Thừa điện nhưng vẫn xây thêm nhà máy nhiệt điện than

Một nửa số nhà máy nhiệt điện than trên thế giới tập trung tại Trung Quốc. Nhiệt điện than chính là loại nhà máy phát điện gây ô nhiễm nhất hiện nay.

Tại sao Trung Quốc lại xây dựng thêm các nhà máy nhiệt điện than khi chính bản thân họ đang phải cố gắng hết sức để bán được điện?

Thị phần của các nhà máy nhiệt điện than tại Trung Quốc đang bị thu hẹp khi các nhà máy điện hạt nhân và năng lượng tái tạo đang dần góp phần đưa chúng ra khỏi mạng lưới điện quốc gia.

Nhưng các nhà đầu tư Trung Quốc và chính quyền địa phương vẫn quan tâm đến các nhà máy nhiệt điện than.

Năm ngoái, công suất phát điện từ đốt than ở Trung Quốc được mở rộng thêm 37 Gigawatt (GW), nhiều hơn so với số lượng mà các nhà máy nhiệt điện than đã tăng lên trên toàn cầu.

Trung Quốc đã và đang nới lỏng 'vòng kim cô' trong việc xây dựng các nhà máy nhiệt điện than như vậy. 

Tác hại khôn lường của việc nới lỏng "vòng kim cô"

Công việc tại nhiều nhà máy nhiệt điện than mới đã bắt đầu ngay sau khi chính quyền trung ương cho phép các quan chức địa phương có quyền tự do phê duyệt các công trình xây dựng vào cuối năm 2014.

Mục đích của việc trao quyền này là để cắt giảm các thủ tục rườm rà, chứ không phải là để gia tăng việc đốt thêm than.

Việc trao quyền tự do trong cấp phép xây dựng đã dẫn đến một 'cơn bão' cấp giấy phép mới.

Trong vòng một năm, chính quyền các tỉnh tại Trung Quốc đã phê duyệt nhiều nhà máy mới để mở rộng công suất phát điện chạy bằng than của Trung Quốc thêm 25% nữa.

Thực chất, Trung Quốc không cần thêm nhiều điện nữa. Nền kinh tế đang phát triển ít tốn năng lượng hơn vì nó ít phụ thuộc vào việc sản xuất và xây dựng hơn.

Các nhà máy nhiệt điện than gần đây có thể phải bán ít hơn một nửa số điện mà họ có thể sản xuất, giảm xuống từ 60% so với một thập kỷ trước.

Tuy nhiên, chính quyền địa phương lại cho rằng bất cứ dự án xây dựng lớn nào cũng là tiềm năng thúc đẩy tăng trưởng.

Năm 2016, nhận ra sai lầm đó, chính quyền Bắc Kinh bắt đầu thu hồi lại thẩm quyền mà đã trao cho chính quyền các tỉnh.

Tuy nhiên, điều khiến chính quyền Bắc Kinh lo lắng là các dự án tạm dừng sẽ đe dọa các nền kinh tế địa phương, vì vậy chính quyền trung ương đã cho phép nhiều dự án nhiệt điện than trong số đó chọn cách tiếp tục tiến hành.

Chẳng mấy chốc, chính quyền đã bắt đầu nới lỏng sự kìm hãm trong việc chấp thuận các nhà máy nhiệt điện than mới.

Tham vọng "kinh tế xanh" khó thành hiện thực

Một tổ chức phi chính phủ mang tên Global Energy Monitor đặt tại San Francisco, Mỹ cho hay vào tháng 1/2020, công suất điện than của Trung Quốc được phép hoặc đang được xây dựng đã lên tới 135 GW, tương đương với khoảng một nửa tổng công suất điện than ở Mỹ.

Các nhà máy điện mới sẽ không được đưa vào sử dụng hoàn toàn. Chúng sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ năng lượng tái tạo.

Năng lực sản xuất của Trung Quốc cũng đang tăng trưởng nhanh chóng. Hiện chính phủ Trung Quốc đặt ra các hạn mức rủi ro trên sản lượng điện từ nhiệt than nhằm mục tiêu cải thiện chất lượng không khí.

Thay vì tăng tổng lượng điện tạo được từ than, các nhà máy mới hiện chỉ có thể tranh giành thời gian hoạt động với các nhà máy hiện có. Đó sẽ là một vấn đề đối với bảng cân đối kế toán của các công ty điện lực. Nhưng thế giới cũng có thể chịu thiệt hại.

Mục tiêu giảm lượng khí thải carbon của Trung Quốc vẫn còn rất thấp. Việc nền kinh tế Trung Quốc phải chịu một cú giáng do dịch Covid-19 gây ra sẽ ngăn cản họ đưa ra những cam kết mới có thể kiềm chế những tác hại nhiệt than ảnh hưởng tới môi trường.

Hàng loạt các nhà máy điện trong tình trạng nợ nần và không được sử dụng có thể làm giảm quyết tâm cắt giảm khí thải của Trung Quốc.

Bằng cách xây dựng thật nhiều nhà máy nhiệt điện than mới, Trung Quốc đã lãng phí tiền vốn có thể được sử dụng cho các hoạt động thân thiện với môi trường hơn, đáng lễ  nhận nhiều lợi ích hơn so với việc cố gắng trì hoãn quá trình chuyển đổi năng lượng.

Lauri Myllyvirta thuộc Trung tâm nghiên cứu năng lượng và không khí sạch có trụ sở tại Helsinki lưu ý rằng các công ty lớn thuộc sở hữu của Trung Quốc đang vận hành các nhà máy nhiệt điện than cũng đang được chính phủ Trung Quốc trông vào để sản xuất nhiều năng lượng tái tạo.

Nhưng có một điều gần như chắc chắn là, họ sẽ không đẩy nhanh việc đóng cửa các nhà máy điện thải ra khí carbon mà dự định sẽ tiếp tục hoạt động tiếp trong ít nhất ba thập kỷ tới.