Sự kiện đặc biệt trong mùa xuân đặc biệt

Trong nhìn nhận của nhiều sử gia, Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc (Chủ tịch Hồ Chí Minh sau này) trở về Tổ quốc trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam sau quãng thời gian dài đằng đẵng tận 30 năm hoạt động ở nước ngoài là một sự kiện đặc biệt. Ra đi, khi còn là một chàng trai trẻ tràn đầy lòng yêu nước nồng nàn và ý chí, khát vọng cháy bỏng giải phóng dân tộc, bôn ba khắp năm châu, bốn biển để tìm ra cho bằng được con đường cứu nước cho đồng bào mình, dân tộc mình, để rồi trở về, khi đã chớm tuổi trung niên, âu cũng là sự hiếm có trên chính trường thế giới.

Và cũng theo nhìn nhận của nhiều sử gia, mùa xuân Tân Tỵ 1941, mùa xuân chứng kiến sự trở về của con người mang tên Nguyễn Ái Quốc ấy là một mùa xuân đặc biệt, đặc biệt trong chính cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại và của cả dân tộc Việt Nam. 

Đặc biệt với dân tộc Việt Nam bởi trước khi có cuộc trở về ngày mùng 2 Tết Tân Tỵ (28/01/1941), cách mạng Việt Nam đã trải qua những tháng ngày chống chếnh. Tháng 9/1940, Nhật nhảy vào Đông Dương. Để tránh nguy cơ cuộc chiến trực diện với phát xít Nhật, ngày 27/9/1940, Hiệp định Pháp - Nhật được ký kết tại Hà Nội, với nội dung: Pháp vẫn được tiếp tục cai trị Đông Dương. Nhân dân ta từ thời điểm đó rơi vào thảm cảnh một cổ hai tròng, bị khủng bố, đàn áp, bóc lột nặng nề. Tình hình bức thiết ở trong nước đối với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, giành chính quyền đặt ra yêu cầu cần sự có mặt của vị lãnh tụ của cách mạng Việt Nam ở trong nước để lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp các phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc.

Với lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, đặc biệt bởi đó là mùa xuân đầu tiên Người được trở về đất mẹ sau đằng đẵng 3 thập kỷ bôn ba khắp đất khách quên người, với biết bao cuộc trường chinh qua các đại dương và lục địa, với biết bao đổi thay, chuyển biến trong nhận thức, tư tưởng để tìm ra cho được con đường cứu nước cho dân tộc. Cũng phải nói ngay rằng để có được ngày trở về ấy, là bao khó khăn, trắc trở, gian nan mà Người và các đồng chí của mình phải vượt nguy hiểm để vượt qua. Trước đó, theo biên niên sử Hồ Chí Minh, từ ngày 11-11-1924, Bác Hồ từ Mát-xcơ-va (Nga) về tới Quảng Châu (Trung Quốc) lần đầu. Khoảng thời gian 1925-1927, Người mở lớp huấn luyện chính trị cho các thanh niên yêu nước từ trong nước tới đây với giáo trình là sách “Đường kách mệnh” và thành lập Việt Nam Thanh niên cách mạng đồng chí hội (tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam). Do Sở Mật thám Anh truy lùng, Bác phải trở lại Nga. Ngày 25-4-1928, Người được Quốc tế cộng sản cử trở về Đông Dương theo nguyện vọng. Người tới Thái Lan ở một thời gian rồi về lại Hồng Kông (Trung Quốc) tiến hành thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam 3-2-1930. Năm 1931, Người trở lại Mát-xcơ-va và năm 1938 về lại Quảng Châu. Và phải đến gần 10 năm sau, khi gặp các đồng chí Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp ở Côn Minh từ Việt Nam sang,  Bác cùng các đồng chí Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp tổ chức lớp học và trực tiếp huấn luyện chính trị gần một tháng rồi cùng các đồng chí Lê Quảng Ba, Phùng Chí Kiên, Thế An, Đặng Văn Cáp và Hoàng Văn Lộc lên đường về nước.

Chuyện kể rằng, ngày 28/1/1941, khi vượt qua mốc 108 (nay là cột mốc 675) biên giới Việt Nam - Trung Quốc về đến Pác Bó (xã Trường Hà, Hà Quảng, Cao Bằng), Bác dừng lại cúi đọc những dòng chữ khắc sâu trên đá rồi đứng lặng hồi lâu hướng tầm mắt nhìn về phía dải đất Tổ quốc điệp trùng. Như miêu tả của tác giả T.Lan trong tác phẩm “Vừa đi đường vừa kể chuyện”: “Bao nhiêu năm thương nhớ, đợi chờ. Hôm nay mới bước chân về nơi non sông gấm vóc của mình. Khi bước qua cái bia giới tuyến, lòng Bác vô cùng cảm động”.

