Sức sáng tạo thanh xuân

Tôi thích cách dùng từ “sức sáng tạo thanh xuân” của nhà báo Hồ Quang Lợi – Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam khi nói đến cây bút Phan Quang. “Phan Quang là cây đại thụ trong nền báo chí Cách mạng Việt Nam, cây bút mà tất cả thế hệ nhất là thế hệ trẻ chúng tôi mỗi lần đọc các tác phẩm của ông đều học được trước hết là về đạo đức nghề nghiệp, sau đó là sự sáng tạo. Bây giờ ông đã 90 tuổi đời, 70 tuổi nghề rồi nhưng mà sức sáng tạo thanh xuân trong ngòi bút của ông dường như không bao giờ cạn...” – nhà báo Hồ Quang Lợi nhấn mạnh.

Thật vậy, nhà báo Phan Quang làm báo và viết văn từ những năm đầu kháng chiến chống Pháp với nhiều tác phẩm báo chí thấm đẫm hơi thở cuộc sống và thời cuộc, đến nay, ở tuổi xưa nay hiếm, ông vẫn không ngừng nghiên cứu, ghi chép, sáng tác. Những năm tháng xưa, nhà văn Ngô Thảo - người bạn cùng quê đã từng gọi Phan Quang là con dao pha, tổ chức cần việc gì giao ông việc ấy, báo chí cần thể loại nào ông viết thể loại ấy... Thậm chí sau khi về hưu, nhà báo Phan Quang vẫn miệt mài viết lách. Vài chục năm nay, năm nào ông cũng xuất bản đều đặn mỗi năm ba bốn cuốn sách, ông vẫn viết báo, vẫn tham gia nhiều sự kiện chính trị - văn hóa, báo chí của đất nước... Phan Quang có một khối lượng sách báo, văn chương khổng lồ, ít ai sánh được. Ông thử sức qua mọi loại bài vở của các thể tài, thể loại báo chí, văn học lớn nhỏ, từ xã luận, chuyên luận, tiểu luận, bình luận, phóng sự, điều tra, tùy bút, bút ký, hồi ký, chân dung, khảo luận… đến dịch thuật.

Cảm nhận được chất tươi mới, sự trẻ trung trong cuộc đời lao động sáng tạo của nhà báo Phan Quang, nhà báo Phạm Quốc Toàn đã chia sẻ: “Tuổi thượng thọ 90, nhà báo, nhà văn Phan Quang vẫn minh mẫn, thông tuệ, bút lực dồi dào. Ông vẫn đi – dù hạn chế hơn trước, vẫn đọc - nghĩ và viết. Trước khi là một chính khách tên tuổi, Phan Quang có những năm Đọc - Đi – Nghĩ – Viết, kiến thức uyên bác, quan hệ xã hội sâu rộng. Khi còn trẻ giữ nhiều trọng trách, những bước chân xâm nhập cuộc sống và ngòi bút của Phan Quang không ngơi nghỉ. Khi tuổi đã cao, 80, 85, 90, ngòi bút của ông càng thông tuệ, các trang viết vẫn tuôn chảy”.  

Có thể nói, viết báo từ năm 20 tuổi, đến nay ở độ tuổi 90, ngòi bút của ông vẫn còn sung sức. Các tác phẩm của ông là kết tinh của một quá trình tích lũy vốn sống sâu dày trong suốt cả cuộc đời làm báo ở báo Nhân Dân, Đài Tiếng nói Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Thông tin, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, đại biểu Quốc hội… Thậm chí đến bản thân nhà báo Phan Quang khi tâm sự về cuộc đời và sự nghiệp, ông cũng giật mình: “Nhìn lại tôi thấy cả đời mình chuyên làm báo hằng ngày: hơn 6 năm báo Cứu quốc, hơn 28 năm báo Nhân Dân, 9 năm Đài Tiếng nói Việt Nam - gần nửa thế kỷ trõm mắt viết bài, đọc tin…, còn các công việc khác phần lớn kiêm nhiệm. Mải mê với công việc, đến hồi cầm Quyết định nghỉ hưu, tôi giật mình nhìn dòng chữ rành rành trên Sổ bảo hiểm xã hội: “Thời hạn công tác: 57 năm 8 tháng”!”

 

Tấm gương sáng về đạo đức nghề nghiệp

Buổi ra mắt tuyển tập “Phan Quang - 90 năm tuổi đời, 70 năm tuổi nghề” rất ý nghĩa đối với một người đã gắn bó cả đời với nghề viết. Cuốn sách này là sự tập hợp, chọn lọc kỳ công 99 tác phẩm viết về nhà báo Phan Quang, cho thấy, các thế hệ làm báo nể trọng Phan Quang ở lòng yêu nghề, năng lực nổi trội, bản lĩnh vững vàng, dường như chưa lúc nào ông ngơi nghỉ việc đi, đọc, viết. GS.TS Nguyễn Thị Trường Giang – người biên soạn cuốn sách chia sẻ: “Những bài báo, bài văn, tác phẩm dịch thuật của ông đã được chưng cất từ lòng yêu nghề cháy bỏng, sự khát khao cống hiến, ý thức trách nhiệm sâu sắc của trái tim luôn bồi hồi nhịp đập trước cuộc đời, trước đất nước, trước nhân dân”. Một con người đã “để nghề báo ngập lụt cuộc đời mình” thực sự đã có một đời sống nghề nghiệp sôi nổi, đáng tự hào.

