Taxi bay sắp thành hiện thực

Một trong những biểu tượng lâu đời của dòng phim khoa học viễn tưởng - xe bay - có vẻ như sắp trở thành hiện thực. Câu hỏi còn lại chỉ là: quốc gia nào sẽ cán đích trước?

Ngành hàng không đô thị tiên tiến (Advanced Air Mobility – AAM), hay được hình dung đơn giản là "taxi bay" có khả năng cất và hạ cánh theo phương thức trực thăng, hiện đã tiến đến giai đoạn thử nghiệm và xin cấp phép cuối cùng tại cả Trung Quốc lẫn Mỹ.

Trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ giữa hai nền kinh tế hàng đầu ngày càng gia tăng kể từ thời chính quyền Trump, tạp chí Newsweek đã trao đổi với các lãnh đạo ngành để tìm hiểu mức độ sẵn sàng của Mỹ cho cuộc cách mạng giao thông trên không này.

Bối cảnh cạnh tranh

Cuối tháng 3 vừa qua, nhà chức trách Trung Quốc đã cấp chứng nhận khai thác bay cho hai doanh nghiệp tiên phong là EHang Holdings và Hefei Hey Airlines. Điều này cho phép họ vận hành các phương tiện bay chở khách không người lái hay còn gọi là phương tiện bay tự hành (AAV) trong phạm vi lãnh thổ Trung Quốc.

Cục Hàng không Dân dụng Trung Quốc đang tích cực thúc đẩy những gì họ gọi là "đổi mới trong không phận thấp", với sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ chính phủ.

Tại Mỹ, giới chuyên gia cho biết các doanh nghiệp nắm rõ những tiến triển từ phía Trung Quốc, song họ lựa chọn cách tiếp cận thận trọng và bài bản hơn.

"Chúng tôi theo dõi sát sao, nhưng quy trình quản lý giữa hai nước khác nhau quá nhiều, nên khó có thể so sánh trực tiếp", ông Eric Allison - Giám đốc sản phẩm của Joby Aviation – chia sẻ với Newsweek. "Sự khác biệt trong cách Trung Quốc chứng nhận phương tiện bay loại này là một yếu tố quan trọng, ảnh hưởng đến bức tranh toàn cầu".

Hiện tại, toàn bộ các công ty Mỹ trong lĩnh vực taxi bay đều làm việc chặt chẽ với Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA), cơ quan duy nhất có thẩm quyền cấp phép phát triển và vận hành AAM tại quốc gia này. Do uy tín lâu năm, nhiều quốc gia khác cũng căn cứ theo tiêu chuẩn của FAA, khiến cách tiếp cận của Mỹ trở thành "khuôn mẫu" cho ngành taxi bay toàn cầu.

"FAA từ lâu được xem là tiêu chuẩn vàng trong việc chứng nhận an toàn bay," ông Allison nói. "Và điều đó vẫn tiếp tục đúng trong lĩnh vực mới này. Nhiều quốc gia hiện đã hoặc đang điều chỉnh quy chuẩn chứng nhận theo cách làm của FAA".

Theo thông tin từ Joby, hãng này đang trong giai đoạn thứ tư trên tổng số năm bước trong quy trình chứng nhận của FAA. Giai đoạn này yêu cầu kiểm định từng bộ phận của phương tiện, trong đó có các bài bay thử nghiệm, trước khi nộp toàn bộ dữ liệu cho cơ quan quản lý ở bước cuối cùng.

Joby hiện đã bắt tay cùng Uber để chuẩn bị triển khai dịch vụ đi chung taxi bay, với kế hoạch vận hành mẫu phương tiện 5 chỗ ngồi, có thể bay với vận tốc tối đa 320 km/h giữa các "vertiport" - thuật ngữ chỉ các điểm cất/hạ cánh dành riêng cho taxi bay.

Dù vậy, một ghế trong khoang sẽ dành cho phi công - phương án mà một số hãng khác đã loại bỏ để hướng tới vận hành hoàn toàn tự động.

