.

TS Trần Tấn Phương, nguyên Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sóc Trăng cho biết: Cách đây hơn 20 năm, khi ấy cả nước dường như chỉ chú trọng đến năng suất mà bỏ qua các giống lúa thơm.

Mục tiêu đặt ra là làm sao để lúa thơm có thể trồng được 2-3 vụ mỗi năm, cho năng suất cao và đặc biệt là kháng sâu bệnh, kháng rầy.

Năm 2003, nhóm nghiên cứu của ông Phương chính thức bước vào giai đoạn lai tạo giống. Khi mới bắt đầu, nhóm chỉ có 3 người, không có phòng thí nghiệm, phải thuê ruộng, thậm chí làm việc dưới gốc xoài hay trong những chòi lá chứa trấu.

Những ngày đầu gian khó, nhóm vẫn miệt mài lai tạo giống. Từ các tổ hợp đơn giản gồm 2-3 bố mẹ, họ cho ra các giống như ST11, ST12. Sau này, mỗi tổ hợp có tới cả chục bố mẹ để tích hợp cả hương thơm, độ mềm, khả năng kháng sâu bệnh, hình dáng hạt đẹp. Nhờ vậy, các giống ST24, ST25 lần lượt ra đời.

Giống lúa ST25 đạt danh hiệu "Gạo ngon nhất thế giới" năm 2019 và tiếp tục được vinh danh vào năm 2023 là kết quả của quá trình thực hiện và đánh giá kéo dài hàng chục năm.

Ông Phương cho biết, ST25 kế thừa và phát triển từ các tổ hợp lai trung gian như ST11, ST19. Trong đó, ST19 tuy có chất lượng ngon nhưng lại dễ nhiễm bệnh đạo ôn, dẫn đến việc cải tiến thành ST20.

Tuy nhiên, ST20 vẫn chưa thể phát triển rộng rãi ở các tỉnh. Sau nhiều cải tiến, ST25 đã ra đời với đầy đủ đặc tính vượt trội: Hình dáng hạt dài, bóng, thơm, dẻo - “như người mẫu”, theo cách ví von của ông Phương.

Ông Phương chia sẻ, quá trình lai tạo giống lúa thơm chất lượng cao được định hướng bởi tín hiệu từ thị trường, đặc biệt thông qua sự hợp tác chặt chẽ với Anh hùng Lao động, Kỹ sư Hồ Quang Cua, người đã đồng hành cùng ông trong nghiên cứu và tiếp cận thị trường.

Từ phản hồi thực tế, nhóm đã xây dựng kế hoạch thu thập giống lúa từ nhiều vùng trong cả nước và trên thế giới.

TS Phương cho biết, mục tiêu ban đầu của ông chỉ là phục vụ nông dân Sóc Trăng chứ không có mong muốn trồng ở các tỉnh khác. Tuy nhiên, nhu cầu từ các vùng miền khác ngày càng tăng, đặc biệt là từ miền Trung, Tây Nguyên và miền Bắc nhóm nghiên cứu đã mở rộng phạm vi phát triển giống bằng cách tiếp tục cải tiến.

“Đến nay, giống ST25 không chỉ gắn bó với đồng ruộng Sóc Trăng mà đã được trồng rộng rãi trên khắp cả nước”, ông Phương nói.

Được biết, TS Trần Tấn Phương là một trong 6 cá nhân và 13 tập thể được vinh danh trong Chương trình Vinh quang Việt Nam 2025

Tại buổi họp báo Chương trình Vinh quang Việt Nam năm 2025 diễn ra vào chiều 16/6, bà Thái Thu Xương, Phó Chủ tịch Thường trực Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết, năm 2025 là năm thứ 21 chương trình Vinh quang Việt Nam được tổ chức. Qua từng năm, chương trình không ngừng đổi mới, phát huy tinh thần tôn vinh các tập thể, cá nhân tiêu biểu, để từ đó lan tỏa, truyền cảm hứng tới cộng đồng.

Năm nay, chủ đề của chương trình là “Tự hào và Khát vọng”. Chủ đề này gợi nhắc chúng ta về chặng đường lịch sử đầy tự hào của dân tộc từ khi thành lập Đảng, thành lập tổ chức Công đoàn tới nay; đồng thời khơi dậy tinh thần khát vọng vươn cao, vươn xa của Việt Nam trong thời kỳ hội nhập và phát triển.

Chương trình năm nay càng có ý nghĩa khi diễn ra đúng vào năm kỷ niệm nhiều cột mốc lịch sử của đất nước quan trọng: 95 năm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, 80 năm thành lập Nước, 50 năm Ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, thống nhất đất nước. Đây cũng là năm diễn ra Đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội XIV của Đảng - mở ra một kỷ nguyên phát triển mới, kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ của dân tộc.

"Thông qua chương trình, chúng tôi mong muốn khơi dậy tinh thần trách nhiệm, khát vọng cống hiến của mỗi người Việt Nam, mỗi tập thể trong công cuộc xây dựng một đất nước thịnh vượng, hùng cường" bà Thái Thu Xương cho biết.