Thách thức ‘một người một toà soạn’ và chiến lược báo chí độc quyền

Đây là nội dung chính trong bài phát biểu quan trọng của ông Nguyễn Hoàng Nhật, Phó Ban Điện tử Báo Nhân Dân tại một Hội thảo về Báo chí và trí tuệ nhân tạo vừa qua.

Những ứng dụng đột phá có gì đặc biệt?

Ông Nguyễn Hoàng Nhật, Phó Ban Điện tử Báo Nhân Dân, đã đưa ra hàng loạt ví dụ cụ thể và số liệu ấn tượng để minh chứng cho những lợi ích mà AI đang mang lại cho ngành báo chí. Theo ông, AI không chỉ giúp tăng cường hiệu quả mà còn mở ra những hướng đi mới trong việc sản xuất và phân phối nội dung.

"Một trong những lợi ích rõ ràng nhất của AI là khả năng tăng cường hiệu quả và cải thiện quy trình làm việc trong tòa soạn", ông Nhật nhấn mạnh.

Ông dẫn chứng trường hợp Russmedia ở Áo đã tích hợp các công cụ AI vào hệ thống quản lý nội dung (CMS) của họ để hỗ trợ biên tập viên sửa lại/rút ngắn văn bản, tạo tiêu đề, phần giới thiệu, dịch thuật, và thậm chí tạo bài viết. Tương tự, Newslaundry ở Ấn Độ đã sử dụng AI để giải quyết các tác vụ nhạt, lặp đi lặp lại, giúp tiết kiệm đáng kể giờ làm việc của các nhà phát triển cấp cao, cho phép họ tập trung vào những nhu cầu cụ thể của tòa soạn độc lập này.

Về khả năng tạo và sử dụng lại nội dung, ông Nhật cho biết: "AI cũng mở ra cánh cửa mới cho việc tạo và sử dụng lại nội dung. Nó cho phép các tổ chức truyền thông tiếp cận khán giả mới với nội dung ở các định dạng hoặc ngôn ngữ khác nhau mà không làm tăng đáng kể chi phí sản xuất".

Ông chỉ ra rằng Aftonbladet ở Thụy Điển sử dụng AI để tạo bản tóm tắt bài viết ngay dưới phần dẫn nhập, và họ nhận thấy những người dùng mở rộng hộp tóm tắt dành nhiều thời gian đọc bài viết đầy đủ hơn.Ấn tượng hơn, Le Monde ở Pháp cung cấp cho người đăng ký các phiên bản âm thanh do AI tạo ra cho tất cả các bài viết trong ứng dụng di động của họ, và người dùng sử dụng tính năng này tương tác gấp 1,7 lần so với những người khác.

Ojo Público ở Peru còn sử dụng AI để tạo ra nội dung âm thanh các tác phẩm điều tra của họ bằng các ngôn ngữ bản địa như Quechua, Aymara và Awajún, bên cạnh tiếng Tây Ban Nha.

Báo chí độc quyền và xây dựng mối quan hệ trực tiếp

Để đối phó với những thách thức do AI mang lại, đặc biệt là tiềm năng 'một người một tòa soạn' và làn sóng tin giả, ông Nguyễn Hoàng Nhật đã đề xuất một chiến lược rõ ràng cho các tòa soạn.

Đầu tiên là việc tập trung vào 'báo chí độc quyền' (proprietary enterprise journalism) thay vì nội dung hàng hóa. "Báo chí độc quyền bao gồm các câu chuyện địa phương, phân tích, ý kiến chuyên sâu - những nội dung mà độc giả không thể dễ dàng tìm thấy qua một bản tóm tắt AI đơn giản", ông giải thích. Theo đó, trọng tâm cần chuyển từ từ khóa sang ngữ cảnh, đồng thời tận dụng cơ hội tạo nội dung đa phương thức như video, âm thanh.

Trong bối cảnh truy cập từ các công cụ tìm kiếm đang giảm sút (từ 50-60% trong năm qua ở Mỹ và châu Âu), ông Nhật nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng mối quan hệ trực tiếp với độc giả. Các tòa soạn cần có chiến lược ít hoặc không phụ thuộc vào tìm kiếm để đảm bảo sự bền vững.

Ngoài ra, đầu tư vào đổi mới nội bộ và đào tạo nhân viên là yếu tố then chốt. Ông Nhật dẫn chứng Russmedia đã xây dựng một đội ngũ không chỉ thành thạo công cụ kỹ thuật số mà còn có tư duy đổi mới. Các cân nhắc về đạo đức và quản trị cũng là tối quan trọng, bao gồm việc bảo vệ chống thông tin sai lệch, thúc đẩy minh bạch trong sử dụng AI và nâng cao hiểu biết về truyền thông cho công chúng.

Báo chí phải “ứng phó trong một thế giới không thể tin vào mắt mình”

Quan điểm của ông Nguyễn Hoàng Nhật về chiến lược báo chí độc quyền tương đối trùng khớp với ý kiến của Naja Nielsen, Giám đốc truyền thông mới của SVT (Thụy Điển), được bà chia sẻ tại hội nghị Newsrewired.

Theo Nielsen, vấn đề cốt lõi mà các tổ chức tin tức cần giải quyết là phải đáp ứng những nhu cầu thực tế của đối tượng khán giả tương lai, thay vì chỉ phục vụ cho chính mình hoặc những định nghĩa truyền thống về tin tức.

Bà khuyến nghị các nhà báo nên suy nghĩ về những nhu cầu cơ bản và quan trọng nhất của khán giả: làm thế nào để họ hiểu thế giới xung quanh, lập kế hoạch cho cuộc sống, kết nối với cộng đồng, và đưa ra những lựa chọn đúng đắn.

Naja Nielsen kết luận một cách mạnh mẽ: "Chúng ta cần đưa ra các giải pháp giúp mọi người ứng phó trong một thế giới mà bạn không thể tin vào mắt mình". Điều này nhấn mạnh vai trò thiết yếu của báo chí trong việc cung cấp thông tin đáng tin cậy và giúp độc giả định hướng trong một kỷ nguyên mà ranh giới giữa thực tế và giả tạo ngày càng trở nên mong manh.