Tấm vé World Cup đầu tiên và câu chuyện về một Uzbekistan đang vươn mình

Giọt nước mắt hạnh phúc sau những lần lỡ hẹn

Khi thủ môn Utkir Yusupov, người hùng đã có vô số pha cứu thua xuất thần trước UAE, quỳ gối trên thảm cỏ sân Al Nahyan nức nở khóc, những đồng đội của anh cũng đang run lên vì hạnh phúc. Bởi nhờ trận hòa này, Uzbekistan đã chính thức giành vé dự World Cup 2026 với tư cách đội thứ nhì bảng A vòng loại thứ ba khu vực châu Á.

Khi số lượng đội tham dự VCK World Cup 2026 được tăng từ 32 lên 48 quốc gia, dự kiến sẽ có một số cái tên bất ngờ xuất hiện và một hoặc hai đội lần đầu tiên góp mặt. Uzbekistan hoàn toàn phù hợp với tiêu chí đó, nhưng họ không giành vé nhờ việc giải đấu mở rộng.

Đội tuyển đến từ Trung Á này vẫn có thể góp mặt nếu thể thức vẫn giữ nguyên như tại kỳ World Cup ở Qatar 4 năm trước, nhờ một chiến dịch vòng loại xuất sắc. Suốt 15 trận đấu trên hành trình đoạt vé, Uzbekistan chỉ để thua duy nhất 1 trận.

Thực tế, đối với một quốc gia cuồng nhiệt bóng đá như Uzbekistan, chiến tích lịch sử này đã bị trì hoãn quá lâu. Và họ đã trải qua không ít lần lỡ hẹn đầy tiếc nuối trên con đường đi tìm tấm vé dự một VCK World Cup.

Tại Trung Á, đội tuyển Uzbekistan là thế lực thống trị và có thành tích đáng tự hào khi đã giành quyền tham dự mọi kỳ Asian Cup kể từ khi giành độc lập từ Liên Xô cũ vào năm 1991. Nhưng việc giành vé dự World Cup lại như một nỗi ám ảnh, khi Uzbekistan bỏ lỡ cơ hội chỉ trong gang tấc không dưới ba lần.

Ký ức cay đắng về lần lỡ hẹn World Cup 2006

Một trong số những lần lỗi hẹn đó vẫn được nhắc đến ngày nay xảy ra khi họ cố gắng đến giải đấu năm 2006 ở Đức, và là một vụ việc gây tranh cãi lớn. Đây là thời điểm Uzbekistan đạt thứ hạng cao nhất trong bảng xếp hạng FIFA (thứ 45, hiện họ đang ở vị trí 57 và đã từng tụt xuống thấp nhất là 109 vào năm 2010).

Ngày đó, Uzbekistan đã lọt vào vòng play-off với hai lượt trận gặp Bahrain và đội thắng sẽ tiếp tục đấu play-off liên lục địa với một đội từ khu vực CONCACAF.

Trong trận lượt đi trên sân nhà ngày 3/9/2005, Uzbekistan dẫn trước 1-0 nhờ bàn thắng sớm. Đến phút thứ 39, Uzbekistan được hưởng một quả phạt đền sau khi một cầu thủ Bahrain phạm lỗi trong vòng cấm. Server Djeparov thực hiện thành công quả penalty, nâng tỷ số lên 2-0. Tuy nhiên, trọng tài người Nhật Bản, Toshimitsu Yoshida đã hủy bàn thắng này vì phát hiện một cầu thủ Uzbekistan (không phải người sút phạt đền) xâm phạm vòng cấm trước khi quả 11m được thực hiện.

Nhưng bi kịch hơn, thay vì ra lệnh đá lại quả penalty, trọng tài Yoshida lại trao một quả phạt gián tiếp cho Bahrain. Đây là một lỗi rõ ràng về luật bóng đá của trọng tài và nó khiến Uzbekistan chỉ thắng 1-0 thay vì có thể thắng 2-0.

Sau khi Uzbekistan khiếu nại, một bi kịch nữa dội xuống đầu họ. FIFA đã yêu cầu trận đấu phải được đá lại từ đầu với tỷ số 0-0, vì trọng tài đã mắc một “lỗi kỹ thuật”, thay vì trao chiến thắng 3-0 cho Uzbekistan. Kết quả là trong trận đá lại, Uzbekistan bị cầm hòa 1-1 ở sân nhà rồi sau đó, hòa 0-0 ở lượt về và nhìn Bahrain giành vé nhờ luật bàn thắng sân khách.

“Trọng tài đã cướp đi bàn thắng thứ hai của chúng tôi, và bây giờ FIFA lại cướp đi bàn thắng đầu tiên của chúng tôi”, Alisher Nikimbaev, người đứng đầu bộ phận quan hệ quốc tế của Liên đoàn bóng đá Uzbekistan, thời điểm đó đã cay đắng bình luận.