"Tại sao Pác Bó?", "Tại sao 1941?" hay Tầm nhìn chiến lược của vị Lãnh tụ

Tại sao Pác Bó? Tại sao Cao Bằng? Tại sao lại là thời điểm năm 1941? Đó là những câu hỏi đã được giới quan sát, truyền thông đặt ra khi nhìn lại sự kiện 28/1/1941. Và theo nhìn nhận, nghiên cứu kỹ lưỡng của các nhà nghiên cứu, các sử gia, thời gian và địa điểm Bác Hồ chọn về nước, bước qua cột mốc biên giới 108 không phải là ngẫu nhiên. 

Thời điểm này, Chiến tranh Thế giới thứ 2 diễn ra ngày càng ác liệt. Tháng 6/1940, phát xít Đức tấn công nước Pháp, Chính phủ Pháp phải chấp nhận đầu hàng không điều kiện. Ở Đông Dương, tháng 9/1940, quân đội Nhật kéo vào nước ta. Đất nước ta, nhân dân ta trong tình thế “một cổ hai tròng”, mẫu thuẫn dân tộc ngày càng diễn ra gay gắt. Cách mạng trong nước lúc này cần lắm một lãnh tụ để lãnh đạo, tìm cách khôi phục tổ chức Đảng.

Nhận thức rất rõ tình hình ấy, ngày 20/6/1940, khi được tin Paris bị quân phát xít Đức chiếm, Bác liền triệu tập một cuộc họp Ban Hải ngoại của Đảng, phân tích: “Việc Pháp mất nước là một cơ hội rất thuận lợi cho cách mạng Việt Nam. Ta phải tìm mọi cách về nước ngay để tranh thủ thời cơ. Chậm trễ lúc này là có tội với cách mạng”. Đó là nguyên cớ để có ngày trở về 28/1/1941. 

Còn tại sao lại là Pắc Bó, Cao Bằng mà không phải là những vùng căn cứ địa cách mạng khác? Sau những lần tìm các cứ liệu lịch sử, nhiều nhà phân tích đã cùng đồng nhất một lý giả, rằng việc lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc chọn Pác Bó - Hà Quảng, chọn Cao Bằng để về nước hoạt động và xây dựng căn cứ địa cách mạng là một sự tính toán kỹ lưỡng liên quan tới triển vọng của phong trào cách mạng cả nước hay nói cách khác, đó thực sự là tầm nhìn chiến lược. Lúc đầu, Người dự kiến về nước theo một hướng khác, nhưng qua nghiên cứu kỹ truyền thống lịch sử, phong trào cách mạng và địa thế của Cao Bằng, với tầm nhìn chiến lược của một vị lãnh tụ thiên tài, Người nhận thấy Cao Bằng là nơi hội tụ cả “thiên thời, địa lợi, nhân hòa” để xây dựng căn cứ địa cách mạng của cả nước. “Căn cứ địa Cao Bằng sẽ mở ra triển vọng lớn cho cách mạng nước ta. Cao Bằng có phong trào tốt từ trước, lại kề sát biên giới, lấy đó làm cơ sở liên lạc quốc tế rất thuận lợi. Nhưng từ Cao Bằng còn phải phát triển về Thái Nguyên và thông xuống nữa mới có thể tiếp xúc với toàn quốc được. Có nối phong trào được với Thái Nguyên thì khi phát động đấu tranh vũ trang, lúc thuận lợi có thể tiến công, lúc khó khăn có thể giữ”- từ tháng 10/1940, khi còn ở nước ngoài đang trên đường trở về Tổ quốc, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã nhận định. 

Bước ngoặt to lớn của cách mạng Việt Nam

Từ tầm nhìn chiến lược ấy của vị lãnh tụ thiên tài, cách mạng Việt Nam đã nhanh chóng có những biến chuyển to lớn. Với việc Nguyễn Ái Quốc mở nhiều lớp huấn luyện về tổ chức, vận động, chuẩn bị thành lập mặt trận dân tộc thống nhất lấy tên là Việt Nam độc lập đồng minh (gọi tắt là Việt Minh), về chương trình, điều lệ của Việt Minh, thong trào Việt Minh từ đó đã thâm nhập vào từng chòm xóm, bản làng. Các tổ chức cứu quốc phát triển nhanh, mạnh. Tháng 11/1941, Người chỉ đạo thành lập đội vũ trang cách mạng đầu tiên ở Cao Bằng. Tháng 12/1944, Người ra chỉ thị thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân (tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam ngày nay).

