Tập tục “Cầm vía” của người Thái Thanh Hóa

(CLO) “Cầm vía” là tập tục lâu đời mang ý nghĩa sâu sắc và thiêng liêng đối với cộng đồng người dân tộc Thái ở Thanh Hóa.Từ lúc được sinh ra đến khi khi nhắm mắt xuôi tay mỗi người đều được tổ chức ít nhất hai lễ “cầm vía”. Một để chào mừng và chúc phúc cho cuộc sống những ngày tiếp theo và một để tiễn đưa người đã mất về với đất mẹ.

Vía (còn gọi là linh hồn) là một phần của người Thái, bất cứ một sự kiện nào diễn ra trong cả cuộc đời đều cần có mối liên hệ chặt chẽ đối với vía, “cầm vía” chính là nghi lễ tạo ra mối liên kết giữa thể xác và vía. Đây là một nghi lễ trang trọng, nên thầy mo – người có vai trò quan trọng nhất trong thế giới tâm linh của người Thái, sẽ là người đại diện đứng ra để thực hiện.

“Cầm vía” mang nhiều ý nghĩa khác nhau nhưng chung quy lại đây là một hình thức cầu phúc cho mọi người. Mỗi người sẽ có ít nhất hai lễ cầm vía trong đời, nhưng hầu hết tất cả mọi người đều có hơn hai lễ cầm vía.

Đối với đứa bé sau khi sinh được ba ngày, lễ “cầm vía” là để thông báo với ông bà tổ tiên về sự hiện diện của một thành viên mới trong gia đình và cầu chúc cho đứa trẻ có một cuộc sống bình an, khỏe mạnh gặp nhiều may mắn. Đối với cô gái sắp đi lấy chồng, lễ “cầm vía” là để chúc mừng và tiễn sang nhà chồng, cầu chúc cho hai vợ chồng luôn hạnh phúc, cuộc sống đầy đủ. “Cầm vía” cho người mới mất để linh hồn về với tổ tiên và ban phúc, phù hộ cho những người đang sống.

Và còn rất nhiều lễ “cầm vía” khác nhau cho người chuẩn bị đi làm hoặc đi làm ở xa về, “cầm vía” cho người mới ốm dậy, “cầm vía” cho người gặp nạn mà tai qua qua nạn khỏi,… Mọi biến động trong cuộc đời một con người đều cần đến lễ “cầm vía”, nó chính là liệu pháp tâm lý có thể trị mọi lo lắng, bất an khi phải trải qua nhiều sự việc của người Thái.

Ông Hải (69 tuổi) cho biết: “ Để làm lễ “cầm vía” rất đơn giản, chỉ cần chuẩn bị một mâm cỗ, bao gồm: một con gà, một đĩa xôi, một chai rượu, một ít sợi chỉ và một chiếc áo của người cần cầm vía. Chiếc áo chính là vật quan trọng nhất của nghi lễ, bởi vì nó tượng trưng cho người được cầm vía.”

Mâm cỗ chuẩn bị xong sẽ được bày trước bàn thờ tổ tiên, thầy mo đọc bài cúng để mời ông bà tổ tiên đến ăn uống, ông bà tổ tiên sẽ an ủi và ban phước cho vía người được cầm vía. Lễ xong người được cầm vía và các thành viên trong gia đình sẽ ăn một miếng nhỏ trong mâm cỗ, sau đó cầm sợi chỉ được để sẵn trên mâm buộc vào tay người được cầm vía để chúc phúc.

Sau khi nghi lễ được tổ chức xong người được cầm vía sẽ an tâm để trở lại cuộc sống bình thường, “cầm vía” là nghi lễ để mọi người trong gia đình được xum họp lại với nhau trong không khí ấm cúng và vui vẻ.

Ông Hải cho biết thêm: “Đối với đồng bào người dân tộc Thái “cầm vía” chính là sự hiện diện của ông bà tổ tiên nên có ý nghĩa vô cùng quan trọng. “Cầm vía” không phải một hủ tục lạc hậu mà là tín ngưỡng tâm linh, là sự dựa dẫm về tâm lý để mọi người luôn vui vẻ, có thể vượt qua những khó khăn trong cuộc sống.”

Khi một sự việc xảy đến dù vui hay buồn, mỗi người đều cần được sẻ chia. Người dân tộc Thái sẻ chia nỗi buồn, sự tiếc thương, sẻ chia niềm vui, sự may mắn,… tất cả mọi điều trong cuộc sống chộn rộn này bằng nghi lễ “cầm vía”. Nói một cách đơn giản thì “cầm vía” chính là cách mà đồng bào người Thái an ủi và quan tâm lẫn nhau.

Cháu Luôn (8 tuổi): “Mỗi lần cháu bị ốm khỏi bố mẹ cháu đều cầm vía cho cháu, cháu rất thích được cầm vía vì khi cầm vía xong cháu có cảm giác khỏe mạnh hơn cả khi được uống thuốc.”

Mỗi lần đi làm xa về anh Công (27 tuổi) đều được gia đình tổ chức “cầm vía” để vía không lưu lạc mà trở về với quê hương. Anh chia sẻ: “Mặc dù chỉ là một hình thức tâm linh không có thật nhưng mình rất vui khi được bố mẹ và các anh chị tổ chức “cầm vía” cho, mình cảm thấy lúc nào cũng được quan tâm và động viên từ gia đình nên mọi khó khăn trong cả quá trình làm việc đều vơi bớt đi rất nhiều.”

“Cầm vía” không chỉ riêng là tập tục của người dân tộc Thái, các dân tộc thiểu số khác như dân tộc Mông, dân tộc Mường cũng có tập tục này nhưng nghi thức thì được biến tấu khác đi cho phù hợp với dân tộc của mình. “Cầm vía” gắn bó mật thiết với đời sống của người dân tộc Thái từ xa xưa đến nay, cho dù đô thị hóa đã len lỏi vào đến vùng sâu vùng xa, các phong tục truyền thống dần bị lãng quên, nhưng “cầm vía” vẫn được gìn giữ như một nghi lễ thiêng liêng và quan trọng hàng đầu. Vì nó là tâm thức, là nét văn hóa và là sự an ủi của một hình thức tâm linh cổ xưa của ông bà, tổ tiên truyền lại để ban phước lành cho con cháu.

Hà Hồng