Và còn cay đắng hơn khi Bahrain sau đó thua sát nút 1-2 trước Trinidad & Tobago trong trận play-off liên lục địa. Với các CĐV Uzbekistan, tấm vé World Cup xứng đáng và hoàn toàn nằm trong tầm với của họ đã bị cướp trắng.

Uzbekistan thậm chí còn đến gần hơn với vòng chung kết Brazil 2014, khi chỉ bị loại do kém hiệu số bàn thắng bại. Trận thua 0-1 trên sân của Hàn Quốc (đội đã giành vé dự World Cup thay vì họ) ở vòng đấu áp chót là thất bại then chốt dẫn tới lần lỗi hẹn ấy. Sau đó, tại vòng loại World Cup 2018, Uzbekistan cũng chỉ còn cách suất đến Nga vỏn vẹn 2 điểm nhưng lại hòa 0-0 trên sân nhà với Hàn Quốc ở trận đấu cuối cùng.

Những nỗi đau ấy cứ dày thêm qua năm tháng, trở thành một lịch sử khá “đậm nét” của việc luôn thiếu một chút may mắn khi thực sự cần đối với bóng đá Uzbekistan.

Phần thưởng cho những người không bỏ cuộc

Vậy điều gì đã làm nên sự khác biệt cho Uzbekistan lần này, quốc gia không giáp biển kép (tức là một quốc gia bị bao quanh bởi các quốc gia cũng không giáp biển) đầu tiên trên thế giới giành vé dự World Cup?

Đây không phải là một đội hình đầy rẫy những tài năng xuất ngoại đang thi đấu ở châu Âu; trên thực tế, phần lớn (14) trong số 25 tuyển thủ trong danh sách hiện tại của Uzbekistan đang chơi ở giải quốc nội.

Chỉ có hai ngoại lệ đáng chú ý: đội trưởng, tiền đạo, chân sút kỷ lục và linh hồn của đội là Eldor Shomurodov. Tiền đạo cần mẫn của Roma đã ghi 7 bàn trên mọi đấu trường mùa trước khi đội bóng của anh kết thúc ở vị trí thứ 5 tại Serie A.

Và sau đó là người hùng mới Abdukodir Khusanov, người có sự thăng tiến đáng kinh ngạc khi gia nhập Man City hồi tháng 1 năm nay. Từ một tài năng trẻ Uzbekistan thi đấu cho Lens của Pháp, Khusanov chỉ mất 2 năm để được khoác áo một trong những đội bóng vĩ đại nhất nước Anh.

Nhưng đội bóng “bình dân” ấy đã thể hiện một bản lĩnh rất kiên cường, một lối chơi có tổ chức cao và thắng tới 9 trận, hòa 5 trận và chỉ thua duy nhất 1 trận ở vòng loại World Cup 2026 khu vực châu Á. Họ cũng chỉ để thủng lưới 11 bàn, giữ sạch lưới tới 8/15 trận vòng loại, một thành tích mà ngay cả những gã khổng lồ châu lục như Nhật Bản hay Hàn Quốc cũng phải ngả mũ.

Rõ ràng, đội bóng Trung Á đã biết bỏ lại những vết sẹo từ các lần lỗi hẹn trước để có được một vòng loại World Cup 2026 vô cùng xuất sắc. Và đó cũng là thành quả của một quá trình “ươm mầm” tài năng trẻ mà LĐBĐ Uzbekistan đã âm thầm theo đuổi nhiều năm qua.

18 tháng trước, Uzbekistan đã gây sốc tại World Cup U17, khi đánh bại Anh 2-1 ở vòng 1/8 trước khi thua sát nút 0-1 trước Pháp ở tứ kết. Đầu năm nay, đội U20 của Uzbekistan cũng đã lọt vào vòng loại trực tiếp của World Cup U20, sau khi giành chức vô địch châu Á trên sân nhà vài tháng trước.

Và năm ngoái, đội U23 Uzbekistan đã tham dự Olympic tại Pháp (sau khi vượt qua vòng loại với tư cách là á quân giải U23 châu Á 2023), đây không chỉ là lần đầu tiên Uzbekistan tham dự môn bóng đá tại Đại hội thể thao, mà còn là lần đầu một đội tuyển thể thao của họ tham dự một môn thể thao đồng đội tại Thế vận hội.

HLV Timur Kapadze đã dẫn dắt đội bóng đó, và chính ông là người hiện đã đưa đội tuyển quốc gia Uzbekistan giành vé chính thức đến World Cup 2026. Tất cả - từ những thành công của các đội U17, U20… cho đến chiến tích của ĐTQG, từ Kapadze cho đến người đã tạo nền móng ở ĐTQG cho ông, cựu HLV trưởng người Slovenia, Srecko Katanec, người phải từ chức vì lý do sức khỏe - đều là một hành trình liền lạc, đậm tính kế thừa và cho thấy một kế hoạch dài hơi để đưa cái tên Uzbekistan đến với sân khấu lớn nhất.