Tuy nhiên, đánh dấu bước chuyển chiến lược của cách mạng Việt Nam là việc từ ngày 10 - 19/5/1941, Nguyễn Ái Quốc chủ trì Hội nghị lần thứ VIII của Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương tại Lán Khuổi Nặm. Hội nghị xác định nhiệm vụ giải phóng dân tộc là nhiệm vụ bức thiết của cách mạng Đông Dương. Trên cơ sở phân tích tình hình quốc tế và Đông Dương; tình hình kinh tế, chính trị, xã hội trong nước, Hội nghị khẳng định: "Cần phải thay đổi chiến lược. Sự thay đổi về kinh tế, chính trị Đông Dương, sự thay đổi thái độ, lực lượng các giai cấp Đông Dương, buộc Đảng ta phải thay đổi chính sách cách mạng ở Đông Dương cho hợp với nguyện vọng chung của toàn thể nhân dân Đông Dương, cho hợp với tình hình thay đổi". Cũng từ Hội nghị, Người và Trung ương Đảng quyết định thay đổi chiến lược và sách lược cách mạng: Tập trung cho nhiệm vụ giải phóng dân tộc, đặt vấn đề giải phóng dân tộc lên hàng đầu. Vì thế, Hội nghị xác định rõ cuộc cách mạng Đông Dương hiện tại chỉ phải giải quyết một vấn đề cần kíp "dân tộc giải phóng" và đó là cuộc "cách mạng dân tộc giải phóng” để nhằm "giải phóng cho được các dân tộc Đông Dương ra khỏi ách của Pháp - Nhật". Hội nghị nhấn mạnh: "Trong lúc này quyền lợi của bộ phận, của giai cấp phải đặt dưới sự sinh tử, tồn vong của quốc gia, của dân tộc. Trong lúc này, nếu không giải quyết được vấn đề dân tộc giải phóng, không đòi được độc lập, tự do cho toàn thể dân tộc, thì chẳng những toàn thể quốc gia dân tộc còn chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ phận, giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được".

Hội nghị lần thứ VIII đã quyết định chính sách mới của Đảng, đặt nhiệm vụ chủ yếu trước mắt của cách mạng là giải phóng dân tộc là nhiệm vụ trọng tâm và cấp thiết của toàn dân. Theo đề nghị của Nguyễn Ái Quốc, Hội nghị quyết định thành lập Mặt trận Dân tộc thống nhất rộng rãi mang tên Việt Nam độc lập đồng minh (gọi tắt và Việt Minh) “nhằm liên hiệp hết thảy các giới đồng bào yêu nước không phân biệt giàu nghèo, già trẻ, gái trai, không phân biệt tôn giáo và xu hướng chính trị, đặng cùng nhau mưu cuộc dân tộc giải phóng và sinh tồn”.

Sau Hội nghị Trung ương lần thứ VIII, phong trào cách mạng Cao Bằng như diều gặp gió, lên rất nhanh ở các địa phương, nhiều cơ sở cách mạng nảy nở, hình thành và ngày càng trở nên vững chắc. Tại Khuổi Nậm, ngày 6/6/ 1941, trong thư kêu gọi đồng bào cả nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh: “Hiện thời muốn đánh Pháp, Nhật, ta chỉ cần một điều: Toàn dân đoàn kết” và Người kêu gọi “Hỡi đồng bào yêu quý! Việc cứu quốc là việc chung. Ai là người Việt Nam đều phải kề vai gánh vác một phần trách nhiệm: người có tiền góp tiền, người có của góp của, người có sức góp sức, người có tài năng góp tài năng. Riêng phần tôi, xin đem hết tâm lực đi cùng các bạn, vì đồng bào mưu giành tự do độc lập, dầu phải hy sinh tính mệnh cũng không nề”. 

Từ tâm thế ấy, từ những chủ trương đúng đắn ấy, cách mạng Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của lãnh tụ Hồ Chí Miinh và Đảng Cộng sản Việt Nam đã đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đỉnh cao là Tổng khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám, giành chính quyền trong cả nước, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, đi qua hai cuộc kháng chiến thành công để rồi có cuộc tổng tiến công nổi dậy, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước năm 1975 và để hôm nay, đất nước có được những thắng lợi to lớn có ý nghĩa lịch sử sau 35 năm đổi mới.

Hà Nguyễn