Ông Allison lý giải: "Chúng tôi tin rằng cách nhanh nhất để thương mại hóa là vận hành cùng phi công được cấp phép. Hiện chưa có hướng dẫn rõ ràng từ FAA về việc chứng nhận phương tiện chở khách hoàn toàn tự động"/

Trong khi đó, Wisk Aero - một trong những đối thủ cạnh tranh lớn của Joby lại đi theo hướng ngược lại. Mẫu Generation 6 của họ, với sức chứa 4 hành khách, sẽ không có phi công mà được điều phối và giám sát từ trung tâm điều hành mặt đất.

Theo mô tả của Wisk, đây là một dạng "cabin treo giữa trời", có thể bay ở độ cao tới 1.200 mét với vận tốc tối đa 225 km/h. Cũng giống như Joby, Wisk đang phải trải qua các bài thử nghiệm kỹ thuật nghiêm ngặt để được cấp phép hoạt động.

Bà Cindy Comer, Phó Chủ tịch phụ trách chứng nhận của Wisk, cho biết: "Chúng tôi luôn cố gắng cung cấp đầy đủ thông tin và đề cao tính minh bạch, nhất là với các cơ quan quản lý, bởi đó là cách để xây dựng lòng tin".

Theo bà, sự rõ ràng và nhất quán từ các cơ quan như FAA là yếu tố then chốt, bởi bất kỳ thay đổi nào trong chính sách cũng có thể ảnh hưởng đến nhiều năm thiết kế và nghiên cứu.

"Việc các quy định không bị thay đổi bất ngờ là điều tối quan trọng. Đó có lẽ là thách thức lớn nhất mà ngành đang đối mặt. Khi bạn hoạt động trong lĩnh vực mới, nơi quy chuẩn vẫn đang được xây dựng, thì điều quan trọng nhất vẫn là sự an toàn".

Dù theo hướng có người lái hay tự động, một điểm chung của các hãng là nỗ lực tối ưu trải nghiệm tại vertiport hay nơi cất và hạ cánh, họ muốn loại bỏ những rườm rà thường thấy ở sân bay truyền thống, nhưng vẫn đảm bảo an toàn.

Góc nhìn từ cơ quan quản lý

Đại diện FAA cho biết cơ quan này đang nỗ lực bảo đảm taxi bay thế hệ mới vẫn tuân thủ tiêu chuẩn an toàn vốn được áp dụng với hàng không thương mại hiện nay.

"Chúng tôi có các bộ quy chuẩn hiện hành để các nhà sản xuất có thể đáp ứng yêu cầu an toàn bằng nhiều cách sáng tạo. FAA sẽ luôn sẵn sàng khi các nhà khai thác taxi bay chứng minh được rằng họ có thể vận hành an toàn", đại diện FAA khẳng định.

Mục tiêu lâu dài của FAA là đưa AAM trở thành mắt xích kết nối giữa các trung tâm giao thông lớn như sân bay với các khu vực nội đô có hệ thống giao thông công cộng đang quá tải. Cơ quan này tiết lộ đang lên kế hoạch phát triển các "hành lang bay" chuyên biệt kết nối các sân bay chính với các vertiport trong lòng thành phố.

Tương lai gần ra sao?

Hiện chưa có mốc thời gian chính thức cho việc triển khai đại trà taxi bay, nhưng các chuyến bay thử đang diễn ra đều đặn tại Mỹ và Anh - nơi Joby đang hợp tác với Virgin Atlantic để phát triển dịch vụ đưa đón tại sân bay.

Joby kỳ vọng sẽ là hãng đầu tiên đưa taxi bay ra thị trường nhờ lựa chọn phương án có người lái. Trong khi đó, Wisk tiếp tục theo đuổi hướng tiếp cận tự động hóa, song song với việc làm việc chặt chẽ cùng FAA để "chuẩn hóa" mô hình tương lai.