Đã hơn 3 tháng kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra và cuộc chiến dường như vẫn chưa có hồi kết, bất chấp khả năng phòng thủ ấn tượng của Ukraine và việc áp đặt gói trừng phạt mạnh mẽ đối với Nga.

Điều đáng ngạc nhiên là các lệnh trừng phạt đã không thể đưa nền kinh tế Nga đứng vững trong một thế giới toàn cầu hóa vốn đã bị cản trở bởi các vấn đề về chuỗi cung ứng, thâm hụt năng lượng và suy thoái kinh tế.

Nền kinh tế Nga đã phải chịu hàng loạt “cú sốc” quốc tế. Đồng rúp đã giảm gần 50% so với đồng USD đây là sự kiện lần đầu tiên khi lệnh trừng phạt được “giáng xuống” nhưng không lâu sau đồng nội tệ này đã phục hồi vị thế. Chứng tỏ sức bền của Nga trước hàng trăm “sóng gió” mà phương Tây, Mỹ và các đồng minh tạo ra.

Trước khi tìm hiểu cách Nga đã quản lý để tránh thảm họa kinh tế cho đến nay, điều quan trọng là phải nắm được phạm vi của các biện pháp trừng phạt mà nước này phải đối mặt.

Liên tiếp chịu “nhiệt” từ quốc tế

Việc trừng phạt ngân hàng trung ương Nga có lẽ là đáng chú ý nhất, vì lệnh trừng phạt này đã đóng băng gần 300 tỷ USD dự trữ ngoại hối của siêu cường quốc này.

Đáng chú ý, các lệnh trừng phạt cấm vận chuyển công nghệ tiên tiến, thiết bị công nghiệp năng lượng và công nghệ máy bay sang Nga cũng ảnh hưởng rất nhiều.

Ngoài các lệnh trừng phạt xuất khẩu, Mỹ đã cấm nhập khẩu dầu mỏ, khí đốt, than đá, sản phẩm thô và bất kỳ sản phẩm năng lượng nào khác từ Nga.

Gần đây, Liên minh châu Âu đã đồng ý cấm nhập khẩu than của Nga. Các tập đoàn quốc tế như McDonald's, Coca-Cola, Apple và BP đều đã bỏ chạy khỏi đất nước do áp lực của lệnh trừng phạt.

Không giống như các biện pháp trừng phạt áp đặt đối với Nga trong cuộc tấn công và tiếp quản Crimea, những hình phạt này rất có ý nghĩa và có tác động ngay lập tức.

Đồng nội tệ hồi sinh thần kỳ

Đồng tiền của Nga mất hơn một nửa giá trị so với đồng đô la, sàn giao dịch chứng khoán Moscow bị đóng cửa và có vẻ như phương Tây sẽ thành công trong việc xoa dịu thảm họa kinh tế ở Nga.

Cho đến ngày hôm nay, đồng Rúp đã phục hồi trở lại các giá trị trước chiến tranh, khiến các chuyên gia tự hỏi làm thế nào nền kinh tế Nga tồn tại được.

Điều đó không có nghĩa là tiền tệ là một phong vũ biểu đáng tin cậy cho sức khỏe kinh tế của Nga, nhưng về mặt kinh tế, sự ổn định xuất hiện gần như có ý nghĩa như sự ổn định thực tế.

Tuy nhiên, các dấu hiệu cho thấy đồng rúp đang được bán với giá thấp hơn nhiều so với đồng USD trên thị trường cho thấy nền kinh tế bình thường của Nga đang bị tổn hại.

Các chỉ số khác, chẳng hạn như ngân hàng trung ương giảm lãi suất từ 17% xuống 14% và báo cáo về chi tiêu mạnh tại các quán cà phê, quán bar và nhà hàng, cho thấy nền kinh tế Nga đang tăng trưởng đặc biệt tốt. Vậy, Nga đã làm cách nào để giải quyết vấn đề này?

Vị thế năng lượng, lương thực “độc tôn”

Với tư cách là nhà xuất khẩu ròng cả năng lượng và thực phẩm quan trọng đã giúp nước này trụ vững giữa bão táp của các lệnh trừng phạt.

Ví dụ, nếu các hình phạt tương đương được áp dụng đối với một nước nhập khẩu ròng như Trung Quốc, có thể quá trình phi công nghiệp hóa, nạn đói và tình trạng bất ổn trên diện rộng sẽ xảy ra.

