Sử dụng tính năng tự động dừng khởi động có hại cho động cơ không?

Hệ thống tự động dừng – khởi động động cơ, hay còn gọi là "start-stop", "S&S" hoặc "công nghệ hybrid nhẹ", hiện đã trở thành trang bị phổ biến trên nhiều dòng xe hiện đại.

Tuy nhiên, không ít người vẫn băn khoăn liệu việc động cơ liên tục ngắt và khởi động lại có gây hại về lâu dài hay không. Câu trả lời ngắn gọn là: không. Nhưng để hiểu rõ hơn, cần nhìn vào cách công nghệ này vận hành và những giải pháp kỹ thuật mà các hãng xe đã áp dụng.

Về cơ bản, hệ thống tự động dừng – khởi động hoạt động đúng như tên gọi: khi xe dừng hẳn, động cơ sẽ tự tắt; và khi người lái nhấn côn hoặc chân ga để di chuyển, động cơ sẽ lập tức khởi động lại.

Mục tiêu của tính năng này là giảm tiêu thụ nhiên liệu và khí thải CO₂, giúp xe thân thiện hơn với môi trường. Trên các mẫu xe hybrid hoặc xe điện, cơ chế tương tự cũng giúp tiết kiệm năng lượng pin, mang lại hiệu quả tương đương.

Ford đã đưa công nghệ này đến thị trường Mỹ từ năm 2012, nhưng thực tế, Volkswagen đã ứng dụng tại châu Âu từ năm 1983. Kể từ đó, gần như mọi hãng xe lớn đều đã tích hợp hệ thống start-stop vào sản phẩm của mình theo nhiều cách khác nhau. Trong quá trình đó, những lo ngại về độ bền của động cơ cũng đã được các kỹ sư tính toán và xử lý.

Hệ thống start-stop hoạt động như thế nào?

Cấu tạo của hệ thống start-stop tương đối đơn giản. Các cảm biến gắn với pin, hệ truyền động, bánh xe và trục khuỷu sẽ theo dõi tình trạng vận hành của xe. Khi phát hiện xe đã dừng và người lái đạp phanh, hệ thống điều khiển trung tâm (ECU) sẽ ngắt động cơ. Ngược lại, khi người lái chuẩn bị di chuyển, ECU sẽ lập tức kích hoạt lại động cơ thông qua hệ thống pin điện tử (EBS). Đây cũng chính là mạch điện điều khiển thao tác khởi động thông thường trên xe.

Một số người lo ngại rằng việc khởi động liên tục có thể gây mài mòn động cơ, bởi mỗi lần khởi động, trục khuỷu sẽ quay trước khi dầu máy kịp tạo lớp màng bôi trơn hoàn chỉnh giữa các ổ trục.

Trên thực tế, điều này đúng – song chỉ khi động cơ ở trạng thái "lạnh", tức chưa đạt đến nhiệt độ vận hành lý tưởng. Trong điều kiện bình thường, hệ thống start-stop sẽ không kích hoạt nếu dầu máy chưa đủ ấm, nhờ đó hạn chế được nguy cơ mài mòn.

Ngoài ra, để giảm thiểu ma sát trong quá trình khởi động, các hãng xe còn trang bị thêm loạt cải tiến kỹ thuật như hệ thống căn chỉnh vị trí dừng của trục khuỷu, giúp khởi động lại nhẹ nhàng hơn. Bên cạnh đó, các mẫu xe có trang bị start-stop thường sử dụng mô-tơ đề và ắc-quy được thiết kế bền bỉ hơn, chịu được tần suất khởi động cao.

Tại sao start-stop không gây hại đáng kể cho động cơ?

Điều quan trọng cần hiểu là quá trình khởi động sau khi xe dừng tạm thời khác hoàn toàn so với "khởi động nguội" sau khi xe để lâu. Trong trường hợp khởi động nguội, dầu máy vẫn còn đặc và chưa lưu thông đủ nhanh để bôi trơn trục khuỷu, làm tăng nguy cơ mài mòn. Ngược lại, với hệ thống start-stop, dầu máy vẫn đang ở nhiệt độ hoạt động ổn định nên không xảy ra hiện tượng này.

Ngoài ra, thời gian động cơ ngừng hoạt động khi dừng đèn đỏ hay kẹt xe thường rất ngắn, không đủ để dầu nguội đi. Một số hệ thống còn được lập trình để giữ trục khuỷu ở vị trí tối ưu, giúp việc tái khởi động diễn ra nhanh và trơn tru hơn.

Một vài hãng xe còn lựa chọn phương án khác biệt: thay vì dùng mô-tơ đề, họ sử dụng hệ thống đốt cháy trực tiếp để khởi động lại động cơ. Mazda là ví dụ điển hình với công nghệ i-stop trên mẫu Mazda6, cho phép đốt cháy nhiên liệu trực tiếp trong xi-lanh để tái khởi động nhanh chóng mà không cần đề.

Có nên tự tắt máy khi dừng xe?

Với những xe không trang bị hệ thống start-stop, việc tự tay tắt máy mỗi khi dừng đèn đỏ lại không phải là ý hay. Do xe không có các cơ chế bảo vệ như cảm biến nhiệt độ dầu, mô-tơ đề tăng cường hay điều phối vị trí trục khuỷu, hành động này có thể gây tốn nhiên liệu hơn và làm hại động cơ về lâu dài.

Trong khi đó, nếu xe của bạn có sẵn hệ thống start-stop, hoàn toàn không cần lo ngại. Còn nếu cảm thấy không thoải mái với tính năng này, người dùng vẫn có thể chủ động tắt hệ thống bằng nút điều khiển trên xe.