Các nhà kinh tế đã dự báo về một cuộc suy thoái trong nhiều tháng nay và hầu hết đều cho rằng nó sẽ bắt đầu vào đầu năm tới. Cho dù nó “sâu” hay “nông”, “dài” hay ngắn, vẫn còn phải tranh luận, nhưng ý kiến ​​cho rằng nền kinh tế đang bước vào thời kỳ suy thoái gần như là quan điểm đồng thuận giữa các nhà kinh tế.

Suy thoái kinh tế hiển hiện

Mark Zandi, Nhà kinh tế trưởng của Moody's Analytics cho biết: “Trong lịch sử, khi nền kinh tế có lạm phát cao và Cục Dự trữ liên bang Mỹ - FED tăng lãi suất để dập tắt lạm phát, điều đó dẫn đến trượt dốc hoặc suy thoái”.

“Điều đó luôn xảy ra - kịch bản quá nóng kinh điển dẫn đến suy thoái. Chúng tôi đã thấy câu chuyện này trước đây. Khi lạm phát gia tăng và FED phản ứng bằng cách đẩy lãi suất lên, nền kinh tế cuối cùng sẽ chịu ảnh hưởng của lãi suất cao hơn”, Mark Zandi nhấn mạnh vào đà suy thoái.

Zandi nằm trong số ít các nhà kinh tế tin rằng FED có thể tránh được suy thoái kinh tế bằng cách tăng lãi suất vừa đủ lâu để tránh làm giảm tốc độ tăng trưởng. Nhưng ông cho biết kỳ vọng rất cao rằng nền kinh tế sẽ suy sụp.

“Thường thì suy thoái đang bắt đầu xuất hiện, các CEO không bao giờ nói về suy thoái,” Zandi nói. “Bây giờ có vẻ như các CEO đang thất vọng khi nói rằng chúng ta đang rơi vào suy thoái. ... Mọi người trên TV đều nói suy thoái. Mọi nhà kinh tế đều nói suy thoái. Tôi chưa bao giờ thấy bất cứ điều gì giống như vậy”.

Lần này, FED gây ra suy thoái

Trớ trêu thay, FED đang làm chậm lại nền kinh tế, sau khi giải cứu trong hai cuộc suy thoái kinh tế vừa qua. Ngân hàng trung ương đã giúp kích thích cho vay bằng cách đưa lãi suất về 0 và tăng tính thanh khoản của thị trường bằng cách thêm hàng nghìn tỷ đô la tài sản vào bảng cân đối kế toán. Tuy nhiên, hiện tại FED đã nhanh chóng tăng lãi suất từ ​​0 vào tháng 3 - lên mức 4,25%, rồi đến 4,5% trong tháng này.

Nhưng trong hai cuộc suy thoái gần đây nhất, các nhà hoạch định chính sách không cần phải lo lắng về việc lạm phát cao ảnh hưởng đến sức chi tiêu của người tiêu dùng hoặc doanh nghiệp, và len lỏi khắp nền kinh tế thông qua chuỗi cung ứng và tăng lương.

FED hiện đang có một “trận chiến” căng thẳng với lạm phát. Cơ quan này dự báo các đợt tăng lãi suất bổ sung, lên tới khoảng 5,1% vào đầu năm tới và các nhà kinh tế kỳ vọng FED có thể duy trì các tỷ lệ cao đó để kiểm soát lạm phát.

Những mức lãi suất cao hơn đó đã gây thiệt hại cho thị trường nhà ở, với doanh số bán nhà giảm 35,4% so với năm ngoái vào tháng 11, ghi nhận tháng thứ 10 liên tiếp giảm. Tỷ lệ thế chấp 30 năm là gần 7%. Và lạm phát tiêu dùng vẫn đang ở mức cao 7,1% hàng năm trong tháng 11.

Tom Simons, Chuyên gia kinh tế thị trường tiền tệ tại Jefferies đánh giá đây sẽ là một cuộc suy thoái kinh điển.