Mặt khác, Nga đang ở một vị trí độc nhất để chống lại cuộc tấn công kinh tế này.

Nước này cũng có thể xuất siêu đáng kể do xuất khẩu năng lượng và giá dầu và khí đốt cao trong nhiều năm.

Các liên kết thương mại mạnh mẽ với cả Trung Quốc và Ấn Độ đã đảm bảo rằng rất nhiều nguồn ngoại tệ đang chảy vào Nga để giảm bớt bất kỳ lo ngại nào về khả năng mất khả năng thanh toán.

Bên cạnh đó, nhiều ngoại tệ hơn đang chảy từ EU, quốc gia không thể tự cung cấp khí đốt tự nhiên của Nga và đang cố gắng cấm nhập khẩu dầu của Nga.

Tất nhiên, nếu Nga không thể sử dụng ngoại tệ của mình do các lệnh trừng phạt thì điều đó là vô ích. Thông tin này khiến các cơ quan xếp hạng đưa ra cảnh báo về việc Nga sắp vỡ nợ vào tháng Tư. Tuy nhiên, Nga đã một lần nữa bất chấp kỳ vọng bằng cách khai thác lỗ hổng trừng phạt.

‘Xóa nợ nhà nước’

Đây là một điều khoản trong chính sách trừng phạt của Mỹ.

Điều này có nghĩa là Nga có thể trả nợ mà không bị vỡ nợ. Tuy nhiên, ngoại lệ đó dự kiến sẽ hết hạn vào ngày 25 tháng 5.

Nếu không được gia hạn, Nga có thể vỡ nợ vì nước này có 100 triệu USD tiền lãi phải trả hai ngày sau đó.

Báo cáo gần đây nhất từ Washington là Bộ Tài chính đang xem xét việc ngừng hỗ trợ thanh toán các khoản nợ của Nga, với việc Bộ trưởng Tài chính Nga tuyên bố rằng nước này sẽ phải trả bằng đồng rúp.

Sản lượng năng lượng và lương thực của Nga cũng như khả năng trả nợ của nước này đều rất quan trọng, nhưng chính các hành động khẩn cấp của chính phủ Nga cuối cùng đã cứu được đồng tiền này.

Xây dựng “pháo đài” kinh tế

Kể từ năm 2014, khi Mỹ và Liên minh châu Âu trừng phạt Nga vì hành vi tấn công và sáp nhập Crimea, Nga đã nỗ lực xây dựng một "pháo đài" kinh tế có thể chịu được các lệnh trừng phạt.

Điều này bao gồm việc tích lũy khoảng 640 tỷ USD dự trữ vàng và ngoại tệ để có thể chịu được bất kỳ hình phạt nào.

Các phản ứng khác của Nga đối với các lệnh trừng phạt cho thấy rằng Điện Kremlin đã chuẩn bị cho tình huống như vậy. Ngân hàng trung ương đã tăng lãi suất lên 20%, yêu cầu các nhà xuất khẩu Nga chuyển 80% thu nhập ngoại hối của họ thành đồng rúp và giới hạn số tiền mà người Nga có thể rút từ các tài khoản ngoại tệ ở mức 10.000 USD.

Tất cả những điều này, cũng như việc Putin yêu cầu các nước thanh toán khí đốt tự nhiên bằng đồng rúp, nhằm tạo ra nhu cầu giả đối với đồng rúp và kiểm soát thị trường trong nước.

Trong khi Nga đang tồn tại, triển vọng dài hạn của nền kinh tế Nga rất ảm đạm.

Các biện pháp quyết liệt được đưa ra để bù đắp các lệnh trừng phạt không phải là câu trả lời dài hạn, và nếu kì vọng về sự ổn định của đồng tiền bị phá vỡ, thì nền kinh tế cũng vậy.

Nước này cũng phải đương đầu với tình trạng không có khả năng có được công nghệ và hàng hóa cần thiết để duy trì các lĩnh vực quan trọng.

Các thực tế khác, chẳng hạn như 'chảy máu chất xám' do sự cô lập quốc tế và cuối cùng là sự sụt giảm nhu cầu xuất khẩu dầu và khí đốt của nước này, sẽ chỉ làm xói mòn sức mạnh kinh tế của nước này.

Nga đã vượt qua các lệnh trừng phạt tốt hơn hầu như bất kỳ quốc gia nào khác, nhưng trận chiến cần nhiều thời gian hơn mới có thể kết thúc.

Lê Na (Theo Oilprice)