Tầm nhìn của người đứng đầu đất nước

Hành trình của Uzbekistan đến World Cup 2026 không chỉ là một câu chuyện thể thao. Nếu đi sâu hơn, bạn sẽ tìm thấy điều gì đó thú vị hơn: một nghiên cứu điển hình về phát triển thể thao và nâng tầm vị thế của đất nước.

Những con số không biết nói dối. Hãy xem xét những gì Uzbekistan đã đạt được trong những năm gần đây.

Tại Olympic Rio de Janeiro 2016, quốc gia này đã giành được 13 huy chương Olympic, xếp thứ 21 toàn đoàn. Tại kỳ Thế vận hội ở Tokyo 4 năm sau đó, họ vẫn giành được 3 huy chương vàng mặc dù có sự gián đoạn do đại dịch gây ra. Uzbekistan đã đạt được thành tích tốt nhất từ ​​trước đến nay tại Olympic Paris 2024, giành được 13 huy chương (8 vàng, 2 bạc và 3 đồng), đưa họ lên vị trí thứ 13 trong BXH, đứng thứ tư trong số các quốc gia châu Á.

Và câu chuyện đằng sau những thành công thể thao ấy, có dấu ấn của một người đặc biệt: Tổng thống Shavkat Mirziyoyev.

Với quyết tâm đưa đất nước bước lên những sân khấu lớn của thể thao toàn cầu, ông Mirziyoyev đã tăng gấp đôi ngân sách cho thể thao của Uzbekistan trong vòng 4 năm qua, từ khoảng 110 triệu USD lên 230 triệu USD mỗi năm.

Chính phủ Uzbekistan đã xây dựng hơn một trăm cơ sở thể thao mới, tăng gấp đôi lương của các HLV và thậm chí ra mắt một hệ thống thi đấu có tên “Thế vận hội tổng thống”. Cụ thể, từ các cuộc thi cấp cơ sở có tên “Đỉnh cao Olympic của Uzbekistan mới” được tổ chức hai lần một năm trên khắp đất nước, những những nhà vô địch khu vực sẽ giành vé đến Thế vận hội Tổng thống để tranh tài.

Các VĐV hàng đầu sẽ được trao giải thưởng có giá trị, bao gồm nhà cửa và xe hơi. Ngoài ra, người đoạt HCV và HCB sẽ được nhận vào Trung tâm Olympic và Paralympic Cộng hòa, nơi họ sẽ nhận được học bổng trong hai năm học đầu tiên. Những nỗ lực này không chỉ tạo thêm nguồn VĐV giỏi, tăng cơ hội cọ sát cho các tài năng thể thao Uzbekistan mà còn thúc đẩy quyết tâm đổi đời nhờ thể thao trong giới trẻ.

Sự thăng tiến trong thể thao của Uzbekistan trùng hợp với những dấu hiệu rộng hơn về năng lực nhà nước được cải thiện dưới thời Tổng thống Mirziyoyev. Các khoản đầu tư vào cơ sở hạ tầng, các chương trình phát triển thanh thiếu niên đang tạo ra những kết quả có thể đo lường được. Những thành công, như tấm vé dự World Cup 2026, cũng đang kể cho thế giới câu chuyện về một “Uzbekistan mới” dưới sự lãnh đạo mạnh mẽ của ông Mirziyoyev.

Năm 2017, Tổng thống Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev đã khởi xướng một chương trình cải cách đầy tham vọng, đánh dấu bước chuyển quan trọng từ nền kinh tế tập trung do nhà nước quản lý sang nền kinh tế thị trường. Với tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm bình quân 5% suốt gần 10 năm qua, đất nước này đã khởi sắc và hiện có GDP cao thứ 67 thế giới (112 tỷ USD).

Các cải cách tự do hóa tài chính, tư nhân hóa, và hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân đã đặt nền móng cho tăng trưởng bền vững, và ông Mirziyoyev đang đặt mục tiêu đưa quốc gia 37 triệu dân này trở thành quốc gia thu nhập trung bình cao vào năm 2030, với GDP chạm mốc 160 tỷ USD.

Uzbekistan hiện không còn là một quốc gia đói nghèo, cô lập nữa. Họ đã hòa nhập quốc tế sâu rộng, đã gia nhập Ngân hàng Phát triển Á-Âu (EADB) với 10% cổ phần vào đầu năm nay và trở thành một thành viên tích cực của các diễn đàn quốc tế. Thế giới đã nói nhiều về Uzbekistan với những phép màu kinh tế, và bây giờ, lại nhắc đến quốc gia Trung Á này qua một phép màu thể thao.

Tấm vé tới World Cup 2026, vì thế, cũng là tấm biểu ngữ đầy tự hào của người Uzbekistan, về một đất nước đang vươn mình lớn mạnh từng ngày…