“Cơ chế truyền tải mà chúng ta sẽ thấy nó hoạt động đầu tiên vào đầu năm tới, chúng ta sẽ bắt đầu thấy một số lợi nhuận doanh nghiệp bị nén đáng kể. Khi điều đó bắt đầu ổn định, họ sẽ thực hiện các bước để cắt giảm chi phí của mình. Nơi đầu tiên chúng ta sẽ thấy nó là giảm số lượng nhân viên. Chúng ta sẽ thấy điều đó vào giữa năm sau, và đó là lúc chúng ta sẽ thấy tăng trưởng kinh tế chậm lại đáng kể và lạm phát cũng sẽ giảm theo”, Tom Simons nhấn mạnh khu vực nhân sự sẽ sớm bị ảnh hưởng.

Nó sẽ tệ đến mức nào?

Suy thoái kinh tế được coi là tình trạng “lao dốc” kinh tế kéo dài ảnh hưởng rộng rãi đến nền kinh tế và thường kéo dài hai quý trở lên. Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia (NBER) đã xem xét mức độ suy thoái sâu như thế nào, mức độ lan rộng ra sao và kéo dài bao lâu.

Tuy nhiên, nếu xuất hiện bất kỳ yếu tố nào đủ nghiêm trọng, NBER có thể tuyên bố suy thoái. Ví dụ, đợt suy thoái do đại dịch năm 2020 diễn ra quá đột ngột và gay gắt với tác động trên diện rộng nên được xác định là suy thoái mặc dù diễn ra rất ngắn.

Diane Swonk, nhà kinh tế trưởng tại KPMG khá lạc quan khi nói: “Tin tốt là chúng ta sẽ có thể phục hồi nhanh chóng. Chúng tôi có bảng cân đối kế toán tốt và bạn có thể nhận được phản hồi về việc hạ lãi suất sau khi FED bắt đầu nới lỏng chính sách. Suy thoái do FED gây ra không phải là suy thoái bảng cân đối.”

Các dự báo kinh tế mới nhất của FED cho thấy nền kinh tế tăng trưởng với tốc độ 0,5% vào năm 2023 và không dự báo suy thoái. Ngân hàng trung ương dự báo tỷ lệ thất nghiệp có thể tăng trong năm tới lên 4,6% từ mức 3,7% hiện tại.

Swonk phản bác lại động thái của FED: “Khi bạn nói rằng tăng trưởng sẽ dừng lại ở mức 0 và tỷ lệ thất nghiệp sẽ tăng lên… rõ ràng là FED đã đưa ra dự báo về suy thoái nhưng họ sẽ không nói ra điều đó”.

FED “đảo ngược” lãi suất?

Các nhà hoạch định chính sách có thể giữ lãi suất ở mức cao trong bao lâu vẫn chưa rõ ràng. Các nhà giao dịch trên thị trường kỳ hạn kỳ vọng FED sẽ bắt đầu cắt giảm lãi suất vào cuối năm 2023. Trong dự báo của riêng mình, ngân hàng trung ương cho thấy việc cắt giảm lãi suất bắt đầu từ năm 2024.

Swonk tin rằng FED sẽ phải giảm lãi suất nhiều hơn vào một thời điểm nào đó do suy thoái kinh tế, nhưng Simons dự đoán một cuộc suy thoái có thể kéo dài đến cuối năm 2024 trong thời kỳ lãi suất cao.

Simons cho biết: “Thị trường rõ ràng nghĩ rằng FED sẽ đảo ngược lãi suất khi mọi thứ đi xuống”.

Hai cuộc suy thoái gần đây nhất xảy ra sau những cú sốc. Simons cho biết cuộc suy thoái năm 2008 bắt đầu từ hệ thống tài chính và cuộc suy thoái sắp xảy ra sẽ không giống như vậy.

“Về cơ bản, không thể vay được tiền dù lãi suất thấp, dòng tín dụng chậm lại rất nhiều. Thị trường thế chấp đã bị phá vỡ”, Simons phân tích sâu hơn vào cuộc suy thoái lần này.