Điều đặc biệt hơn cả không chỉ là những tác phẩm ông để lại mà như Phó Chủ tịch Thường trực HNBVN Hồ Quang Lợi nhấn mạnh: “Nhà báo Phan Quang khi là Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam đã đưa ra quy ước đạo đức nghề nghiệp, bây giờ đã phát triển thành 10 điều quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam. Và tấm gương lao động sáng tạo của ông thật sự là tấm gương sáng về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam”. Đáng quý hơn, cả cuộc đời hoạt động sôi nổi và đầy khí chất, nhà báo Phan Quang đã cống hiến cho sự nghiệp báo chí Cách mạng Việt Nam bằng cả niềm khát vọng, tinh thần trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp và lòng say mê.

Trong bối cảnh hiện nay, khi mà đạo đức của người làm báo đang xuống cấp, tôi lại nhớ những điều nhà báo Phan Quang từng dạy: Ai yêu nghề, quý nghề, người ấy khắc có đạo đức nghề nghiệp. Đạo đức báo chí bắt nguồn từ cái tâm, cái đức của người làm báo. Chúng ta vì nước, vì dân mà tác nghiệp, tránh không để tay bị nhúng chàm vì lợi vì danh - đơn giản có thế thôi. Đó là căn cốt. Mọi sự còn lại đều thuộc phạm vi hành nghề. Bác Hồ dạy: Bắt đầu viết bài, nhà báo hãy tự trả lời, bài này ta “Viết cho ai?”, “Viết để làm gì?” rồi mới đến “Viết như thế nào?”, hay nói theo lối nói ngày nay, báo chí cần làm sao cho “Đúng, trúng, nhanh, hay”. Lời dạy của Bác Hồ hay 4 từ đúc kết phản ánh thực chất đạo đức nghề báo. Tấm lòng ta sáng, cái đức ta trong, ta tôn trọng sự thật, ta phụng thờ lẽ phải, ta viết báo vì lợi ích những người đọc chúng ta, đó là đạo đức. Hơn hết, nhà báo lão thành Phan Quang đã làm nghề như những gì ông nói và quan niệm. Và ông xứng đáng là một phong cách, nhân cách sáng ngời về sức lao động và đạo đức người làm báo.

Nếu còn điều gì trăn trở? Có lẽ là những ghi nhận thiết thực hơn với sự đóng góp của nhà báo Phan Quang. Tôi rất mừng khi đồng chí Hồ Quang Lợi cho biết, Hội Nhà báo Việt Nam đang xem xét, tập hợp ý kiến để có hình thức vinh danh những cống hiến của các nhà báo lão thành trong đó có nhà báo Phan Quang cho nền báo chí cách mạng Việt Nam...

Hà Vân

CÒN ẮP SỨC XUÂN (Kính tặng Nhà báo, nhà văn Phan Quang vào tuổi 90)   Trước mặt tôi Hàng ngàn trang sách Chắt ra từ vạn vạn trang đời Của chín mươi năm cuộc người 70 năm đời bút!   Có những từ Như một bông hoa lạ Có những trang làm ta ứa lệ Cồn cào thương nhớ đầy vơi…   Đất quê anh đá sỏi Nắng lửa rèn nung Đồi sim không đủ quả([1]) Cùng rau, cháo cầm hơi!   Anh qua khu 4, khu 3, rồi Việt Bắc Cùng dân tộc đồng hành thời kháng Pháp Nghề văn, nghiệp báo đâu ngờ Gắn cuộc đời ta từ đó!   Non sông liền giải Từ Lạng Sơn đến Cà Mau đất Mũi Những trang phóng sự Thổi mát lòng người Sinh nở mùa vàng tươi mới!   Thế giới có Việt Nam Qua trang viết PHAN QUANG Ta tiếp nhận tinh hoa nhân loại Qua dịch thuật PHAN QUANG Người tiếp lửa nhịp cầu Hữu nghị!   Vượt xa “Cổ lai hi” Cửu thập niên trường Trí tuệ dồi dào Tuôn trào bút lực Tằm nhả tơ Sáng óng từng con chữ!   Ấm nóng Tình đời, Tình bạn… Nguyễn Hồng Vinh  Hà Nội, 7/9/2018      [1] Ý thơ Chế Lan Viên